Φαίνεται ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πιο κοντά από ποτέ στην καθημερινή μας ζωή. Ωστόσο, εγείρονται προβληματισμοί για την αξιοποίησή …
Ξέρω πράγματι όσα «ξέρω» για την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Με αφορμή μια πρόσφατη και ενδιαφέρουσα έρευνα για την Τεχνητή Νοημοσύνη, θέτουμε πολλαπλά ερωτήματα φιλοσοφικής και πρακτικής χροιάς. «Ξέρω όντως όσα δηλώνω ότι ξέρω;» και «αυτά που νομίζω ότι ξέρω, είναι όλα όσα χρειάζεται να ξέρω;», για ένα θέμα που θα μας απασχολήσει πολύ στο κοντινό μέλλον.
Τυπικός ορισμός
Ο όρος «τεχνητή νοημοσύνη» αναφέρεται στον κλάδο της πληροφορικής ο οποίος ασχολείται με τη σχεδίαση και την υλοποίηση υπολογιστικών συστημάτων με στόχο αυτά να μιμούνται στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς/ σκέψης/ νοοτροπίας κ.ο.κ τα οποία απαιτούν έστω και στοιχειώδη ευφυΐα: μάθηση, προσαρμοστικότητα, εξαγωγή συμπερασμάτων, κατανόηση από συμφραζόμενα, επίλυση τεχνικών και μη προβλημάτων (μεταξύ αυτών και ηθικών ζητημάτων), ενός βαθμού ενσυναίσθηση, κλπ. (Ο ορισμός βασίζεται στη Wikipedia, αλλά απλοποιήθηκε από τη γράφουσα).
Ας θέσουμε ήδη τις πρώτες διερωτήσεις
Δεν θα γίνω κυνική λέγοντας πως όλα τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά πρέπει τα έχουμε καταρχάς εμείς ως άνθρωποι, προκειμένου να είμαστε σε θέση να τα διδάξουμε στις μηχανές…Προσωπικά, συνοψίζω συχνά – και με μια δόση «κακού» χιούμορ – την Τεχνητή Νοημοσύνη με την ρήση της επιστήμης των υπολογιστών: «garbage in, garbage out», δηλαδή «σκουπίδια μέσα, σκουπίδια έξω». Εάν ταΐσεις λανθασμένα δεδομένα, αναπόφευκτα θα σου δώσει λανθασμένα αποτελέσματα ή θα σου δώσει τα ίδια αποτελέσματα που θα έβγαζες μόνος σου (πολύ πιθανόν λανθασμένα καθώς, όπως όλοι μας, είσαι λίγο-πολύ προκατειλημμένος) πολύ πιο γρήγορα και χωρίς το περιθώριο του επανελέγχου, μια που εμπιστεύεσαι την μηχανή περισσότερο από τον δικό σου νου -παράλογο καθώς την τάισες το περιεχόμενο του δικού σου νου. Ή κάνω λάθος;
«Ξέρω εγώ»: η απάντηση που δεν θα έπρεπε να δίνεται τόσο συχνά
Να κάνω κάτι σαφές: ήμουν απ ’τους πρώτους ανθρώπους που είχαν υπολογιστή, που ασχολήθηκα με τον πρώτο προγραμματισμό, που χρησιμοποίησα τα πρώτα προγράμματα στατιστικής της αγοράς για έρευνα στη δουλειά μου και που τώρα περνάω αρκετό χρόνο μπροστά σε ένα laptop. Δεν είμαι εναντίον της τεχνολογίας -κάθε άλλο-, προσπαθώ να την καταλάβω και να διαβάζω ώστε να μην νομίζω ότι έχω καταλάβει κάτι το οποίο δεν έχω καταλάβει. Με καταλαβαίνετε ελπίζω… Διότι, πόσες φορές πιστεύουμε ότι έχουμε κατανοήσει κάτι το οποίο δεν έχουμε καταλάβει; Με καταλαβαίνετε και πάλι…Να το θέσουμε και αλλιώς: ρωτήστε τον εαυτό σας ή/ και γνωστούς σας: «Ξέρεις τι είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη; Δώσε μου, αν γίνεται, έναν ορισμό της μιας πρότασης.», ή «Πώς πιστεύεις ότι βοηθά ή δεν βοηθά η Τεχνητή Νοημοσύνη τον άνθρωπο;». Και δείτε τις απαντήσεις: Οι περισσότεροι από εμάς θα απαντήσουν «Ναι» στην πρώτη ερώτηση και θα τα βρουν αρκετά δύσκολα στις επόμενες.
Σύγχρονη έρευνα φωτίζει και συσκοτίζει ταυτόχρονα
Ας δούμε όμως τι πιστεύει ο κόσμος σε διάφορες χώρες για την Τεχνητή Νοημοσύνη και ας αναρωτηθούμε κατόπιν εάν και κατά πόσον πιστεύουν ορθά ό,τι πιστεύουν, πού βασίζουν αυτά που πιστεύουν και λοιπά. Η Ipsos Group S.A. είναι πολυεθνική εταιρεία έρευνας αγοράς και παροχής συμβουλών με έδρα το Παρίσι. Ιδρύθηκε υo 1975 και είναι πλέον απ’ τις μεγαλύτερες στον κόσμο. Εάν «μεγαλύτερες» σημαίνει και πιο έγκυρες, δεν το γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας, πάντως συνεργάζεται στενά με το Reuters.
Αποτελέσματα αλληλοσυγκρουόμενα
Η Ipsos διεξήγαγε έρευνα σε 19.504 ενήλικες σε 28 χώρες, μεταξύ 19 Νοεμβρίου και 3 Δεκεμβρίου 2021, για το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, όπου διαπίστωσε ότι το 60% των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο αναμένουν ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξουν ριζικά την καθημερινή τους ζωή τα επόμενα 3-5 χρόνια.Ο ίδιος αριθμός συμφωνεί επίσης ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τεχνητής νοημοσύνης θα κάνουν τη ζωή τους ευκολότερη, αλλά μόλις οι μισοί θεωρούν ότι αυτά προσφέρουν περισσότερα οφέλη απ’ ό,τι μειονεκτήματα. Πώς πιστεύουν ότι θα διευκολυνθούν ενώ δεν πιστεύουν ότι θα έχουν περισσότερα οφέλη; Και, μόλις το 50% δηλώνει ότι εμπιστεύεται τις εταιρείες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη όσο εμπιστεύεται άλλες εταιρείες. Αυτό είναι λογικό – το να μην εμπιστεύεται ο κόσμος τις εταιρείες. Βέβαια εάν κάποιος δεν εμπιστεύεται τις εταιρείες, μάλλον δεν εμπιστεύεται και την αντίστοιχη κυβέρνηση υπό την αιγίδα της οποίας δραστηριοποιούνται οι εταιρείες.
Αν δεν ξέρω επακριβώς τι είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη, πώς θα την κρίνω;
«Για να εμπιστευτούν την τεχνητή νοημοσύνη, οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν και να κατανοούν ακριβώς τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη, τι κάνει και τι αντίκτυπο έχει», δήλωσε η Kay Firth-Butterfield, επικεφαλής του τμήματος Τεχνητής Νοημοσύνης και Μηχανικής Μάθησης στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. «Οι ηγέτες και οι εταιρείες πρέπει να καταστήσουν τη διαφανή και αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη προτεραιότητα, καθώς εφαρμόζουν αυτή την τεχνολογία», συμπληρώνει. Εύκολο να το λες, σχεδόν αδύνατον να το κάνεις, όπως δείχνουν τα γεγονότα. Πολύ απλά διότι κανέναν δεν συμφέρει να το κάνει.
Σχεδόν τα 2/3 των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι κατανοούν καλά τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη, (θα το δούμε παρακάτω αυτό το σημείο) ενώ προβλέπουν πως οι τομείς στους οποίους πρόκειται να υπάρξουν οι μεγαλύτερες αλλαγές είναι η εκπαίδευση, η ασφάλεια και η απασχόληση (εργασία). Να θυμηθούμε ότι κάθε χρόνο, διεθνώς, μειώνονται τα κονδύλια των κυβερνήσεων προς την εκπαίδευση, άρα είναι άγνωστο που βασίζουν την συγκεκριμένη άποψη. Απ’ την άλλη, ναι, οι περικοπές απ’ την εκπαίδευση διατίθενται στην αύξηση της «ασφάλειας», πράγμα που μέχρι στιγμής έχει, κατά γενική ομολογία, δυσχεράνει παρά διευκολύνει την ζωή μας.
