Οι τύποι γονικής μέριμνας και οι επιπτώσεις τους στα παιδιά

Ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς ανατρέφουν τα παιδιά τους τα επηρεάζει για όλη τους τη ζωή. Οι επιστήμονες έχουν προσδιορίσει 4 τύπους γονικής μέριμνας.

Το “στυλ” ή αλλιώς “ύφος” γονικής μέριμνας μπορεί να επηρεάσει το παιδί στα πάντα: από τα κιλά που ζυγίζει μέχρι τη γνώμη που έχει για τον εαυτό του και τους γύρω του. Μπορεί να καθορίσει το “εδώ και τώρα” αλλά και κάθε πράξη και συμπεριφορά της ενήλικης ζωής του.

Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει 4 τύπους/στυλ γονικής μέριμνας:

• Αυταρχικό γονεϊκό ύφος (Authoritarian Parenting)

Σύμφωνα με αυτό το στυλ, τα παιδιά πρέπει να ακολουθούν τους αυστηρούς κανόνες που θέτουν οι γονείς, χωρίς εξαιρέσεις. Η μη τήρησή τους οδηγεί στην τιμωρία, καθώς αυτή αποτελεί γνώμονα τους και όχι η πειθαρχία. Οι αυταρχικοί γονείς έχουν υψηλές απαιτήσεις και δεν είναι ευέλικτοι με τα παιδιά τους. Δεν δίνουν σημασία στα συναισθήματα του παιδιού τους, καθώς θεωρούν πως αυτά δεν έχουν λόγο. Έχουν απαίτηση να συμπεριφέρονται εξαιρετικά και να μην κάνουν λάθη, χωρίς όμως να  προσφέρουν την κατάλληλη καθοδήγηση για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουν. Σπάνια εξηγούν τη λογική πίσω από τους κανόνες που θέτουν, γι’ αυτό τα παιδιά δεν είναι πάντα σε θέση να αντιληφθούν τι ακριβώς έκαναν λάθος.

Τα παιδιά που μεγαλώνουν με αυστηρούς αυταρχικούς γονείς, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης προβλημάτων αυτοεκτίμησης (ακριβώς επειδή συνήθισαν οι απόψεις τους να μην εκτιμώνται) και, ενώ τείνουν να ακολουθούν τους κανόνες χωρίς εξαίρεση, αυτή η πλήρης υπακοή τους έχει δυστυχώς και ένα κόστος.

• Δημοκρατικό γονεϊκό ύφος (Authoritative Parenting)

Σε αυτό το στυλ γονικής μέριμνας οι γονείς φροντίζουν, ανταποκρίνονται και υποστηρίζουν τα παιδιά τους, χωρίς όμως να ξεχνούν να θέτουν σταθερά όρια. Λαμβάνουν υπόψη πάντα τα συναισθήματα και τις ανησυχίες τους, καθιστώντας, όμως, σαφές ότι οι ίδιοι είναι τελικά υπεύθυνοι όσον αφορά την ανατροφή τους. Ναι μεν προσπαθούν να ελέγξουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους, εξηγώντας, όμως, τους κανόνες και συζητώντας τους. Δεν παραλείπουν να ακούν την άποψη του παιδιού τους, χωρίς, όμως, αυτό να σημαίνει ότι την αποδέχονται πάντα. Είναι ευέλικτοι με τα παιδιά τους και πρόθυμοι να ακούσουν τις ερωτήσεις τους. Είναι δυναμικοί αλλά όχι παρεμβατικοί και περιοριστικοί. Με τον τρόπο τους “ζητούν” μεν από τα παιδιά τους να είναι δυναμικά και κοινωνικά υπεύθυνα αλλά ταυτόχρονα αυτόνομα και συντροφικά. Αυτοί οι γονείς περιμένουν πολλά από τα παιδιά τους, αλλά παρέχουν ζεστασιά, ανατροφοδότηση και επαρκή υποστήριξη. Όταν τα παιδιά αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες τους, οι γονείς αυτοί είναι πιο στοργικοί και επιεικείς και σχεδόν ποτέ τιμωρητικοί.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα παιδιά που έχουν “δημοκρατικούς” γονείς είναι πιθανότερο να γίνουν υπεύθυνοι ενήλικες που αισθάνονται άνετα να εκφράζουν τις απόψεις τους, τείνουν να είναι χαρούμενα και επιτυχημένα και πολύ ικανά στη λήψη αποφάσεων και την αξιολόγηση των κινδύνων.

