Διάγνωση της Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής σε Παιδιά και Εφήβους

Στις μέρες μας έχει αυξηθεί σημαντικά σε σύγκριση με το παρελθόν η επιστημονική έρευνα που διεξάγεται σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με την ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου που παρουσιάζει απόκλιση από την κανονική πορεία. Ένα θέμα, μάλιστα, της παιδικής και εφηβικής αναπτυξιακής ψυχοπαθολογίας που έχει προσελκύσει έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον το τελευταίο χρονικό διάστημα αποτελεί η «Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή, ΕΠΔ», γνωστή διεθνώς και ως «Oppositional Defiant Disorder, ODD».

Καταρχάς, σύμφωνα με την Πέμπτη Έκδοση (5th Edition) του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (American Psychiatric Association, APA) το κεντρικό γνώρισμα της Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής αποτελεί ένα επίμονο μοτίβο θυμωμένης/ευερέθιστης διάθεσης, εριστικής/προκλητικής συμπεριφοράς ή εκδικητικότητας προς τους άλλους.

Πιο αναλυτικά, για τη διάγνωση της ΕΠΔ τόσο στα παιδιά όσο και στους εφήβους το DSM-5 (ΑPA, 2013) ορίζει τα ακόλουθα διαγνωστικά κριτήρια:

Α. Ένα μοτίβο θυμωμένης/ευερέθιστης διάθεσης, εριστικής/προκλητικής συμπεριφοράς ή εκδικητικότητας το οποίο διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες, κατά τους οποίους είναι παρόντα τέσσερα συμπτώματα από οποιαδήποτε από τις εξής κατηγορίες και εμφανίζεται κατά την αλληλεπίδραση με τουλάχιστον ένα άτομο που δεν είναι αδελφός.

• Θυμωμένη / Ευερέθιστη διάθεση
  • Συχνά χάνει την ψυχραιμία του/της.
  • Συχνά είναι ευέξαπτος/η ή ενοχλείται εύκολα.
  • Συχνά είναι θυμωμένος/η και γεμάτος/η πικρία.
• Εριστική / Προκλητική Συμπεριφορά
  • Συχνά διαφωνεί με τους ενήλικες.
  • Συχνά αγνοεί ή αρνείται ενεργά να συμμορφωθεί με αιτήματα προσώπων εξουσίας ή με κανόνες.
  • Συχνά ενοχλεί σκόπιμα τους άλλους.
  • Συχνά κατηγορεί τους άλλους για τα σφάλματα ή την απρεπή συμπεριφορά του/της.

 Εκδικητικότητα

• Υπήρξε κακόβουλος/η ή εκδικητικός/ή τουλάχιστον δύο φορές τους τελευταίους 6 μήνες.

Β. Η διαταραχή της συμπεριφοράς σχετίζεται με ενόχληση του ατόμου ή των άλλων στο άμεσο κοινωνικό περιβάλλον (π.χ. οικογένεια, ομάδα συνομηλίκων, συνάδελφοι), ή επιδρά αρνητικά στις κοινωνικές, εκπαιδευτικές, επαγγελματικές ή άλλες σημαντικές περιοχές της λειτουργικότητας.

Γ. Οι συμπεριφορές δεν παρουσιάζονται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της πορείας Ψυχωτικής Διαταραχής, Διαταραχής Χρήσης Ουσιών, Καταθλιπτικής ή Διπολικής Διαταραχής. Επιπλέον, δεν πληρούνται τα κριτήρια για Διαταραχή Διασπαστικής Απορρύθμισης της Διάθεσης.

Επίσης, όσον αφορά τη συχνότητα εμφάνισης της εν λόγω διαταραχής, κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το DSM-5 η παρουσία της ΕΠΔ σε παιδιά και εφήβους κυμαίνεται μεταξύ 1% και 11% του πληθυσμού, με μέσο ποσοστό περίπου το 3,3 %.

Επιπλέον, όσον αφορά την κατανομή φύλου, αξίζει να τονιστεί ότι η διάγνωση της ΕΠΔ πριν την εφηβεία είναι συχνότερη στα αγόρια παρά στα κορίτσια, ενώ κατά την εφηβεία τα ποσοστά αγοριών και κοριτσιών εξομοιώνονται  (Wilmshurst, 2021).

Παράλληλα, είναι σημαντικό να  υπογραμμιστεί το γεγονός ότι έχουν παρατηρηθεί υψηλά ποσοστά συννοσηρότητας της ΕΠΔ με άλλες διαταραχές. Αυτό σημαίνει ότι σε πολλά παιδιά ή εφήβους με ΕΠΔ παρατηρούνται συνυπάρχουσες ψυχικές διαταραχές. Για παράδειγμα, ερευνητικά δεδομένα μαρτυρούν ότι το 14-40% των παιδιών με ΕΠΔ εμφανίζουν συννοσηρότητα με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ), ενώ το 9-50% των παιδιών με ΕΠΔ παρουσιάζουν συννοσηρότητα με Αγχώδεις ή Καταθλιπτικές Διαταραχές, όπως Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή, Κατάθλιψη ή Διπολική Διαταραχή (Σίμος & Ζηκοπούλου, 2020).

Ανακεφαλαιώνοντας, προκύπτει εύλογα το συμπέρασμα ότι η αύξηση του ερευνητικού ενδιαφέροντος που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη εποχή γύρω από θέματα παιδικής και εφηβικής ψυχοπαθολογίας έχει οδηγήσει στη συσσώρευση πολύτιμης γνώσης σχετικά με την Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή (ΕΠΔ).

Ως εκ τούτου, στο DSM-5 έχουν οριστεί σαφή διαγνωστικά κριτήρια που εξασφαλίζουν μια έγκυρη διάγνωση της ΕΠΔ, αποβλέποντας στη βελτίωση της καθημερινής λειτουργικότητας των ατόμων που εμφανίζουν τη συγκεκριμένη διαταραχή στο ευρύτερο κοινωνικό τους πλαίσιο.

Bιβλιογραφία

American Psychiatric Association (APA). (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: Author.

Wilmshurst, L. (2021).  Aναπτυξιακή ψυχοπαθολογία. Αθήνα: Gutenberg.

Σίμος, Γ. & Ζηκοπούλου Ο. (Επιμ.). (2020). Εισαγωγή στην αναπτυξιακή ψυχοπαθολογία : Ένας οδηγός για τους φοιτητές των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Αθήνα: Gutenberg.

Συντάκτης: Δήμητρα Μανδαλιανού,

Influence:

Είμαι απόφοιτος του τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και απόφοιτος του Πρoγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση…