Το βιβλίο του γάλλου φιλοσόφου Michel Onfray “Η δύναμη της ύπαρξης: Ηδονιστικό μανιφέστο” γράφτηκε το 2006, αλλά θα μπορούσε να …
“Θάνατος και ζωή μετά” του Samuel Scheffler
Δεν θα ζήσουμε αιώνια, αλλά πιστεύουμε ότι η ανθρωπότητα έχει εκατοντάδες χιλιάδες έτη μπροστά της. Η πεποίθηση αυτή επιδρά στον τρόπο σκέψης και ζωής μας.
Στο “Θάνατος και ζωή μετά” από τις εκδόσεις Αρσενίδη, ο Samuel Scheffler εννοεί πως κάτι τέτοιο μας επηρεάζει θετικά: δρούμε έτσι ώστε οι επόμενοι να έχουν κάτι καλύτερο. Οι επιστήμες, η ιατρική, η φιλοσοφία, η τεχνολογία, όλες μας οι προσπάθειες είναι στραμμένες -πολύ περισσότερο από ό,τι πιστεύουμε- προς το μέλλον, που δεν θα ζήσουμε ποτέ εμείς, παρά προς το παρόν στο οποίο ζούμε.
Το γεγονός ότι γνωρίζουμε το πεπερασμένο της ύπαρξης μας είναι πιθανότατα αυτό που μας ωθεί, που μας προτρέπει στην αξιολόγηση της ζωής και στη δημιουργία αξιών. Θα είχαμε παραδόσεις και αξίες εάν ήμασταν αθάνατοι; Ή, στην περίπτωση που θα ήμασταν η τελευταία γενιά των ανθρώπων πάνω στη Γη, θα τις διατηρούσαμε; Ή, τελικά, θα ήταν ένας “κόσμος κυριαρχούμενος από απάθεια, ανομία και απελπισία”;
Ο Scheffler θεωρεί ότι θα απειλούμασταν περισσότερο από την προοπτική μιας ολοσχερούς εξαφάνισης της ανθρωπότητας παρά από τον δικό μας ατομικό θάνατο. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν φοβόμαστε τον θάνατο. Και εδώ επικαλείται την θέση του Επίκουρου περί θανάτου: είναι λογική ή σόφισμα; Και συνεχίζει λέγοντας ότι επικαλούμαστε τον φόβο του αγνώστου. Όμως, ο θάνατος per se δεν μας είναι κάτι άγνωστο· αν μη τι άλλο, είναι το μόνο γνωστό και αδιαμφισβήτητο γεγονός της ζωής μας. Άρα δεν θα έπρεπε να τον φοβόμαστε. Ίσως να αποτελεί σόφισμα, όμως μας παρακινεί να σκεφτούμε αυτό που αποφεύγουμε: αλήθεια, τι φοβόμαστε; Τι; Κάτι συγκεκριμένο ή κάτι αόριστο και συγκεχυμένο; Είναι εύλογο να φοβόμαστε τον θάνατο;
Και η ζωή μετά; Η πίστη σε μια μετά θάνατον ζωή ή η έλλειψή της; Η πίστη ότι η ζωή θα συνεχιστεί μετά από εμάς; Πώς μας επηρεάζουν αυτά; Ο Scheffler εδώ ίσως υποτιμά ότι οι αξίες που έχουμε υπάρχουν ανεξάρτητα από την εγγύτητα του θανάτου μας ή την ύπαρξη ή μη της ζωής μετά από εμάς. Τα ερωτήματα, όμως, που θέτει είναι άξια προβληματισμού. Θα ήμασταν αυτοί που είμαστε εάν ήμασταν αθάνατοι ή έστω εάν ζούσαμε 300-400 χρόνια; Γιατί θεωρούμε ασυζητητί τον εαυτό μας μέρος της εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας; Είναι αυτό άραγε η δημιουργός πηγή των αξιών μας;
Ίσως αυτά δεν είναι από τα ερωτήματα που θέτουμε στον εαυτό μας καθημερινά (όπως π.χ. να φάω ένα διπλό παγωτό ή όχι;), καθώς οι πιθανότητες να συμβούν είναι μηδαμινές -εντάξει, μικρές-, όμως, ακόμη και “φιλοσοφικά” ή και “σοφιστικά”, αξίζει να αναρωτηθούμε. Οι απαντήσεις που θα δώσουμε μπορεί να μας εκπλήξουν.
Έχοντας υπόψη μας το πεπερασμένο -αλλά πολύ αόριστο- όριο της ζωής μας, μήπως πρέπει να σκεφτούμε πώς να διανύσουμε και να αξιοποιήσουμε αυτό το άγνωστο διάστημα;
