Τι κάνει τη ζωή όμορφη; Μαθήματα μέσα από την μεγαλύτερη έρευνα επάνω στην ευτυχία.

Τι μας κρατά ευτυχισμένους στην πορεία της ζωής μας; Αν θεωρείτε ότι η απάντηση είναι η φήμη και το χρήμα, τότε δεν είστε οι μόνοι, αλλά σύμφωνα με τον ψυχίατρο Robert Waldinger, κάνετε λάθος.

Ως υπεύθυνος μίας έρευνας με θέμα την ανάπτυξη των ενηλίκων η οποία διήρκεσε 75 χρόνια, ο Waldinger έχει πρωτοφανή πρόσβαση σε δεδομένα που αφορούν την πραγματική ευτυχία και την ευχαρίστηση.

Στην ομιλία του εξηγεί τα τρία σημαντικά μαθήματα που αποκόμισε μέσα από την έρευνα, καθώς και πρακτικές συμβουλές αρχαίας σοφίας για τη δημιουργία ολοκληρωμένης και μακράς ζωής.

Τι μας κρατά υγιείς και ευτυχισμένους στην πορεία της ζωής μας;

Αν ξέρατε ότι τώρα είναι η στιγμή να επενδύσετε στην καλύτερη εκδοχή του εαυτού σας, πού θα αφιερώνατε το χρόνο και την ενέργειά σας;

Σε μία πρόσφατη έρευνα έγιναν ερωτήσεις στη γενιά των millennials (σ.σ. άνθρωποι που γεννήθηκαν μεταξύ του 1980 και του 2000), σχετικά με τους σημαντικότερους στόχους της ζωής τους. Το 80% αποκρίθηκε από ότι ένα βασικός στόχος της ζωής του είναι ο πλουτισμός.

Ένα ποσοστό 50% της ίδιας κατηγορίας απάντησε ότι ακόμη ένας μεγάλος στόχος τους είναι να γίνουν διάσημοι.

Παρωθούμαστε διαρκώς να προσπαθούμε στη δουλειά μας, να μοχθούμε εντονότερα και να κατακτούμε περισσότερα. Έτσι, μας έχει σχηματιστεί η εντύπωση ότι αυτά είναι τα πράγματα που πρέπει να επιδιώκουμε προκειμένου ν’ απολαύσουμε μία καλή ζωή.

Εικόνες από ολόκληρη τη ζωή, τις επιλογές των ανθρώπων και την έκβαση των επιλογών τους αυτών είναι αδύνατον να διατηρηθούν. Τα περισσότερα που έχουν γίνει γνωστά για την ανθρώπινη ζωή, τα έχουμε μάθει ζητώντας από ανθρώπους να θυμηθούν το παρελθόν τους και, όπως είναι γνωστό, η αναδρομική ανασκόπηση λειτουργεί στρεβλά. Ξεχνάμε έναν τεράστιο όγκο από τις εμπειρίες της ζωής μας και, ορισμένες φορές, η μνήμη είναι αμιγώς δημιουργική.

Και, αν μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε ολόκληρες τις ζωές έτσι όπως ξεδιπλώνονται στο χρόνο;

Τι θα γινόταν αν μπορούσαμε αν εξετάσουμε τους ανθρώπους από την εφηβεία τους καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής τους ως τα βαθιά γεράματα ώστε να δούμε τι είναι εκείνο που πραγματικά κρατά τους ανθρώπους χαρούμενους και υγιείς;

Λοιπόν, αυτό κάναμε. Η έρευνα της ανάπτυξης ενηλίκων του Harvard μπορεί να είναι η μεγαλύτερη έρευνα της ενήλικης ζωής που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ.

Επί 75 χρόνια καταγράφαμε τις ζωές 724 ανθρώπων χρόνο με το χρόνο, ρωτώντας τους σχετικά με την εργασία τους, την οικογενειακή τους ζωή, την υγεία τους και φυσικά ρωτώντας τους σ’ όλη την πορεία χωρίς να γνωρίζει κανείς πώς θα εξελίσσονταν οι ζωές τους.

Μελέτες όπως αυτήν είναι εξαιρετικά σπάνιες.

Σχεδόν όλα τα έργα της φύσης αυτής ναυαγούν μέσα σε μία δεκαετία επειδή πολλοί άνθρωποι εγκαταλείπουν την έρευνα, τα κονδύλια εξαντλούνται, οι ερευνητές συναντούν περισπασμούς ή πεθαίνουν και δεν υπάρχει κάποιος να περάσει τη σκυτάλη στο πεδίο. Ωστόσο, μέσα από το συνδυασμό τύχης και επιμονής πολλών γενεών ερευνητών, η έρευνα επιβίωσε.

Περίπου 60 από τους αρχικά 724 άντρες είναι ακόμη εν ζωή, εξακολουθώντας να συμμετέχουν στην έρευνα, οι περισσότεροι από αυτούς πλέον στα 90 τους.

Τώρα ξεκινάμε την έρευνα στα περισσότερα από 2.000 παιδιά των ανθρώπων αυτών.

Εγώ, (σ.σ. ο Robert Waldinger), είμαι ο τέταρτος διευθυντής της έρευνας αυτής.

Από το 1938 έχουμε καταγράψει τις ζωές δύο ομάδων ανθρώπων. Η πρώτη ομάδα ξεκίνησε την έρευνα κατά το δεύτερο έτος των σπουδών τους στο Harvard. Οι άνθρωποι αυτοί αποφοίτησαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η δεύτερη ομάδα που ακολουθήσαμε ήταν ένα γκρουπ αγοριών από μία από τις φτωχότερες γειτονιές της Βοστώνης, αγόρια τα οποία επελέγησαν ακριβώς επειδή προέρχονταν από τις πιο προβληματικές και υποβαθμισμένες οικογένειες της Βοστώνης του 1930.

Οι περισσότεροι από αυτούς ζούσαν στο ενοίκιο, πολλοί από αυτούς χωρίς πρόσβαση σε ζεστό ή κρύο τρεχούμενο νερό.

Όλοι οι συμμετέχοντες της έρευνας παραχώρησαν συνέντευξη και υποβλήθηκαν σε ιατρικές εξετάσεις. Πήγαμε στα σπίτια τους και πήραμε συνέντευξη από τους γονείς τους. Οι έφηβοι αυτοί, κατά την ενηλικίωσή τους, ακολούθησαν διάφορα επαγγέλματα και υιοθέτησαν διάφορους τρόπους ζωής.

Άλλοι από αυτούς έγιναν εργάτες σε εργοστάσια, άλλοι δικηγόροι και άλλοι χτίστες, άλλοι γιατροί, ένας από αυτούς έγινες πρόεδρος των ΗΠΑ.

Μερικοί στράφηκαν στον αλκοολισμό, ορισμένοι παρουσίασαν σχιζοφρένεια. Άλλοι, από το βάραθρο της κοινωνίας αναρριχήθηκαν στην κορυφή της, ενώ άλλοι ακολούθησαν την αντίστροφη κατεύθυνση.

Οι θεμελιωτές της έρευνα αυτής δεν θα μπορούσαν να είχαν διανοηθεί, ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα, ότι σήμερα, 75 χρόνια μετά, θα στεκόμουν εδώ λέγοντάς σας ότι η έρευνά τους ακόμη συνεχίζεται.

Ανά δύο χρόνια, το υπομονετικό και αφοσιωμένο ερευνητικό προσωπικό καλεί τους συμμετέχοντες και τους ρωτάει αν μπορούν να τους στείλουν ένα ακόμη σύνολο ερωτήσεων σχετικά με τις ζωές τους.

Πολλοί από τους κατοίκους της γειτονιάς της Βοστώνης μας ρωτούσαν «για ποιον λόγο εξακολουθείτε να θέλετε να με μελετάτε; Η ζωή μου δεν είναι τόσο ενδιαφέρουσα». Κάτι το οποίο ποτέ δεν ρώτησαν οι απόφοιτοι του Harvard.

Προκειμένου να σχηματίσουμε μία διαυγέστερη εικόνα σχετικά με τις ζωές τους, δεν τους στέλναμε απλά τα ερωτηματολόγια.

Παίρναμε δείγμα αίματος, σκανάραμε τους εγκεφάλους τους, κουβεντιάζαμε με τα παιδιά τους. Βιντεοσκοπούσαμε συζητήσεις με τις γυναίκες τους επάνω στις βαθύτερες ανησυχίες τους.

Όταν λοιπόν πριν από περίπου μία δεκαετία ζητήσαμε τελικά και από τις γυναίκες τους να συμμετάσχουν ως μέλη στην έρευνα, πολλές από αυτές αποκρίθηκαν «καιρός ήταν».

Τι μάθαμε λοιπόν; Ποια ήταν τα μαθήματα που αποκομίσαμε από τις δεκάδες των χιλιάδων σελίδων από πληροφορίες που αποκτήσαμε από τις ζωές των ανθρώπων αυτών;

Τα μαθήματα δεν αφορούν τον πλούτο ή την ολοένα σκληρότερη δουλειά.

Το σαφέστερο μήνυμα που έχει προκύψει μέσα από την 75ετή έρευνα είναι ότι οι καλές σχέσεις είναι που μας κρατούν πιο υγιείς και χαρούμενους.

Τρία σημαντικά διδάγματα μάθαμε για τις σχέσεις.

• Το πρώτο λέει ότι οι σχέσεις είναι πραγματικά ωφέλιμες για εμάς και ότι η μοναξιά σκοτώνει.

Συνάγεται ότι οι άνθρωποι που είναι περισσότερο συνδεδεμένοι κοινωνικά με την οικογένεια, τους φίλους, την κοινότητα είναι ευτυχέστεροι, σωματικά υγιέστεροι και ζουν περισσότερο σε σχέση με του όσους συνδέονται πιο χαλαρά. Η εμπειρία της μοναξιάς αποβαίνει τοξική.

Οι πιο απομονωμένοι απ’ όσο θα ήθελαν, από τον περίγυρο, καταλήγουν να είναι λιγότερο ευτυχισμένοι, η υγεία τους επιδεινώνεται νωρίτερα κατά την μέση ηλικία, η λειτουργία του εγκεφάλου τους φθίνει γρηγορότερα και ζουν πιο σύντομη ζωή σε σχέση με όσους δεν είναι μόνοι τους.

Το θλιβερό της υπόθεσης είναι το γεγονός ότι, οποιαδήποτε στιγμή, περισσότεροι από έναν στους πέντε Αμερικανούς θ’ αναφέρουν ότι είναι μόνοι τους.

• Ενώ γνωρίζαμε ότι μπορεί κάποιος να είναι μόνος μέσα στο πλήθος ή σ’ έναν γάμο, το δεύτερο σημαντικό δίδαγμα που προκύπτει είναι ότι δεν είναι απλά ο αριθμός των φίλων που έχει κάποιος, ούτε το αν είναι δεσμευμένος σε μία σχέση, αλλά η ποιότητα των σχέσεων είναι που έχει σημασία.

Όπως συνάγεται, η ζωή ανάμεσα σε συγκρούσεις είναι πράγματι επιζήμια για την υγεία μας. Για παράδειγμα, οι γάμοι με πολλές συγκρούσεις, χωρίς πολλή αγάπη, αποβαίνουν πολύ βλαβεροί για την υγεία μας, ίσως περισσότερο σε σχέση με το διαζύγιο. Ενώ η ζωή ανάμεσα σε καλές, ζεστές σχέσεις μάς προστατεύει.

Όταν ακολουθήσαμε τους συμμετέχοντές μας κατά την όγδοη δεκαετία της ζωής τους, θελήσαμε ν’ ανατρέξουμε στην μέση ηλικία τους και να δούμε αν θα ήταν δυνατόν να είχαμε προβλέψει ποιος από αυτούς θα ωρίμαζε σ’ έναν χαρούμενο, υγιή ογδοντάχρονο και ποιος όχι.

Όταν συγκεντρώσαμε όλα όσα γνωρίζαμε γι’ αυτούς στην ηλικία των πενήντα, δεν ήταν τα επίπεδα της χοληστερίνης τους κατά την μέση ηλικία που προδιέγραφαν την ποιότητα των γηρατειών τους. Ήταν οι καλές, στενές σχέσεις που μαρτυρούσαν τ’ αποτυπώματα της ωρίμανσής τους.

Οι πιο ευτυχισμένα παντρεμένοι άντρες και γυναίκες της έρευνας ανέφεραν ότι στα ογδόντα τους, τις ημέρες που βίωναν περισσότερο σωματικό πόνο, η διάθεσή τους παρέμενε εξίσου εύθυμη. Οι άνθρωποι όμως που ήταν σε γάμους δυστυχισμένους, τις ημέρες κατά τις οποίες πονούσαν περισσότερο σωματικά, ο πόνος μεγεθυνόταν περισσότερο από το συναισθηματικό πόνο.

• Το τρίτο σημαντικό μάθημα σχετικά με τις σχέσεις και την υγεία μας, είναι αυτό που μας διδάσκει ότι οι καλές σχέσεις δεν προστατεύουν απλά το σώμα μας, προστατεύουν και τον εγκέφαλό μας.

Συνάγεται ότι ο ασφαλής δεσμός μ’ έναν άνθρωπο είναι προστατευτικός, ότι οι άνθρωποι στις σχέσεις στις οποίες αισθάνονται ότι μπορούν να πραγματικά να υπολογίζουν στον άλλον άνθρωπο όταν προκύπτει ανάγκη, έχουν εντονότερες και διαρκέστερες αναμνήσεις. Οι άνθρωποι σε σχέσεις όπου αισθάνονται πως δεν μπορούν να βασιστούν πραγματικά στο σύντροφό τους, είναι κείνοι οι οποίοι εμφανίζουν πρόωρη φθορά στη μνήμη τους.

Εκείνοι που είναι σε καλές σχέσεις, δεν είναι κατ’ ανάγκην διαρκώς ομαλές. Ορισμένα από τα ζευγάρια ογδοντάχρονων μπορεί να μάλωναν μέρα μπαίνει-μέρα-βγαίνει, όμως, καθώς αισθάνονταν ότι μπορούσαν πραγματικά να στηριχθούν στον άλλον στα δύσκολα, οι καυγάδες αυτοί δεν είχαν κόστος στις αναμνήσεις τους.

Το μήνυμα λοιπόν ότι οι καλές, στενές σχέσεις είναι ωφέλιμες για την υγεία μας, είναι ήδη πανάρχαιο. Γιατί λοιπόν είναι τόσο δύσκολο να το κατανοήσουμε και τόσο εύκολο να το αγνοήσουμε;

Επειδή είμαστε άνθρωποι. Προτιμούμε τις γρήγορες λύσεις, κάτι ώστε να βελτιώσει τη ζωή μας και να τη διατηρήσει καλή. Οι σχέσεις όμως είναι χαώδεις και περίπλοκες, ενώ η σκληρή δουλειά που προϋποθέτουν οι φίλοι και η οικογένεια δεν είναι σέξι ούτε λαμπερή.

Επίσης, είναι δουλειά εφ’ όρου ζωής. Ποτέ δεν παύει. Οι συμμετέχοντες στην 75ετή έρευνα που ήταν ευτυχέστεροι κατά τη συνταξιοδότηση είχαν προσπαθήσει ενεργά ν’ αντικαταστήσουν τους συναδέλφους τους με νέους συντρόφους.

Ακριβώς όπως οι millennials στην πιο πρόσφατη έρευνα, πολλοί από τους συμμετέχοντες στο ξεκίνημα της πρώιμης ενήλικης ζωής τους, πίστευαν πραγματικά ότι η φήμη, ο πλούτος και οι υψηλές επιδόσεις ήταν εκείνα που έπρεπε να επιδιώκουν ώστε να έχουν μία καλή ζωή.

Ωστόσο, επανειλημμένα στη διάρκεια των 75 αυτών χρόνων, η έρευνα μας έχει αποδείξει ότι οι άνθρωποι που τα κατάφερναν καλύτερα ήταν όσοι βασίζονταν σε σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους και την κοινότητα.

Εσείς; Ας πούμε ότι είστε 25 χρονών, ή 40 ή 60. Πώς είναι να στηρίζεστε στις σχέσεις;

Πραγματικά, οι πιθανότητες είναι άπειρες.

Μπορεί να είναι κάτι που απλό, όπως η αντικατάσταση της τηλεθέασης με χρόνο με τους ανθρώπους, ή η αναζωογόνηση μίας στάσιμης σχέσης, κάνοντας κάτι καινούριο μαζί, ή μακρινές βόλτες, ραντεβού, η προσέγγιση ενός μέλους από την οικογένεια που δεν έχετε μιλήσει εδώ και χρόνια, καθώς αυτές οι πολύ συνηθισμένες οικογενειακές έριδες κοστίζουν πολύ στους ανθρώπους που κρατούν την έχθρα.

Θα ήθελα να κλείσω μ’ ένα απόφθεγμα του Mark Twain. Πριν από περισσότερο από έναν αιώνα, ανατρέχοντας στη ζωή του έγραψε: «Δεν υπάρχει χρόνος, η ζωή είναι πολύ σύντομη για έριδες, ζηλοφθονίες, κατηγορίες. Υπάρχει χρόνος μόνο για την αγάπη και παρά μόνο μία στιγμή, ειλικρινά γι’ αυτήν».

Η καλή ζωή χτίζεται με καλές σχέσεις,

Ευχαριστώ.

Robert Waldinger, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, μοναχός Zen.

Συντάκτης: Saky Koulibaly,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.