Αντιπαραγωγικές συμπεριφορές στον χώρο εργασίας

Είναι πολύ σημαντικό, σε έναν χώρο εργασίας, τα άτομα να νιώθουν προστατευμένα και ασφαλή, ώστε να αφοσιώνονται απερίσπαστα στη δουλειά τους. Μόνο έτσι, μπορούν να είναι παραγωγικά, να εξελίσσονται, να διαφυλάσσουν τη φυσική και ψυχική τους υγεία, και να αυξάνουν την εργασιακή τους απόδοση.

Πολλές φορές, όμως, στους χώρους εργασίας, παρουσιάζονται φαινόμενα αντιπαραγωγικής, αντιδεοντολογικής ή και παράνομης συμπεριφοράς, που επηρεάζουν, άμεσα και έμμεσα, το εργασιακό κλίμα, όπως και τον οργανισμό και τα μέλη του. 

Ποια είναι τα πιο συχνά αρνητικά φαινόμενα σε έναν εργασιακό χώρο;

Εκφοβισμός (Bullying)

Ο εκφοβισμός, ή ψυχολογική παρενόχληση, αναφέρεται σε μία κατάσταση, στην οποία ένα άτομο είναι αποδέκτης αρνητικής ενέργειας από ένα άλλο ή άλλα άτομα, για μεγάλο χρονικό διάστημα. 

Έρευνες έχουν δείξει ότι τουλάχιστον ένας στους δέκα εργαζομένους έχει δεχτεί απειλές στο χώρο εργασίας του και τα ποσοστά αυξάνονται διαρκώς, ενώ σε δουλειές, όπως  φυλακές, ταχυδρομεία, τηλεπικοινωνίες, εκπαιδευτικοί, καλλιτέχνες, ο εκφοβισμός είναι σε υψηλά επίπεδα. 

Το φαινόμενο μπορεί να πάρει πολλές μορφές: Υπάρχει ο εκφοβισμός του δυνατότερου, όπου ένα ανώτερο, σε ιεραρχία, στέλεχος ασκεί πιέσεις και παρενοχλεί ένα κατώτερης θέσης άτομο, προκείμενου το δεύτερο να υποστηρίξει ή να συμφωνήσει με τον πρώτο, ή να αναλάβει μία εργασιακή υποχρέωση. 

Μία άλλη μορφή είναι η διαπροσωπική διένεξη, μία, δηλαδή, απλή διαφωνία που μπορεί να καταλήξει σε εκφοβισμό του ενός από τον άλλο συνάδελφο ή προϊστάμενο κλπ. Επίσης, οι νεοεισερχόμενοι είναι συχνά θύματα εκφοβισμού από παλαιότερα μέλη μιας δουλειάς, οι οποίοι επιδίδονται σε εξευτελιστικές συμπεριφορές και «καψώνια» για να επιβληθούν στους νεόφερτους, να δοκιμάσουν τις αντοχές τους και να τους δείξουν ποιος κάνει «κουμάντο».

Επίσης, άτομα πιο περιθωριοποιημένα, μοναχικά, που δεν έχουν ταιριάξει, πλήρως, με την υπόλοιπη εργασιακή ομάδα, αντιμετωπίζονται ως το «μαύρο πρόβατο» και συχνά, δέχονται εκφοβισμό. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: “Bullying” στο γραφείο; Ξεπεράστε τον εκφοβισμό!

Ο εκφοβισμός μπορεί, βέβαια, να προέλθει και από πελάτες. Όταν, για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος αρνείται μια υπηρεσία στον πελάτη του, επειδή δε γίνεται αλλιώς, τότε έρχεται αντιμέτωπος με δυσάρεστες συμπεριφορές. Συνήθως, αυτοί που εργάζονται ως αστυνομικοί, ταχυδρομικοί υπάλληλοι, σε δημόσιες υπηρεσίες, κοινωνικοί λειτουργοί, πωλητές κ.ά., είναι πιο ευάλωτοι σε αντιδραστικές συμπεριφορές από τους πελάτες τους.

Το εργασιακό περιβάλλον, στο οποίο επικρατεί εκφοβισμός, είναι ένα περιβάλλον με έλλειψη συνεργασίας, επικοινωνίας και αποτελεσματικής ηγεσίας. Η χαμηλή εργασιακή ικανοποίηση, η κακή ψυχική υγεία, τα υψηλά επίπεδα άγχους, είναι μόνο μερικές από τις συνέπειες που έχει ο εκφοβισμός σε ένα άτομο.

Σεξουαλική παρενόχληση

Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι, απλά, ένα αθώο κομπλιμέντο ή εκδήλωση ενδιαφέροντος προς το άλλο φύλο, αλλά πιεστική συμπεριφορά και άσκηση εξουσίας του ενός ατόμου στο άλλο, δημιουργώντας δυσφορία και κάνοντας δύσκολη την εργασιακή ζωή του θύματος. 

Περιλαμβάνει μη καλοδεχούμενες σεξουαλικές συμπεριφορές, οι οποίες μπορεί να είναι λεκτικές, π.χ. συζητήσεις με σεξουαλική θεματολογία, προσωπικές ερωτήσεις, σχόλια για το ντύσιμο ή το σώμα, ή μη λεκτικές, π.χ. άγγιγμα σε διάφορα μέρη του σώματος, χειρονομίες, επίμονο κοίταγμα κλπ.  

Συνήθως, άτομα υψηλής ιεραρχίας απαιτούν ‘’χάρες’’ σεξουαλικής φύσης με αντάλλαγμα την πρόσληψη ή την προαγωγή ενός ατόμου. Η ανταλλακτική αυτή σχέση είναι, φυσικά, εκβιαστική, καθώς, αν το θύμα δεν ανταποκριθεί ή αρνηθεί αυτήν τη συμφωνία, τότε έρχεται αντιμέτωπο με το κίνδυνο της επιδείνωσης των συνθηκών εργασίας του ή την απόλυση. 

Έρευνες δείχνουν ότι το 90% των θυμάτων που έχουν δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας τους, που στην πλειοψηφία τους είναι γυναίκες, σιωπούν και δεν το αναφέρουν, προκειμένου να μη διακινδυνεύσουν τις θέσεις τους ή στιγματιστούν από συναδέλφους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία

Σύμφωνα με τον Fitzgerald (1997), τρία είναι τα χαρακτηριστικά που ευνοούν την ύπαρξη σεξουαλικής παρενόχλησης: Το κόστος που θα πληρώσει το θύμα, εάν τολμήσει να παραπονεθεί, η έλλειψη κυρώσεων και συνεπειών για τους θύτες και, τέλος, η αντίληψη του θύματος πως και να μιλήσει, κανείς δεν θα το λάβει στα σοβαρά. 

Τα άτομα που παρενοχλούν σεξουαλικά, είναι στην πλειοψηφία τους άνδρες και είναι πιθανότερο να προβούν σε τέτοιες συμπεριφορές, εάν το έδαφος είναι πρόσφορο. Δηλαδή, αν δουν ότι και οι υπόλοιποι άνδρες στη δουλειά παρενοχλούν, τότε θα το κάνουν, πιο εύκολα. 

Επίσης, σε εργασιακά περιβάλλοντα στα οποία οι γυναίκες είναι η μειοψηφία ή σε περιβάλλοντα που οι γυναίκες καταπιάνονται με παραδοσιακά ‘’ανδρικά’’ επαγγέλματα, είναι πιο πιθανό να παρουσιαστούν τέτοιες συμπεριφορές. 

Οι εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης, μπορεί να είναι τραυματικές για ένα άτομο και να συνοδεύονται, ακόμα, και από μετά-τραυματικό άγχος και σωματικές διαταραχές όπως ναυτία, δυσκολία στην αναπνοή ή και εξάντληση. 

Τι πρέπει να γίνει 

Κάθε εργασιακός χώρος οφείλει να υιοθετήσει έναν κώδικα συμπεριφοράς για την αποτροπή τέτοιων φαινομένων και την έγκαιρη πρόληψη τους. Είναι απαραίτητα να γίνονται σεμινάρια κατάρτισης των νέων, αλλά και των παλιών εργαζομένων και συμβουλευτική υποστήριξη από σύμβουλο ψυχικής υγείας. Κάθε περιστατικό πρέπει να αναφέρεται και να αντιμετωπίζεται άμεσα, γιατί, αλλιώς, δε θα θεωρηθεί σημαντικό και άξιο προσοχής από την εταιρεία. 

Από πλευράς του εργοδότη, η έκδοση εσωτερικού εντύπου πολιτικής που απαγορεύει τα παραπάνω ή άλλα περιστατικά, είναι ο καλύτερος τρόπος να αποφευχθούν τέτοιες συμπεριφορές, ενώ η ευαισθητοποίηση των εργαζομένων σε αυτά τα θέματα κρίνεται απαραίτητη. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς αντιμετωπίζουμε τη σεξουαλική παρενόχληση στη δουλειά

Τέλος, η αλληλεγγύη, μεταξύ των συναδέλφων αποτρέπει τους επίδοξους θύτες και προστατεύει τους υπόλοιπους από μη αποδεκτές συμπεριφορές.

Συντάκτης: Ευρυδίκη Αγάτσα,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.