Ζαν Λικ Γκοντάρ: Ο άνθρωπος που έφερε την επανάσταση στο γαλλικό σινεμά

Το πολιτικό σινεμά του Γκοντάρ επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τη δεκαετία του ’60, με τον ριζοσπαστικό τρόπο κινηματογράφησής του και την ανάδειξη της εκτυφλωτικής ομορφιάς και της μοιραίας αγάπης.

«Είχαμε μια μεγάλη απώλεια από τη μέρα που έπαψαν να μας ενδιαφέρουν οι παραμυθάδες».

Ζαν ΛικΓκοντάρ

Ο «Πάπας της NouvelleVague», του κινήματος που τον καθιέρωσε στο παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα και που με την οπτική παρουσίαση των ταινιών του,«συνέθλιψε» το σκηνοθετικό κατεστημένο της εποχής του, έφυγε από τη ζωή στις 13 Σεπτεμβρίου.

Ο Γκοντάρ και το Νέο Κύμα

Ο Γκοντάρ είχε ελβετική καταγωγή, ωστόσο έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Γαλλία, όπου και γύρισε τις περισσότερες ταινίες του. Ανήκε σε μία ομάδα καλλιτεχνών, οι οποίοι έθεσαν ως στόχο τους να συγκρουστούν με την παράδοση και να αναζητήσουν τρόπους δημιουργίας μιας νέας κινηματογραφικής φόρμας. Αυτή ήταν η NouvelleVague, το Νέο Κύμα. Οι εκπρόσωποι του κινήματος άσκησαν κριτική στον αφηγηματικό κινηματογράφο που κατέκλυζε τις οθόνες των πόλεων και αντιπρότειναν ένα σινεμά, ρεαλιστικό. Μάλιστα, εξέδιδαν τα μανιφέστα τους για τον κινηματογράφο και την τέχνη, στο περιοδικό, Cahiers du cinéma. Επιπλέον, ο Γκοντάρ ενσωμάτωσε στο κινηματογραφικό του αφήγημα,την εναντίωσή του στον υπερκαταναλωτισμό που απορρέει από το καπιταλιστικό σύστημα. Επομένως, οι ταινίες που γύρισε είχαν πάντα κοινωνικό και πολιτικό υπόβαθρο, γύρω από το οποίο διανθιζόταν το ανθρώπινο συναίσθημα και η απλή καθημερινότητα.

Ο σκηνοθέτης μετατρέπεται σε καλλιτέχνη

Ο Γκοντάρ υποστήριζε ότι ο εμπορικός κινηματογράφος μέχρι την εμφάνιση του Νέου Κύματος, αποτελούταν από μέτριες μεταφορές διασκευασμένων λογοτεχνικών έργων σε ακόμα πιο πρόχειρα και απλοϊκά σενάρια. Έτσι, οι δυνατότητες του κινηματογράφου περιορίζονταν, αφού ο σκηνοθέτης έμπαινε σε δεύτερη μοίρα. Οι εκπρόσωποι της NouvelleVague, με πρωτεργάτη τον Γκοντάρ, διαμόρφωσαν μια θεωρία για τονσκηνοθέτη- δημιουργό, τον «Auteur», όπως τον αποκαλούσαν. Ο auteur ήταν ο καλλιτέχνης που έβαζε την προσωπική του σφραγίδα σε κάθε ταινία του και δημιουργούσε τη δική του κινηματογραφική γλώσσα, η οποία αποτελούσε έκφραση της κοσμοαντίληψης του. Η απελευθέρωση αυτή του κινηματογράφου από το σενάριο, ανήγαγε τον σκηνοθέτη από απλό εκτελεστή σεναρίων, σε καλλιτέχνη- δημιουργό.

Η κινηματογραφική καινοτομία του Γκοντάρ

Ο Γκοντάρ εισήγαγε στον παγκόσμιο κινηματογράφο ένα νέο ρηξικέλευθο τρόπο γραφής και σκηνοθεσίας. Ο ίδιος επεδίωξε με έναν οξύ και παιγνιώδη τρόπο, να απελευθερώσει την κινηματογραφική γλώσσα από τις συμβάσεις που είχαν θέσει οι προκάτοχοί του, εξερευνώντας την ιδιαιτερότητα του κινηματογραφικού μέσου. Ο Γκοντάρ προώθησε μια ελεύθερη και αντισυμβατική γραφή, που παρέπεμπε στον «ερασιτεχνισμό». Η ταινία που τον έκανε διάσημο στο ευρύ κοινό, το «Με κομμένη την ανάσα», του 1960, με πρωταγωνιστή τον Ζαν Πολ Μπελμοντό, αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό δείγμα γραφής NouvelleVague-κάμερα στο χέρι που κινείται συνεχώς, μακριά σε διάρκεια πλάνα, γύρισμα σε εξωτερικούς χώρους, χαμηλός προϋπολογισμός, αυτοσχεδιασμός στην υπόθεση και στον διάλογο και φυσικός ήχος. Ως προς την υπόθεση, η ταινία ήταν αισθηματική- ρομαντική με αρκετές αναφορές στα αμερικάνικα φιλμ νουάρ, που τόσο εκτιμούσε ο Γκοντάρ.

Οι σημαντικότερες ταινίες του Γκοντάρ

Πολυγραφότατος και υπερδραστήριος καλλιτεχνικά, δημιούργησε κατά τη διάρκεια της ζωής του περισσότερες από 100 μεγάλου μήκους ταινίες, μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ. Οι πιο επιδραστικές ταινίες του -εκτός από το «Με κομμένη την ανάσα»- είναι το «Ζούσε τη ζωή της» (1961), με θέμα μία γυναίκα που εγκαταλείπει την οικογενειακή ζωή για να γίνει ηθοποιός, με δυσάρεστη κατάληξη, επίσης «Ο τρελός Πιερό» (1965), όπου ο πρωταγωνιστής αφήνει την οικογένειά του για έναν παλιό έρωτα, αντιμετωπίζοντας τον κοινωνικό περίγυρο. Η «Περιφρόνηση» (1963) ήταν η πρώτη του αυτοαναφορική ταινία, με πρωταγωνιστές την Μπριζίτ Μπαρντό και τον Μισέλ Πικολί. Το έργο διερευνούσε τη διττή φύση του κινηματογράφου, ως τέχνης και ως βιομηχανικού προϊόντος. Η ταινία «Αρσενικό-Θηλυκό» είναι ένα κινηματογραφικό δοκίμιο για τη γενιά του μαρξισμού και της κόκα κόλα. Το «Συνέβη στην Αμερική» (Μade in USA) όπου μία γυναίκα ξεκινάει έρευνα για να ανακαλύψει πληροφορίες για τον εξαφανισμένο εραστή της, στο Ατλάντικ Σίτι. Ακόμη, ένα από τα σπουδαιότερα φιλμ του Γάλλου δημιουργού, είναι το «Δύο ή τρία πράγματα που ξέρω για εκείνην», το οποίο αποτελεί μία κινηματογραφική σύνθεση φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, lifestyle και κοινωνικής κριτικής, με φόντο το Παρίσι του 1960.

Γιατί ο Γκοντάρ είναι τόσο επιδραστικός και επίκαιρος μέχρι τις μέρες μας;

Την απάντηση δίνει το ίδιο το σήμερα, οι τάσεις της εποχής μας. Ο κόσμος μας κατακλύζεται από φωτογραφίες, selfies, ερασιτεχνικά βίντεο, tiktok, κοινωνικά δίκτυα, όπου ο καθένας από εμάς γίνεται ένας μικρός δημιουργός, ένας auteur. Αν και απέχουμε πολύ από τη βαθιά φιλοσοφημένη κινηματογράφηση του Γκοντάρ-και θα συνεχίσουμε- ωστόσο, ο ίδιος μας κληροδότησε το πειραματικό βίντεο, την ερασιτεχνική λήψηκαι την εμπλοκή του κοινού θνητού στον ανατέλλοντα οπτικοακουστικό μας κόσμο.

Οι συνδρομητές του netflix μπορούν να παρακολουθήσουν μέσω της πλατφόρμας, τις εξής ταινίες του Ζαν Λικ Γκοντάρ : Les Carabiniers, Made in USA, Prénom Carmen, Ντετέκτιβ και Αλίμονο για μένα.

Συντάκτης: Ευφροσύνη Σπύρου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.