Τι είναι το Euribor και πώς με επηρεάζει
Έχουμε πει και σε άλλο άρθρο μας ότι οι τράπεζες δεν φυλάνε τα χρήματα που τους καταθέτουμε στο θησαυροφυλάκιό τους, αλλά τα δανείζουν είτε σε πελάτες τους (ιδιώτες και επιχειρήσεις), είτε σε άλλες τράπεζες. Υπάρχει ένα διεθνές δίκτυο, η διατραπεζική αγορά (interbank market), μέσω του οποίου η μία τράπεζα δανείζει ή δανείζεται από την άλλη, ανάλογα με τις ανάγκες των ταμειακών ροών της και τη ρευστότητά τους.
Η διάρκεια των διατραπεζικών αυτών δανείων ποικίλει. Οι συνηθέστερες περίοδοι εκτοκισμού είναι μία εβδομάδα, ένας, δύο, τρεις, έξι, ή δώδεκα μήνες. Τα επιτόκια για κάθε μια από αυτές τις περιόδους είναι διαφορετικά. Το γενικό επίπεδο των επιτοκίων καθορίζει η κεντρική τράπεζα της χώρας στης οποίας το νόμισμα συνομολογείται το δάνειο, ανάλογα με τη δημοσιονομική της πολιτική. Π.χ. στα δολλάρια ΗΠΑ η Fed, στο ευρώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Αυτή η “βεντάλια” επιτοκίων στη διατραπεζική αγορά είναι αντίστοιχη εκείνης που σου προσφέρει μια τράπεζα για να κάνεις μια προθεσμιακή κατάθεση. Π.χ. για ένα μήνα 2%, για δύο μήνες 2,20%, για τρεις μήνες 2,30% κλπ.
Τα επιτόκια στη διατραπεζική αγορά αλλάζουν όχι μόνο κάθε μέρα, αλλά και κάθε στιγμή. Κινούνται διαρκώς, έστω και οριακά, ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση. Μπορεί να την παρακολουθεί κανείς σε πραγματικό χρόνο από τις οθόνες του υπολογιστή.
Για μια μεγάλη σειρά ετών, πριν από την δημιουργία του ευρώ, το κυρίαρχο νόμισμα στις διεθνείς συναλλαγές ήταν το δολάριο ΗΠΑ. Ένα πολύ μεγάλο μέρος των συναλλαγών αυτών γινόταν και γίνεται στην χρηματαγορά του Λονδίνου. Για λόγους πρακτικούς, που θα εξηγήσουμε πιο κάτω, η αγορά χρειάζεται ένα επιτόκιο αναφοράς για κάθε μια εργάσιμη ημέρα. Έτσι αναπτύχθηκε το LIBOR (London Interbank Offered Rate). Κάθε ημέρα, στις 11:00 ώρα Λονδίνου, μια ομάδα μεγάλων τραπεζών (major banks) αναφέρουν την “βεντάλια” με το επιτόκιο δολαρίου, για χρονικές περιόδους έως 12 μήνες, στο οποίο δέχονται καταθέσεις από άλλες τράπεζες. Ο μέσος όρος αυτών των επιτοκίων αποτελεί το LIBOR της ημέρας εκείνης. Προ ευρώ, υπήρχαν αντίστοιχα επιτόκια και για άλλα ευρωπαϊκά νομίσματα συμπεριλαμβανομένης της δραχμής (Athensbor). Μετά το ευρώ, αντικαταστάθηκαν από το Euribor, (Euro Interbank Offered Rate) το οποίο λειτουργεί όπως ακριβώς το LIBOR που περιγράψαμε, αλλά αφορά το ευρώ.
Είπαμε προηγουμένως ότι η αγορά χρειάζεται ένα επιτόκιο αναφοράς. Εδώ θα εξηγήσουμε το γιατί. Όταν η τράπεζα Α χορηγεί ένα δάνειο π.χ για πέντε χρόνια, το ποσό του δανείου δεν το έχει φυλαγμένο στο χρηματοκιβώτιό της, αλλά το δανείζεται από την διατραπεζική αγορά. Το επιτόκιο που θα την χρεώσει η τράπεζα Β που θα της το χορηγήσει, και που αποτελεί το κόστος της, εκείνη το μετακυλά αυτούσιο στον δικό της δανειολήπτη. Έτσι η τράπεζα αδιαφορεί αν θα δανειστεί για ένα μήνα με επιτόκιο 2% ή για 12 μήνες με 3%, αφού τον λογαριασμό τον στέλνει στον πελάτη.
Η τράπεζα εδώ παίζει ρόλο εμπόρου: δανείζεται το χρήμα και δανείζει το χρήμα. Όμως ο μηχανισμός ο οποίος καθορίζει το επιτόκιο με το οποίο θα χρεώσει τον δανειολήπτη της πρέπει να είναι απολύτως διαφανής και να μην επιδέχεται καμιά αμφισβήτηση. Μην ξεχνάμε ότι κάθε ημέρα διακινούνται στην διατραπεζική αγορά πολλά δισεκατομμύρια και μια ελάχιστη διαφοροποίηση στο επιτόκιο θα κατέληγε σε τεράστια ποσά σε απόλυτα νούμερα. Αυτόν ακριβώς τον ρόλο παίζει το Euribor (ή αντίστοιχα, το Libor), το οποίο κοινοποιείται ευρέως.
Έτσι, κατά την χορήγηση του δανείου η τράπεζα Α παρουσιάζει στον πελάτη της την “βεντάλια” του επιτοκίου του ευρώ και του ζητεί να επιλέξει την περίοδο που επιθυμεί. Αν εκείνος επιλέξει π.χ. τους τρεις μήνες με επιτόκιο 2,30%, η τράπεζα Α με την σειρά της θα δανειστεί στην διατραπεζική αγορά το ποσό του δανείου για την ίδια περίοδο με το ίδιο επιτόκιο από την τράπεζα Β.
Μετά από τρεις μήνες η τράπεζα θα παρουσιάσει στον πελάτη της τη νέα “βεντάλια” επιτοκίων και θα του ζητήσει να επιλέξει εκ νέου. Αν εκείνος επιλέξει την περίοδο π.χ. των δύο μηνών, η τράπεζα θα δανειστεί στην διατραπεζική αγορά από την τράπεζα Γ το ποσό του δανείου και θα εξοφλήσει την τράπεζα Β από την οποία είχε δανειστεί το αρχικό ποσόν. Η διαδικασία αυτή θα επαναλαμβάνεται συνεχώς μέχρι να εξοφληθεί το δάνειο ολοσχερώς.
Ο μηχανισμός που περιγράψαμε είναι το “κυμαινόμενο επιτόκιο” επειδή ακολουθεί διαχρονικά τις αυξομειώσεις του επιτοκίου της αγοράς. Αντιδιαστέλλεται με άλλους μηχανισμούς, όπως το επιτόκιο που καθορίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB rate) ή το σταθερό επιτόκιο, που ισχύει για όλη την πενταετή διάρκεια του δανείου και είναι υψηλότερο από τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια αλλά ο δανειολήπτης προβλέπει ότι η πορεία των επιτοκίων θα είναι ανοδική και θέλει να προστατευτεί (hedge) από αυτόν τον κίνδυνο.
Με ποιο κριτήριο ο δανειολήπτης θα επιλέξει τη συγκεκριμένη περίοδο από την βεντάλια του Euribor που θα του παρουσιάσει η τράπεζα; Με το ίδιο κριτήριο που επιλέγει την περίοδο της προθεσμιακής του κατάθεσης, αλλά αντιστρόφως. Δηλαδή: αν προβλέπει ότι τα επιτόκια θα πέσουν στους επόμενους μήνες θα επιλέξει μια δωδεκάμηνη περίοδο για την προθεσμιακή του κατάθεση, ώστε να “κλειδώσει” το τρέχον υψηλό επιτόκιο. Αντίθετα θα επιλέξει περίοδο ενός μηνός για το δάνειό του ώστε να καρπωθεί το χαμηλότερο επιτόκιο της επόμενης περιόδου.
Πριν κλείσουμε όμως, οφείλω μιαν εξήγηση: αφού η τράπεζα μετακυλύει αυτούσιο το κόστος χρηματοδότησης (funding) του δανείου στον δανειολήπτη μέσω του Euribor, τότε ποιο είναι το κέρδος της; Χμ! Ξεχάσαμε να πούμε ότι το συνολικό επιτόκιο με το οποίο επιβαρύνει το δάνειο αποτελείται από δύο μέρη: το Euribor και το περιθώριο (margin) το οποίο παραμένει σταθερό σε όλη την διάρκεια του δάνειου, π.χ. 1,5% ετησίως, που είναι το κέρδος της. Ως γνωστόν, κανείς δεν δουλεύει τσάμπα…