• Επιτρεπτικό γονεϊκό ύφος (Permissive Parenting)

Το επόμενο πρότυπο διαπαιδαγώγησης είναι το γνωστό ως επιτρεπτικό γονεϊκό ύφος. Οι επιτρεπτικοί γονείς είναι αυτοί που συχνά αναφέρονται ως επιεικείς, με πολύ λίγες απαιτήσεις από τα παιδιά τους. Αυτοί οι γονείς σπάνια πειθαρχούν τα παιδιά τους, επειδή έχουν σχετικά χαμηλές προσδοκίες για ωριμότητα και αυτοέλεγχο. Αποτυγχάνουν να θέσουν σταθερά όρια και να παρακολουθούν στενά τις δραστηριότητες των παιδιών, ενώ τείνουν να είναι πιο ευέλικτοι, χωρίς να απαιτούν ώριμη συμπεριφορά. Οι επιτρεπτικοί γονείς είναι γενικά στοργικοί και επικοινωνιακοί με τα παιδιά τους, υιοθετώντας, όμως, περισσότερο τον ρόλο του φίλου παρά του γονιού.

Τα παιδιά που μεγάλωσαν με αυτό το στυλ γονικής μέριμνας τείνουν να είναι παρορμητικά, επαναστατικά και πολλές φορές χωρίς στόχο. Μπορεί να παρουσιάζουν περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς, καθώς δεν εκτιμούν την εξουσία και τους κανόνες. Συχνά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και μπορεί να αναφέρουν πολλή θλίψη. Διατρέχουν, επίσης, μεγαλύτερο κίνδυνο για προβλήματα υγείας, όπως για παράδειγμα η παχυσαρκία, επειδή οι επιτρεπτικοί γονείς συχνά δεν επιβάλλουν καλές συνήθειες, όπως την αποφυγή του “junk food”.

• Αδιάφορο γονεϊκό ύφος (Uninvolved Parenting)

Το τέταρτο και τελευταίο στυλ είναι γνωστό ως αδιάφορο. Ως επί το πλείστον, χαρακτηρίζεται από λίγες απαιτήσεις, χαμηλή ανταπόκριση και ελάχιστη επικοινωνία. Παρά το γεγονός ότι αυτοί οι γονείς συνήθως εκπληρώνουν τις βασικές ανάγκες του παιδιού, εντούτοις είναι γενικά αποκομμένοι από τη ζωή του. Δεν ρωτούν συχνά το παιδί για τις επιδόσεις του στο σχολείο, τείνουν να έχουν λίγη γνώση για το τι κάνει ή που βρίσκεται, δεν θέτουν κανόνες και σχεδόν ποτέ δεν προσφέρουν καθοδήγηση, φροντίδα και υποστήριξη. Συχνά παραμελούν τις ανάγκες των παιδιών τους, καθώς αναμένουν από αυτά να μεγαλώσουν μόνα τους, “στον αυτόματο”.

Τα παιδιά που ανατράφηκαν από αυτό το είδος γονέα είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν ζητήματα αυτοεκτίμησης, να έχουν κακή σχολική επίδοση και να εμφανίσουν προβλήματα συμπεριφοράς. Επιπλέον, τείνουν να αναζητούν σε άλλους -συνήθως ακατάλληλους ανθρώπους- πρότυπα ως υποκατάστατο του αδιάφορου γονέα τους.

Κλείνοντας, η αίσθηση αυτεπάρκειας των γονέων, η ικανοποίηση που αποκομίζουν από τον γονεϊκό ρόλο, η κόπωση και το άγχος έχει βρεθεί πως είναι παράγοντες που επηρεάζουν τις ενέργειές τους σχετικά με την ανατροφή των παιδιών τους. Όλα αυτά συνδέονται έμμεσα με τη συμπεριφορά των παιδιών, τόσο κατά την παιδική ηλικία όσο και κατά την ενήλικη ζωή. Εντούτοις, οι γονείς είναι σημαντικό να διασφαλίσουν ότι το ύφος/στυλ γονικής μέριμνας που υιοθετούν υποστηρίζει την υγιή ανάπτυξη του παιδιού, γιατί ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούν κάθε στιγμή μαζί του θα το επηρεάσει ξεκάθαρα για το υπόλοιπο της ζωής του.

Βιβλιογραφία

• Styles Parenting” , American Psychological Association : apa.org.
• “4 Τύποι μορφών γονικής μέριμνας και οι επιπτώσεις τους στα παιδιά”, Very Well Mind: verywellmind.com.
• Οι 4 τύποι γονέων σύμφωνα με το εκπαιδευτικό στυλ τoυς, el.thpanorama.com
• Γονεϊκά Στυλ Ανατροφής: Τι Είναι Και Γιατί Μας Ενδιαφέρουν, psychomotor-athens.gr/

Η Δήμητρα Πήττα είναι εκπαιδευτικός και επιστήμονας Ψυχικής Υγείας

Συντάκτης: Δήμητρα Πήττα, Εκπαιδευτικός & Επιστήμονας Ψυχικής Υγείας

Influence:

Είμαι απόφοιτος της Λεοντείου Σχολής Νέας Σμύρνης και Αριστούχος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθηνών…