Τι προκαλεί άγχος στα παιδιά;

Το άγχος είναι το κυρίαρχο συναίσθημα στην καθημερινότητα των ενηλίκων. Απ’ ότι φαίνεται όμως διεισδύει όλο και περισσότερο στις ζωές των παιδιών. Τι προκαλεί άραγε άγχος στα παιδιά; Τι συμπτώματα εμφανίζουν όταν το βιώνουν; Πώς μπορούμε να τα βοηθήσουμε να το αντιμετωπίσουν;

Το άγχος είναι ένα έντονο δυσάρεστο συναίσθημα, το οποίο αναφέρεται σε έναν αόριστο κίνδυνο, σε μια απειλή που επίκειται.

Στρεσογόνα γεγονότα μπορούν να προκαλέσουν άγχος. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το άγχος με την μορφή του φόβου είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού του ανθρώπου. Μια αναγκαία προσαρμοστική αντίδραση, που γίνεται προειδοποίηση, όταν μια κατάσταση εμφανίζεται να είναι σωματικά ή ψυχολογικά απειλητική για τον άνθρωπο.

Είναι απαραίτητο να διακρίνουμε το άγχος από τον φυσιολογικό φόβο, όταν επηρεάζεται αρνητικά η λειτουργικότητα του παιδιού σε τομείς όπως ο κοινωνικός τομέας, έχει επιπτώσεις δηλαδή στις σχέσεις του με άλλα παιδιά της ηλικίας του, καθώς και με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του.

Επίσης όταν έχουμε αρνητική επίδραση στη σχολική επίδοση του παιδιού, έχουμε ένταση και διάρκεια του φόβου, μεγαλύτερη από έξι μήνες και κυρίως όταν αυτός  γίνεται ανεξέλεγκτος και δεν εντάσσεται στο φυσιολογικό πλαίσιο της ψυχολογικής εξέλιξης του παιδιού.

Το σημαντικότερο σύμπτωμα άγχους είναι η αποφυγή. Ένα παιδί με άγχος παρουσιάζει και σωματικά ενοχλήματα όπως ναυτία, δύσπνοια, ζάλη, εφίδρωση, δυσκολία συγκέντρωσης, διαταραχή στον ύπνο, αλλά και στην τουαλέτα, αϋπνίες και εφιάλτες, αλλά κυρίως κοινωνική απομόνωση.

Έρευνες έχουν δείξει ότι το άγχος είναι από τις συχνότερες διαταραχές της παιδικής ηλικίας και το συναντάμε σε ένα ποσοστό 7,3%. Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο, αποτελεί το γεγονός ότι τα κορίτσια είναι πιθανό δύο φορές περισσότερο  να βιώσουν επεισόδιο άγχους.

Ας δούμε  τους παράγοντες που μετατρέπουν έναν φυσιολογικό φόβο σε παθολογικό άγχος για ένα παιδί.

Παράγοντες που αφορούν το ίδιο το παιδί

Γενετικός κίνδυνος

Πολλές και σημαντικές οι ενδείξεις που αποδεικνύουν ότι η προδιάθεση για ανάπτυξη άγχους σε βαθμό διαταραχής, κληρονομείται. Γονείς με αγχώδεις διαταραχές είναι πολύ πιθανό να αποκτήσουν παιδιά στα οποία να κληροδοτήσουν αυτήν την προδιάθεση.

Η ιδιοσυγκρασία του παιδιού

Τα παιδιά που πρόκειται να εμφανίσουν άγχος σε παθολογικό βαθμό στη ζωή τους, κατά τη βρεφική ηλικία εμφανίζουν υψηλή κινητική δραστηριότητα και αντίδραση σε νέες καταστάσεις με δυσφορία.

Στην παιδική ηλικία είναι παιδιά ντροπαλά και εμφανίζουν σταθερά υψηλούς καρδιακούς παλμούς.

Η οικογένεια  του παιδιού

Είναι πολύ πιθανό το παιδί να αντιδρά με άγχος όταν αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει ανταπόκριση στις ανάγκες του και επίσης όταν αντιλαμβάνεται ότι το περιβάλλον του δεν δείχνει την κατάλληλη ευαισθησία απέναντι στις επιθυμίες και τις ανάγκες του.

Έχουμε τότε τη δημιουργία στο παιδί μιας εικόνας για τον κόσμο, σαν αναξιόπιστο και απρόβλεπτο, με άμεση συνέπεια το παιδί να αισθάνεται ανίσχυρο να αντιμετωπίσει τις όποιες προκλήσεις. Ένα ανασφαλές περιβάλλον δημιουργεί έλλειψη εμπιστοσύνης στο παιδί και το κάνει να αισθάνεται και το ίδιο ανασφαλές.

