Τι επιπτώσεις έχει η τιμωρία στα παιδιά;

Η χρήση της τιμωρίας μπορεί να διευκολύνει τους γονείς, αλλά μακροπρόθεσμα, όχι μόνο δεν έχει αποτέλεσμα, αλλά μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. 

Το αποτέλεσμα που έχει η τιμωρία στα παιδιά είναι ένα πολυσυζητημένο θέμα, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Είναι το θεμέλιο του πιο παραδοσιακού συστήματος ανατροφής παιδιών και δε συμβαίνει μόνο στις οικογένειες, αλλά και σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και σε πολλούς άλλους τομείς. 

Η αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου πειθαρχίας των παιδιών είναι που προκαλεί σύγχυση. Η επίδραση της τιμωρίας είναι άμεση, καθώς «πείθει» τα παιδιά να κάνουν ή να μη κάνουν κάτι. Το θέμα είναι ότι είναι παροδική και δεν αφαιρεί το κίνητρο για συγκεκριμένες συμπεριφορές, οι οποίες είναι πιθανό να ξανασυμβούν, παρά την τιμωρία. 

Οι επιπτώσεις της τιμωρίας στον εγκέφαλο

Η σωματική τιμωρία προκαλεί άτυπη ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών. Αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης σε ένα στάδιο, όπου η δομή του εγκεφάλου ακόμη σχηματίζεται  και, συνεπώς, μεταβάλλει τον προμετωπιαίο φλοιό.

Ομοίως, μελέτες που έγιναν, επισημαίνουν ότι υπάρχει σχέση μεταξύ αυστηρής τιμωρίας και μείωσης των γνωστικών ικανοτήτων των παιδιών. Σίγουρα, έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στα παιδιά ηλικίας από πέντε έως εννέα.

Φυσικά, όχι μόνο η σωματική τιμωρία, αλλά και η λεκτική και ψυχολογική τιμωρία, έχουν παρόμοια επίδραση. Πρέπει να σημειώσουμε εδώ, ότι καμία απολύτως μελέτη δεν κάνει λόγο για τα οφέλη της τιμωρίας, αλλά, αντίθετα, οι περισσότερες αναφέρονται στην αναποτελεσματικότητά της και στο πόσο επιβλαβής μπορεί να είναι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η τιμωρία ως συνέπεια συμπεριφοράς

Οι επιπτώσεις της τιμωρίας στα παιδιά

Η τιμωρία ενεργοποιεί το ένστικτο επιβίωσης και ενεργοποιεί στα παιδιά που τιμωρούνται τρεις εναλλακτικές λύσεις: να επιτεθούν, να φύγουν ή να παραλύσουν. Αυτό συμβαίνει, αυτόματα, χωρίς καμία σκέψη ή απόφαση.

Από άποψη φυσιολογίας, σε τέτοιες περιπτώσεις, παρατηρείται αυξημένη έκκριση κορτιζόλης και αδρεναλίνης, οι οποίες περιορίζουν την ικανότητά τους να σκέφτονται, αυξάνοντας, παράλληλα, την ένταση ορισμένων συναισθημάτων, όπως ο θυμός ή ο φόβος. Ταυτόχρονα, λειτουργίες όπως η κριτική σκέψη και η λογική μειώνονται και, συνεπώς, δεν μπορεί να υπάρξει μάθηση.

Ακόμα, μερικά άλλα έντονα και μπερδεμένα συναισθήματα αναδύονται στην ψυχοσύνθεση ενός παιδιού, μετά την τιμωρία. Άλλες φορές, νιώθει ενοχή, τύψεις ή δυσαρέσκεια, ενώ μπορεί να πιστεύει ότι είναι κακό ή ότι έχει κάποιο πρόβλημα και ότι κάτι πάει λάθος με εκείνο. Στο μεταξύ, δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς έκανε λάθος, γιατί είναι λάθος και γιατί δεν πρέπει να το επαναλάβει στο μέλλον. 

Η φύση της τιμωρίας

Οι αρνητικές επιπτώσεις της τιμωρίας δεν υφίστανται, μόνο, όταν αυτή είναι υπερβολικά αυστηρή, αλλά και όταν ακόμα είναι ήπια. Ψυχολόγοι δηλώνουν ότι η ίδια η φύση της τιμωρίας είναι αμφισβητήσιμη. Προφανώς, οι γονείς τιμωρούν το παιδί τους για να το κάνουν να μάθει ή να βελτιώσει ορισμένες συμπεριφορές του. Ωστόσο, αυτό που καταφέρνουν είναι να το τραυματίζουν ψυχικά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ένα τραύμα στην παιδική ηλικία τραυματίζει και την ενήλικη ζωή

Πολλοί ενήλικες πιστεύουν ότι  κακοποίηση είναι μόνο το ξύλο, οι φωνές και η ταπείνωση. Ωστόσο, μπορεί κανείς να βλάψει ένα παιδί με πολλούς άλλους τρόπους.  Όπως, για παράδειγμα, στέλνοντάς το σε μια γωνία για να «σκεφτεί τι έκανε». Το θέμα είναι ότι, πιθανότατα, δε θα το κάνει. Στην πραγματικότητα, ούτε οι περισσότεροι ενήλικες δε θα το έκαναν. Το μόνο πράγμα που θα σκέφτονταν είναι πώς να βγουν από αυτήν την κατάσταση, το συντομότερο δυνατό.

Τα παιδιά, λοιπόν, δεν πρόκειται να αποκτήσουν επίγνωση του λάθους τους και της συμπεριφοράς που τα οδήγησε στην τιμωρία. Αντίθετα, αυτό που θα κρατήσουν στο μυαλό θα είναι ο αυταρχισμός και ο φόβος. Μπορεί να σταματήσουν την «κακή» συμπεριφορά, αλλά μόνο επειδή φοβούνται την τιμωρία και όχι επειδή έμαθαν, πραγματικά, από τα λάθη τους.

Επειδή, λοιπόν, η τιμωρία είναι, στην καλύτερη περίπτωση αναποτελεσματική στο να διδάξει κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές και επειδή μπορεί να αποβεί επιβλαβής για το παιδί,  οι γονείς πρέπει να αναπτύξουν θετικές προσεγγίσεις πειθαρχίας.

Συντάκτης: Ευρυδίκη Αγάτσα,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.