Εκπαίδευση, ψυχαγωγία και μεταφορές θα βελτιωθούν (;) με την Τεχνητή Νοημοσύνη
Eπιπρόσθετη ερώτηση της έρευνας είναι το αν πιστεύουν οι ερωτώμενοι ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα κάνει τη ζωή τους καλύτερη; (ερώτηση που διαφέρει από το αν πιστεύουν ότι η ζωή τους θα αλλάξει). Οι ερωτηθέντες ήταν λίγο λιγότερο σίγουροι, με μόλις το 52% να δηλώνει ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη έχουν περισσότερα οφέλη παρά μειονεκτήματα. Προεξέχουσες στην κορυφή της λίστας των τομέων οι οποίοι πιστεύεται ότι θα βελτιωθούν χάρη στην Τεχνητή Νοημοσύνη, ήταν οι τομείς της εκπαίδευσης (στην κορυφή της λίστας), της ψυχαγωγίας και των μεταφορών να συμπληρώνουν την πρώτη τριάδα. Το τελευταίο στη λίστα με τα όσα θα βελτιωθούν είναι η ελευθερία και τα δικαιώματα! Όσο κυνικό κι αν ακούγεται αυτό, φαίνεται συγχρόνως πολύ ρεαλιστικό.
Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, μόλις οι μισοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι εμπιστεύονται τις εταιρείες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη όσο εμπιστεύονται άλλες εταιρείες. Η έρευνα υποδεικνύει (α) μια συσχέτιση μεταξύ της κατανόησης της τεχνητής νοημοσύνης και της εμπιστοσύνης στις εταιρείες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη και (β) μια διαφορά μεταξύ των αναδυόμενων και των χωρών υψηλού εισοδήματος.
Το παράδοξο του να πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε όταν οι γνώσεις μας είναι ελλείπεις
Να σημειώσουμε ότι οι λεγόμενες «αναδυόμενες» χώρες είναι πιο γνωστές ως «λίγο τριτοκοσμικές» χώρες (Μεξικό, Μαλαισία, Ινδονησία, Ν. Αφρική, κλπ) όπου η παιδεία, η εκπαίδευση και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πολύ διαδεδομένα. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ipsos αναφέρει ότι οι πολίτες από «αναδυόμενες» χώρες έχουν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν ότι γνωρίζουν περί τεχνητής νοημοσύνης σε σχέση με εκείνους από χώρες υψηλότερου μέσου εισοδήματος. Παρόμοια είναι η εικόνα και στο θέμα της εμπιστοσύνης στις εταιρείες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη και αναφορικά με τον αντίκτυπο στη ζωή τους των προϊόντων και υπηρεσιών που λειτουργούν με τεχνητή νοημοσύνη.
Ας το σκεφτούμε λίγο: εκεί όπου η εκπαίδευση και η παιδεία είναι υποβαθμισμένες, οι κάτοικοι πιστεύουν ότι έχουν καλύτερη γνώση της ΤΝ απ’ ότι οι κάτοικοι χωρών που χαίρουν μιας καλής εκπαίδευσης- οι οποίοι και πάλι, μάλλον δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Παράδοξο; Ίσως. Αλλά και ίσως όχι, αν σκεφτούμε ότι πιστεύουμε πιο εύκολα (α) ότι ξέρουμε όταν στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε και (β) πιστεύουμε πιο εύκολα σε αυτό που ελπίζουμε να συμβαίνει, παρά την ίδια την πραγματικότητα.
«Εν οίδα ότι ουδέν οίδα»: μάλλον έχουμε λησμονήσει τον Σωκράτη…
Όλοι μας θέλουμε να πιστεύουμε ότι ξέρουμε. Είναι μέρος του μηχανισμού επιβίωσής μας. Είναι αυτό που μας λέει ότι «Ξέρω πως θα ξυπνήσω αύριο το πρωί» ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένα απόλυτο εχέγγυο, πέραν του ότι ξύπνησα σήμερα και ότι ξυπνάω επί σειρά ετών. Το παρελθόν δεν αποτελεί εγγύηση, όμως ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί με αυτήν την μέθοδο ώστε η ζωή να είναι ανεκτή και κατά καιρούς ευχάριστη. Κοινώς λέγεται «ελπίδα» ή άρνηση, όπως θέλετε δείτε το, κι όπως όλα τα νομίσματα (ακόμη και τα crypto) έχει δύο πλευρές.
Εν κατακλείδι, η Τεχνητή Νοημοσύνη ήταν ένα παράδειγμα (επίκαιρο) και διασταυρωμένο του γεγονότος ότι συνήθως όσο λιγότερα γνωρίζουμε για κάτι, τόσο περισσότερα πιστεύουμε ότι «ξέρουμε εμείς». Και τόσο περισσότερο επιλέγουμε να αποφεύγουμε την πραγματικότητα. Παράδοξο; Και ναι και όχι. Ξανακάντε τώρα την ερώτηση: Τι ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ξέρω για την Τεχνητή Νοημοσύνη; Ή τι ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ξέρω για την κόρη/γιο/σύντροφό μου; Ή για τον ίδιο μου τον εαυτό;
