Τοξικότητα: μια φαυλοκυκλική παγίδα

Ας μιλήσουμε για την τοξικότητα. Τι είναι η τοξικότητα και πώς επηρεάζει την ψυχική μου υγεία και αυτοεκτίμηση; Πώς μπορώ να αναγνωρίσω εάν ένας άνθρωπος στη ζωή μου είναι τοξικός; Και τελικά πώς μπορώ να τον απομακρύνω;

Η τοξικότητα, αναφέρεται σε οποιαδήποτε κατάσταση ωθεί στην φθορά της ψυχικής μας ομοιόστασης, με έναν τρόπο έμμεσο και μεταμφιεσμένο, προκειμένου να μην αντιλαμβανόμαστε τα επιβλαβή κίνητρα που την παρακινούν.

Οι τοξικοί άνθρωποι, μπορεί να μην βρίσκονται μόνο στο εξωτερικό περιβάλλον, αλλά και στο εσωτερικό, όπως κάποιος σύντροφος, ή ακόμη περισσότερο η οικογένειά μας, πράγμα το οποίο καταλήγει να γίνεται τρομακτικό, εάν αναλογιστεί κανείς τις επιπτώσεις. 

Ο ρόλος της τοξικότητας, είναι αδιαμφισβήτητα ανασταλτικός στην λειτουργία του ατόμου, καθώς ενδέχεται από μια μικρή ενόχληση ή εκνευρισμό, να καταλήξει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κακή επίδοση σε καθημερινές δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση, μειωμένη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους. Υφίσταται, επομένως, η ανάγκη για απομάκρυνση από τον τοξικό άνθρωπο. Τι προϋποθέτει όμως την απομάκρυνσή μας; Η απάντηση είναι η αναγνώριση, μια ικανότητα που αποτελεί τον πυρήνα για οποιαδήποτε αλλαγή θέλουμε να πραγματοποιήσουμε στη ζωή μας, πόσο μάλλον στην απαλλαγή μας από μια τέτοια κατάσταση. 

Ποια είναι, λοιπόν, τα βασικά χαρακτηριστικά ενός τοξικού ανθρώπου ; 

Πρώτον, είναι χειριστικός. Αυτό σημαίνει, πως μπορεί να σε κάνει ό, τι θέλει, παρουσιάζοντας την κατάσταση με τέτοιον τρόπο, που πιστεύεις ότι έχεις όλο το μερίδιο ευθύνης εσύ, και όχι αυτός. Ένας χειριστικός άνθρωπος, προκειμένου να λάβει αυτό που επιθυμεί από εσένα, θα κάνει επίκληση στο συναίσθημα, για να τον λυπηθείς και να παρεκτραπείς, κάνοντας κάτι που σε άλλη περίπτωση ενδεχομένως να μην ήθελες καν. Θα καταβάλλει προσπάθειες συνεχώς να σε πείθει πως αν δεν συμβιβαστείς με αυτό που θέλει εκείνος, δεν τον αγαπάς, δεν τον σέβεσαι, δεν τον εκτιμάς. Αποτέλεσμα; Εσύ να βρίσκεσαι σε ψυχολογικό δίλημμα, του οποίου το ένα άκρο αφορά στην δική σου επιθυμία, που πάει πακέτο με εν δυνάμει συγκρούσεις με τον άλλον και στο άλλο άκρο στην δική του επιθυμία, και κατά συνέπεια την δική σου χαμηλή διάθεση, αφού έκανες κάτι που δεν ήθελες.

Δεύτερο στοιχείο ενός τοξικού ανθρώπου: θυματοποίηση

Η θυματοποίηση, σε συνδυασμό με την δραματοποίηση, είναι από τα πιο εμφανή προβλήματα που θα εντοπίσεις σε αυτόν. Σε κάποιον διαπληκτισμό μαζί του, δεν θα μπει στη διαδικασία διαλόγου και ενεργητικής ακρόασης. Αντιθέτως, πεπεισμένος ότι μόνο εκείνος έχει το δίκιο, και με την έλλειψη απολογισμού, θα μπει στη θέση του θύματος. Η θέση του θύματος, είναι η «εύκολη λύση» για κάποιον που δεν έχει επιχειρήματα και τεκμήρια να στηρίξει την άποψή του, συνεπώς, δίνει έμφαση στις συναισθηματικές του πτυχές, στο πόσο ευαίσθητος είναι, στο πόσα προβλήματα έχει, με αποτέλεσμα η τρέχουσα σύγκρουση να συνιστά κάτι μηδαμινό, μπροστά σε όλα τα υπόλοιπα «βάσανα» που υποστηρίζει ότι βιώνει. Με τον τρόπο αυτόν, παίρνει αυτό που θέλει, δηλαδή το δίκιο, αλλά και την αγάπη και τον οίκτο του περιγύρου του.

Τρίτον, η τοξικότητα ισούται με τον αρνητισμό, ή αλλιώς την μιζέρια. Υπάρχει, εντούτοις, ένας διαχωρισμός. Το ότι ένα άτομο μπορεί ως επί το πλείστον να έχει αρνητική ενέργεια και επίδραση, δεν το συνιστά απαραίτητα τοξικό άτομο, καθώς μπορεί να έχει βιώσει δυσάρεστα γεγονότα, που να έχουν επιδράσει αρνητικά στην προσωπικότητα και συμπεριφορά του. Η λεπτή διαφορά που διακρίνει τα άτομα αυτά από τα τοξικά άτομα, είναι ότι τα τελευταία, εκτός του ότι είναι σκυθρωπά, προσπαθούν να κάνουν και τον άλλον έτσι. Ένας τοξικός άνθρωπος, άρα, στο περιβάλλον σου, θα προσπαθήσει να σου παρουσιάσει με έντονο τρόπο την αρνητική πλευρά της ζωής σε οτιδήποτε συζητάτε, προκειμένου να βλέπεις κι εσύ την κατάσταση με αυτόν τον αρνητικό τρόπο.

Σήμα κατατεθέν σε έναν τοξικό άνθρωπο, είναι ότι θέλει να εξαρτάσαι από αυτόν. Θεωρεί ότι πρέπει να αφιερώνεις όλη σου την ενέργεια και τον χρόνο στην μεταξύ σας σχέση, διαφορετικά δεν εκφράζεις την αγάπη σου για εκείνον. Πρόκειται για την επιθυμία του να σε έχει αποκλειστικά στη διάθεσή του, για το δικό του συμφέρον και όφελος. Μια τέτοια σχέση όμως, είναι μονοδιάστατη, δεν βασίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό, ούτε καν στην αλληλεπίδραση. Αφορά απλά σε μια εξιλέωση αυταρέσκειας, αψηφώντας τις ανάγκες του άλλου ατόμου.

Αυτά είναι ενδεικτικά στοιχεία ενός τοξικού ανθρώπου, που αποτελούν τα πιο πασίδηλα στην ιδιοσυγκρασία του. Τι κάνουμε όμως άπαξ και τα αναγνωρίσουμε σε έναν δικό μας άνθρωπο;

Καταρχάς, είναι σημαντικό να επισημανθεί η αξία της αναγνώρισης της τοξικότητας στη ζωή μας, ως ένα γεγονός πιθανό να συμβεί στον καθένα μας. Επίσης, πρέπει να τονιστεί με την ίδια σημασία, η αναγνώριση της δυσκολίας απομάκρυνσης ενός τέτοιου ατόμου, ιδίως όταν πρόκειται για μέλος της οικογένειάς μας. Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να ζυγίσεις τις καταστάσεις στο μυαλό σου, το κατά πόσον είναι σημαντικό αυτό το άτομο για εσένα, σε ποιον βαθμό μπορείς να το απομακρύνεις, και αναλόγως κρίνεις αν θα επαναπροσδιορίσεις τα όριά σου απέναντί του, ή αν θα τον απομακρύνεις εντελώς από τη ζωή σου.

Εάν αποφασίσεις ως λύση τον επαναπροσδιορισμό των ορίων σου, χρειάζεται να ξέρεις ότι απαιτείται επιμονή και υπομονή για να τα αφομοιώσει και να τα τηρήσει το άτομο που έχεις απέναντί σου. Ειδικά, ως τοξικός άνθρωπος, δυσκολεύεται να αποκολληθεί, συνεπώς, όπως και να ‘χει θα πρέπει να παραμείνεις σταθερός στις απόψεις σου σχετικά με τα όρια που έχεις προσδιορίσει.

Εάν, από την άλλη, καταλήξεις στην απομάκρυνσή σου από αυτό το άτομο, πρόσεχε πιθανές παγίδες, καθώς οι τοξικοί άνθρωποι, έχουν την τάση να βρίσκουν τρόπους να σε γυρίζουν πίσω, χωρίς να φαίνεται ότι στο κάνουν με το ζόρι. Θα εκμεταλλευτούν την παραμικρή αφορμή για να σε επιστρέψουν στη ζωή τους, για παράδειγμα ότι χρειάζονται βοήθεια για κάτι πολύ σημαντικό ή ότι τους έτυχε κάτι πολύ σοβαρό στη ζωή τους. Η λύση σε αυτό, είναι να μην  διστάσεις να γίνεις απόλυτος, εφόσον νιώσεις ότι πνίγεσαι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να είσαι προκατειλημμένος απέναντί του και να μην του προσφέρεις βοήθεια, εάν όντως χρειαστεί.

Ακόμη μια συμβουλή είναι: μην παίζεις το παιχνίδι της τοξικότητας. Σε κάθε αλληλεπίδραση, να παραμένεις με το χαμόγελό σου. Με αυτόν τον τρόπο, ο άλλος καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να σου ασκήσει αρνητική επίδραση, όπως νομίζει, κι έτσι περιορίζεις την τοξικότητά του. Να εκφράζεσαι ανοιχτά και να διαφωνείς στηριζόμενος σε πραγματικά γεγονότα και όχι υποθέσεις, ώστε να καταλάβει ότι έχουν βάση οι διαφωνίες σου απέναντί του.

Σε γενικές γραμμές, όλο το θέμα έχει ως αφετηρία τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων στη ζωή σου, καθώς και την συγκρότηση της αυτοεκτίμησής σου. Είναι αξιοσημείωτο για τον καθένα μας, να αναλογιστεί το πόσο σημαντική είναι η ψυχική του υγεία, ώστε να αναλώνεται σε τοξικές συμπεριφορές άλλων και να πλήττεται. Όλοι έχουμε το δικαίωμα να απομακρυνθούμε από το οποιοδήποτε άτομο που μας τραυματίζει, είτε άμεσα είτε έμμεσα, ένα δικαίωμα που θεμελιώνεται στον αναστοχασμό μας σχετικά με την σχέση κόστους και αξίας σε μια τοξική αλληλεπίδραση.

Ένα χρέος που έχουμε οι άνθρωποι απέναντι στον εαυτό μας, είναι να τον τοποθετήσουμε στην πιο υψηλή θέση, σαν προτεραιότητα. Να αφοσιωθούμε σε αυτόν, μέσω της φροντίδας, της ικανοποίησης των αναγκών του, την υλοποίηση των στόχων που έχει εναποθέσει, ατενίζοντας την ευτυχία που έχει χτίσει μέσα του και νεφελοβατεί. 

Οικοδομώντας μέσα μας με τα χρόνια την αυτοεπίγνωση, αυτοεκτίμηση και τελικά τον αυτοσεβασμό, θα καταφέρουμε να αναγνωρίζουμε οτιδήποτε κακόβουλο και κακεντρεχές πάει να τα γκρεμίσει, με αποτέλεσμα να είμαστε ικανοί να διαχειριστούμε την ανάλογη κατάσταση με αξιοπρέπεια και ευγενές παράστημα.

Συντάκτης: Ιωάννα Φερεντίνου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.