Τα Χελιδονίσματα. Το έθιμο της άνοιξης

Ο Μάρτης, όπως και να το κάνουμε είναι ο μήνας που νιώθουμε μια ευφορία και αισιοδοξία. Ένας λόγος που συμβαίνει αυτό, είναι επειδή αποτελεί και τον πρώτο μήνα της Άνοιξης και μάλιστα το πρώτο Σαββατοκύριακο του στην Αθήνα ήταν ανοιξιάτικο και όλους μας έκανε να θέλουμε να βγούμε και να ευχαριστηθούμε τον ήλιο είτε πηγαίνοντας για ένα καφέ είτε για μια βόλτα στο πάρκο.

Ο Μάρτης όλα τα χρόνια από τα πιο πολύ παλιά ως τώρα έχει όμως ένα χαρακτηριστικό. Την 1^η Μάρτη συνηθίζουμε να φοράμε το λεγόμενο «Μάρτη» ,που δεν είναι κάτι άλλο από το γνωστό βραχιολάκι σε όλους μας από κλωστή κόκκινη και λευκή, που σκοπό του έχει να μην μας «κάψει» ο ήλιος. Τα παλιότερα χρόνια βέβαια, τα παιδιά στην Αρχαία Ελλάδα το ονόμαζαν κρόκη και ήταν ένα βραχιολάκι που εκτός από το κόκκινο και λευκό χρώμα κλωστής, είχε και ένα ακόμα, το κίτρινο.

Σε αντίθεση με το τώρα όμως, τα παιδιά είχαν άλλη μια συνήθεια που πλέον έχει εξαλειφθεί. Τα παιδιά στην Αρχαία Ελλάδα λοιπόν  την πρώτη μέρα της άνοιξης μεταμφιέζονταν σε γέρους κρατώντας ξύλινα χελιδόνια που τα είχαν φτιάξει μόνα τους και τα οποία τα είχαν στολίσει άνθη, γυρνούσαν τις γειτονιές χτυπώντας τις πόρτες των σπιτιών και τραγουδούσαν το τραγούδι της άνοιξης «τα Χελιδονίσματα».

Το τραγούδι της άνοιξης ήταν ένα από τα κάλαντα, τους αγερμούς πιο σωστά όπως τα ονόμαζαν και με αυτό το συγκεκριμένο τραγούδι τα παιδιά καλωσόριζαν την άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης. Βέβαια σε κάθε περιοχή είχαν και διαφορετικό τραγούδι, γι’ αυτό και υπάρχουν διάφορα τραγούδια και όχι ένα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι μεγάλοι έδιναν στους μικρούς γλυκά και νόστιμα κουλούρια με τυρί, ως αντάλλαγμα μετά το τραγούδι. Επίσης, εκτός από αυτό το έθιμο υπήρχαν και άλλα ανάλογα με την περιοχή που έμενε ο καθένας.

Ένα από τα τραγούδια και αρκετά γνωστό παρατίθεται παρακάτω:

«Ήλθε, ήλθε χελιδών (Ήρθε, ήρθε η χελιδόνα)

καλάς ώρας άγουσα καλούς ενιαυτούς (φέρνοντας καλοκαιριά και καλή χρονιά)

επί γαστέρα λευκά, επί νώτα μέλαινα. (στην κοιλιά της άσπρη και στη ράχη μαύρη)

Παλάθαν συ προκύκλει εκ πίονος οίκου (Πέταξε μας μια αρμαθιά απ’ το πλούσιο σπίτι σου)

οίνου τε δέπαστρον, τυρών τε κάνυστρον (και μια κούπα με κρασί και καλαθάκι με τυρί)

και πυρών α χελιδών και λεκιθίταν. (και σταράκι η χελιδόνα και τσουρέκι)

Ουκ απωθείται. Πότερ’ απίωμες ή λαβώμεθα; (Δεν περιφρονεί. Τι θα γίνει; Φεύγουμε ή παίρνουμε;)

Ει μεν τι δώσεις ει δε μη, ουκ εάσομεν (Αν μας δώσεις κατιτίς, ειδάλλως δε φεύγουμε)

Ή ταν θύραν φέρωμες ή θουπέρθυρον (ή την πόρτα παίρνουμε ή τ’ ανώφλι της)

Ή ταν γυναίκα ταν έσω καθημέναν (ή την κυρά που μέσα κάθεται)

μικρά μεν εστί, ραδίως νιν οίσομες (μικρή είναι κι εύκολα την παίρνουμε)

Αν δη φέρης τι, μέγα δη τι φέρεις (κι αν μας δώσεις κατιτίς κοίτα να ‘ναι της προκοπής)

Άνοιγ’, άνοιγε ταν θύραν χελιδόνι (Άνοιγε, άνοιγε την πόρτα στη χελιδόνα)

Ου γαρ γέροντες εσμέν, αλλά παιδιά (Γέροντες δεν είμαστε, είμαστε παιδιά)

Συντάκτης: Μαρία Σερεμέτη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr