Τι είναι η ελονοσία; Κινδυνεύουμε σήμερα;
Όταν ακούμε τη λέξη «ελονοσία» ή «μαλάρια», το μυαλό μας ταξιδεύει αυτόματα σε εποχές πολύ μακρινές από τη δική μας, τότε που ακόμα η Ιατρική δεν παρουσίαζε αλματώδη ανάπτυξη και οι άνθρωποι αρρώσταιναν ή και πέθαιναν πολύ εύκολα από ασθένειες που σήμερα θεωρούνται ακίνδυνες. Μία από αυτές ήταν και η ελονοσία, που για εκατοντάδες χρόνια αποτελούσε σκοτεινή απειλή για τους κατοίκους τόσο της Ευρώπης όσο και των ανατολικών χωρών. Από το 1880, όπου ανακαλύφθηκε ο μικροοργανισμός που προκαλεί τη νόσο, ολόκληρη η τότε επιστημονική κοινότητα έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες προκειμένου να μελετήσει την πάθηση σε βάθος και να εντοπίσει πιθανή θεραπεία και μέτρα πρόληψης. Τελικά, οι προσπάθειες των γιατρών στέφθηκαν με επιτυχία όταν η ελονοσία εκριζώθηκε από ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως εξαλείφθηκε και ως ασθένεια.
Στην Ελλάδα, η νόσος καταπολεμήθηκε το 1974, μετά από δεκάδες χρόνια εντατικής και επίπονης προσπάθειας. Από τότε μέχρι σήμερα, σημειώνονται στη χώρα μας περίπου 20-50 κρούσματα ετησίως, τα οποία στην πλειοψηφία τους σχετίζονται με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημικές για την ελονοσία χώρες (εισαγόμενα περιστατικά).
Τι είναι η ελονοσία;
Η ελονοσία είναι μία λοιμώδης ασθένεια η οποία προκαλείται από παρασιτικά πρωτόζωα του γένους Πλασμώδιο και πήρε το όνομά της από την σύμπτυξη των λέξεων «έλος» και «νόσος», αφού έχει παρατηρηθεί πως ακμάζει γύρω από ελώδεις περιοχές. Στην διεθνή βιβλιογραφία θα τη βρείτε με το όνομα «malaria», το οποίο είναι ιταλικής προέλευσης και σημαίνει «κακός αέρας», εξαιτίας της πεποίθησης που υπήρχε κάποτε πως η νόσος οφείλεται στον «κακό» αέρα κοντά στα έλη.
Παρά το γεγονός πως η ασθένεια είναι ιδιαίτερα εύκολη στην μετάδοση, δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο αλλά από το τσίμπημα ενός μολυσμένου θηλυκού κουνουπιού του γένους Ανωφελές. Μόλις το παράσιτο εισαχθεί στον ανθρώπινο οργανισμό από το σάλιο του εντόμου, ταξιδεύει μέχρι το ήπαρ όπου ωριμάζει και αναπαράγεται. Στη συνέχεια, εισχωρεί στο αίμα και μολύνει τα ερυθρά αιμοσφαίρια ενώ καθώς πολλαπλασιάζεται προσβάλει όλο και μεγαλύτερο αριθμό κυττάρων του αίματος.
Πέρα από το κουνούπι, το παράσιτο μπορεί να μεταδοθεί με μετάγγιση αίματος ή από την μητέρα στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης.
Εκδήλωση της νόσου και συμπτώματα
Τα πρώτα συμπτώματα της ελονοσίας συνήθως κάνουν την εμφάνισή τους περίπου 10 ημέρες- 4 εβδομάδες μετά την μόλυνση του οργανισμού από το Πλασμώδιο. Τα περισσότερα μοιάζουν με αυτά της απλής γρίπης και οφείλονται στην αυξανόμενη συγκέντρωση του παρασίτου μέσα στο αίμα, όπως επίσης και στην αναιμία που προκαλεί η καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Κάποια από τα συμπτώματα αυτά είναι τα παρακάτω:
- Υψηλός πυρετός
- Ναυτία
- Πονοκέφαλος
- Ρίγη
- Πόνος των ματιών
- Σπασμοί
- Ίκτερος
- Διόγκωση του ήπατος
Η ελονοσία αποτελεί μία πολύ επικίνδυνη ασθένεια, η εξέλιξη της οποίας μπορεί να καταλήξει σε σοβαρές επιπλοκές ή ακόμα και στον θάνατο. Για το λόγο αυτό, η έγκαιρη διάγνωση και η καταπολέμηση της νόσου χρήζει άμεσης σημασίας.
Θεραπεία
Εδώ και πολλά χρόνια χρησιμοποιείται η χλωρονίνη ως φαρμακευτική αγωγή εναντίον της ελονοσίας, έχοντας μέχρι τώρα δείξει θετικά αποτελέσματα. Παρόλα αυτά, η μέθοδος αντιμετώπισης θα οριστεί αποκλειστικά από τον γιατρό και θα εξαρτηθεί από τον τόπο που βρίσκονταν ο ασθενής όταν προσβλήθηκε.
Εκτός από την «από του στόματος» φαρμακευτική αγωγή, μπορεί να χορηγηθούν ενδοφλέβιες ενέσεις, αναπνευστική υποστήριξη ή άλλα σκευάσματα αναλόγως την εκάστοτε περίπτωση.
Πρόληψη κατά της νόσου
Παρά το γεγονός ότι η ελονοσία έχει εκριζωθεί από τη χώρα μας ήδη από το 1974, το θέμα της πρόγνωσης δεν παύει ποτέ να μας απασχολεί καθώς η ασθένεια μπορεί εύκολα να προσβάλει κάποιον ταξιδιώτη σε χώρες που παρουσιάζουν ακόμα κρούσματα, με αποτέλεσμα να έχουμε περιπτώσεις εισαγόμενων περιστατικών. Είναι ευρέως γνωστό ότι η συγκεκριμένη ασθένεια αποτελεί μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας για χώρες με τροπικό κλίμα και έντονη ζέστη, απειλώντας όμως έμμεσα και τον δυτικό πληθυσμό ειδικά στις μέρες μας, όπου τα ταξίδια και η μετανάστευση έχουν αποκτήσει μεγάλες διαστάσεις.
Παράλληλα, ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, το κουνούπια που μεταφέρουν τη νόσο αποκτούν ανθεκτικότητα στα εντομοκτόνα, ενώ τα αντίστοιχα παράσιτα έχουν εμφανίσει αντίσταση στα αντιβιοτικά.
Για όλους τους παραπάνω λόγους λοιπόν, η πρόληψη μοιάζει αναγκαία ειδικά όταν πρόκειται να ταξιδέψουμε σε χώρες με αυξημένο δείκτη κινδύνου ως προς την εκδήλωση της ασθένειας. Μερικά από τα προληπτικά μέτρα κατά της ελονοσίας παρουσιάζονται παρακάτω:
- Πριν ταξιδέψετε σε περιοχές με εξάπλωση της ελονοσίας, επισκεφτείτε τον γιατρό σας με σκοπό μία προληπτική θωράκιση του οργανισμού σας εναντίον της νόσου. Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να θυμάστε ότι η συγκεκριμένη θεραπεία μπορεί να αρχίσει περίπου 2 εβδομάδες πριν την αναχώρησή σας και να συνεχιστεί έως και για έναν μήνα μετά την επιστροφή σας.
- Φροντίστε να φοράτε μακρυμάνικα ρούχα και παντελόνια προκειμένου να αποφεύγετε τα τσιμπήματα κουνουπιών ενώ μην ξεχνάτε να χρησιμοποιείτε εντομοαπωθητικά και κουνουπιέρες κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Μπορεί η ελονοσία να μην αποτελεί άμεση απειλή για εμάς σήμερα, όμως η ύπαρξη της ασθένειας σε συνδυασμό με την όλο και αυξανόμενη μεταναστευτική τάση, αλλά και τα ταξίδια από και σε χώρες που πλήττονται από τη νόσο, δεν μας καθιστούν απόλυτα ασφαλείς απέναντι στην πάθηση αυτή. Για το λόγο αυτό λοιπόν, οφείλουμε να προσέχουμε τον εαυτό μας και να ζητάμε πάντα την άμεση γνώμη του γιατρού μας όταν μας ταλαιπωρούν επίμονα συμπτώματα. Στην προκειμένη περίπτωση, η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή έκβαση της υπόθεσης.