Η υπερπροστατευτικότητα είναι ένας παράγοντας επίσης ικανός να δημιουργήσει άγχος. Ένα περιβάλλον με τέτοια χαρακτηριστικά συντηρεί το άγχος το παιδιού, με την αποφυγή καταστάσεων που μπορεί να το αγχώνουν. Το παιδί αποκτά χαμηλή αυτοεκτίμηση, υιοθετεί την αποφυγή σαν τρόπο αντίδρασης και το άγχος του επιδεινώνεται, καθώς δεν ενισχύεται θετικά και δεν υποστηρίζεται συναισθηματικά.

Στο σχολείο του παιδιού

Είναι πολύ γνωστό και πολύ διαδεδομένο το φαινόμενο του εκφοβισμού στο σχολείο, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει έντονο άγχος και φοβίες σε ένα παιδί που πέφτει θύμα εκφοβισμού από συνομήλικα παιδιά. Όμως πέρα από αυτό το φαινόμενο, το οποίο πραγματικά έχει μεγάλες διαστάσεις στην σχολική κοινωνία, είμαι πιθανό να υπάρχουν και άλλα θέματα που να μπορούν να προκαλούν άγχος, όπως η πίεση των υποχρεώσεων των μαθημάτων σε συνδυασμό με κάποια μαθησιακή δυσκολία, η οποία δεν έχει διαγνωστεί, αλλά και μια δυσκολία στη συγκέντρωση για κάποια παιδιά μπορεί να αποτελέσει πηγή άγχους.

Υπάρχουν ηλικίες όπου ξεκινούν κάποιες φοβίες ή εμμονές, έντονες και υπερβολικές; Οι επιστήμονες απαντούν ναι.

– στην ηλικία των εφτά ετών ξεκινά η φοβία για τα ζώα

– στην ηλικία των εννέα ξεκινά η φοβία για το αίμα

– στην ηλικία των 12 η φοβία και τον οδοντίατρο και τέλος

– στην εφηβεία ξεκινά η φοβία των κλειστών χώρων και πολλές κοινωνικές φοβίες

Το παιδί εμφανίζει συχνά άγχος όταν έρχεται η στιγμή να αποχωριστεί από τους ανθρώπους με τους οποίους είναι προσκολλημένο, συνήθως τους γονείς.

Εμφανίζεται στην ηλικία που τα παιδιά ξεκινούν τον παιδικό σταθμό και συνήθως έχει τη μορφή υπερβολικής ανησυχίας ότι κάτι κακό θα συμβεί, το παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο, εκφράζει δυσφορία και πολλές φορές και σωματικά συμπτώματα.

Το σχολείο είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να αναπτύξει ένα παιδί ανησυχία σχετικά με τον ανταγωνισμό, την αποδοχή, τις ικανότητές του. Η ανησυχία αυτή μπορεί να μετατραπεί σε άγχος, όταν συντρέξουν γεγονότα που το παιδί αδυνατεί να ελέγξει, όπως ασθένεια, θάνατος ή διαζύγιο των γονιών. Τέτοιες καταστάσεις κάνουν το παιδί αισθάνεται ανασφαλές και αδύναμο να ανταποκριθεί σε γεγονότα πραγματικά, που αλλάζουν σε δραματικό βαθμό το πλαίσιο της καθημερινότητας στην οποία ζει.

Η σημερινή πραγματικότητα όπου η βία σε όλες τις μορφές της εισβάλλει στην καθημερινότητα όλων μας, μέσα από την τηλεόραση και το διαδίκτυο, αλλά και τα παιχνίδια που προσανατολίζονται όλο και περισσότερο προς την κατεύθυνση αυτή, επιφέρουν στην προσωπικότητα των παιδιών μια μεγάλη αλλαγή. Αλλαγή η οποία αν δεν υπάρχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, μπορεί να δημιουργήσει άγχος και φόβους στο παιδί που να μην μπορεί να τους διαχειριστεί.

Είναι λοιπόν απόλυτα κατανοητό ότι ο ρόλος που κάθε γονιός παίζει στην δημιουργία  ή όχι άγχους στο παιδί είναι καταλυτικός. Αυτό καθιστά απολύτως αναγκαία την πολύ καλή επαφή με το παιδί, ώστε να μπορέσει να προλάβει και να θεραπεύσει τις πηγές άγχους του παιδιού του προτού εξελιχθούν σε μόνιμα προβλήματα, που μετά θα χρειάζονται την παρέμβαση ειδικού για να θεραπευτούν.

Συντάκτης: Θωμάς Κυργιόπουλος,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr