Τα πάντα ρεί: όπως το νερό και το χρήμα

Το νερό δεν είναι δεδομένο αγαθό. Ποτέ δεν ήταν, σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, διότι όταν είναι λίγο είναι προβληματικό κι οταν είναι πολύ είναι πάλι προβληματκό και σωστή ποσότητα ποτέ δεν υπάρχει.

“Χιλιάδες έχουν ζήσει χωρίς αγάπη, ούτε ένας χωρίς νερό”. 

– W. H. Auden

Η ύπαρξη νερού 

Το σώμα μας είναι 70%-80% νερό, η γη είναι 71% νερό. Απο αυτό τώρα το 96,5% είναι στις θαλασσες και ωκεανούς και φίσκα στο αλάτι άρα μη-πόσιμο άμεσα, ενώ λίμνες και παγετώνες αποτελούν το 3,5%. Απο αυτό το μη-αλατισμενο νερό, το 69% έχει είτε την μορφή πάγου, είτε είναι εγκλωβισμλενο μέσα σε πάγο. Ταυτόχρονα υπάρχει και το νερό που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της γης, αλλά για την ώρα το διαθέσιμο πόσιμο νερό στην επιφάνεια  κειμένεται γύρω στο 0.5%-0.7% του συνολικού μας πόσιμου νερού.

Δεν είναι πολύ. Θα μου πείτε σε σχέση με τους υπόλοιπους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος που δεν έχουν σταγόνα είναι ενα θαύμα η ύπαρξη και μόνο. Ναι, όμως άλλοι οι πλανήτες δεν έχουν ζωή που διψάει να θρέψουν (δεν αναφέρομαι μόνο στους ανθρώπους).

Και οι βροχές, θα μου πείτε; Κάτι προσθέτουν οι βροχές, αλλά ο ερχομός τους είναι αβέβαιος και συχνά καταστροφικός,  οπότε ας μείνουμε σε αυτό το «σίγουρο» 0.5% το οποίο μολύνουμε, καταστρέφουμε, καταναλώνουμε απερισκεπτί και ακρυβαίνει συνεχώς.

Μια κι είναι έτσι, ας δούμε το νερό απο λίγο πιο κοντά; Να δούμε ενα μικρό παράδειγμα: Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι ΗΠΑ πρέπει να δαπανήσουν σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια για την αναβάθμιση ολόκληρου του συστήματος πόσιμου νερού και αποχέτευσης, από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού έως τις γραμμές διανομής. Με άλλα λόγια, η φύση μας δίνει δωρεάν, αλλά  το νερό δεν είναι φτηνό.

Η επιχείρηση του νερού

Ας προσπαθήσουμε να αναλύσουμε την «επιχείρηση» του νερού. Το σημαντικότερο είναι να προσεγγίσουμε αυτή την ιστορία με μισογεμάτο ποτήρι, βλέποντας που και πως χρεισιμοποιείται αυτό το αγαθό και ποιοί απορροφούν μερίδια της αγοράς στη διαδικασία.

Ευρώπη: Η γεωργία αντιπροσωπεύει περίπου το 59 % της συνολικής χρήσης νερού, ακολουθούμενη από το 18 % για την παραγωγή ενέργειας και το 11 % για τις μεταποιητικές βιομηχανίες. Τα νοικοκυριά χρησιμοποιούν σχεδόν το 9 % του συνολικού νερού στην Ευρώπη (χώρες μέλη του ΕΟΧ- Ευρωπαικός οικονομικός χώρος, δηλαδη χώρες της ΕΕ συν κάποιες άλλες). Γενικά, η γεωργία από μόνη της μπορεί να καταναλώσει το 75 έως 90% του διαθέσιμου γλυκού νερού μιας περιοχής.

ΗΠΑ: Στις ΗΠΑ, τα τελευταία 50 χρόνια ήταν στην πραγματικότητα πιο υγρά από το μέσο όρο, αλλά αυτό δεν έχει  απαλύνει την εκτίναξη των λογαριασμών νερού σε όλη τη χώρα, με την τιμή του νερού να αυξάνεται ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη δημόσια υπηρεσία κοινής ωφέλειας. Μια ερευνα του Guardian διαπίστωσε ότι η συνδυασμένη τιμή των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης εκτοξεύθηκε κατά ένα εντυπωσιακό 80% μεταξύ 2010 και 2018. Στο Όστιν του Τέξας, ο μέσος ετήσιος λογαριασμός νερού αυξήθηκε κατά 154%, από 566 δολάρια το 2010 σε 1.435 δολάρια το 2018.

Ένα μπουκαλάκι 0.5 λιτρα νερό σε αεροδρόμιο της Ευρώπης κοστίζει πλέον απο 2.5 εως και 5 ή και 6 ευρώ. 

Είναι παμπολλές οι δυνάμεις που συμβάλλουν σε αυτές τις τάσεις. Π.χ., από τη μία πλευρά, η χρηματοδότηση για υποδομές νερού έχει μειωθεί κατά 77% από το 1977. Αυτό σημαίνει ότι προβλήματα όπως οι διαρροές οι οποίες συμβάλλουν στην απώλεια νερού αξία δυσεκατομμυρίων ευρώ και κρίσεις υγείας, όπως όταν γερασμένοι σωλήνες οδηγούν σε επικίνδυνα επίπεδα μολύβδου, έχουν γίνει καθημερινότητα. Σημαίνει επίσης ότι οι εταιρείες κοινής ωφέλειας μένουν να συγκεντρώσουν χρήματα για αναβαθμίσεις ώστε να διασφαλίσουν στη συμμόρφωση και τα πρότυπα ασφαλείας, συμβάλλοντας στην αύξηση των τιμών για τους καταναλωτές.

Οδηγώντας το ζώο στο νερό

 Όπως ήταν αναμενόμενο, η άνοδος των τιμών έχει προσελκύσει την προσοχή της Wall Street. Το 2018 ο Nasdaq παρουσίασε τον δείκτη Veles California Water Index, ο οποίος οριοθετεί την τρέχουσα τιμή του νερού στην Καλιφόρνια, τη μεγαλύτερη αγορά νερού στις ΗΠΑ, με τετραπλάσιο συντελεστή. 

Πέρυσι, η CME Group με έδρα το Σικάγο εγκαινίασε ένα συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης συνδεδεμένο με τον δείκτη του Nasdaq. Το νέο χρηματοπιστωτικό μέσο επιτρέπει στους παραγωγικούς χρήστες νερού, όπως οι αγρότες ή οι διασημότητες που θέλουν απεγνωσμένα να διατηρήσουν το γκαζόν τους σε άψογο στυλ, να αντισταθμίσουν την έκθεσή τους σε δραστικές μεταβολές των τιμών. Τα πάντα ρεί, όπως έλεγαν και παλιά…

Αλλά δεν είναι μόνο οι αγρότες που πρέπει να ανησυχούν για την κατανάλωση του νερού τους. Υπολογίζεται ότι το 50% των εταιρειών που είναι εισηγμένες στους κύριους χρηματιστηριακούς δείκτες των ΗΠΑ ανήκουν σε κλάδους με μεσαίο έως υψηλό «υδάτινο κίνδυνο». Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη του Nasdaq, η βιομηχανία νερού – δηλαδή τα πάντα, από τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας μέχρι την επεξεργασία και την παρακολούθηση του νερού – αξίζει πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η αλλιώς: Το συνολικό μέγεθος της αγοράς νερού εκτιμάται σε 100 δισεκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ και 500 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Τα σημαντικότερα τμήματα της βιομηχανίας νερού περιλαμβάνουν τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας νερού, τις τεχνολογίες επεξεργασίας νερού, τις υποδομές νερού, τη βελτίωση της αποδοτικότητας του νερού και την παρακολούθηση του νερού. Οχι, παίζουμε…

Οι δύο πτυχές του νερού

Με πολύ απλούστευμένους όρους, υπάρχουν δύο κύριες πτυχές της βιομηχανίας νερού:

1. Οι αγωγοί: Υπάρχουν οι εταιρείες κοινής ωφέλειας που επεξεργάζονται τα λύματα και παρέχουν καθαρό νερό στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις και  υπάρχουν και μερικοί σημαντικοί παίκτες που είναι εισηγμένοι στο χρηματιστήριο και είναι αξιοσημείωτες καθώς,  ακόμη κι αν η ζήτηση αυξάνεται κατΆ 1%, είναι σε θέση να παράγουν διψήφιες αποδόσεις (πάνω απο 10%). 
2. Καθαρισμός των σωλήνων: Ο δεύτερος κύριος άξονας της βιομηχανίας νερού είναι ένα πιο ποικιλόμορφο σύνολο εταιρειών που εξυπηρετούν τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και τις εμπορικές επιχειρήσεις με χημικές ουσίες και υπηρεσίες επεξεργασίας, επιτρέποντάς τους να χρησιμοποιούν και να επεξεργάζονται το νερό με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα:

Η Evoqua είναι ένα παγκόσμιο εμπορικό σήμα στον τομέα της επεξεργασίας νερού και λυμάτων και μία από τις λίγες εισηγμένες εταιρείες που διαδραματίζει βασικό ρόλο σχεδόν σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού νερού. Η Ecolab, γίγαντας της επεξεργασίας νερού αξίας 56 δισεκατομμυρίων δολαρίων, πωλεί χημικές ουσίες και λύσεις σε κάθε βιομηχανία κάτω από τον ήλιο.

Εταιρείες όπως η Evoqua και η Ecolab κατατάσσονται σταθερά ψηλά στους καταλόγους των περιβαλλοντικά βιώσιμων εταιρειών, επειδή συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη χρήση και επαναχρησιμοποίηση του νερού. Σημειωτέον, ο μεγαλύτερος μέτοχος της Ecolab είναι μια εταιρεία του Bill Gates. Κάτι θα ξέρει αυτός…

Η μεγάλη «βουτιά» 

Ένα νέο κύμα νεοσύστατων επιχειρήσεων, τα φρεσκό-λεγόμενα start-ups, θα διαδραματίσει ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο, φέρνοντας φρέσκο νερό σε υποβαθμισμένες μέχρι πρότινος περιοχές, όπου η έλλειψη καθαρού πόσιμου νερού συμβάλλει στην εξάπλωση ασθενειών και σε εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους ετησίως. Οπως για παράδειγμα:

Η Desolenator, μια νεοφυής επιχείρηση με έδρα την Ολλανδία, χρησιμοποιεί θερμική και ηλεκτρική ενέργεια για την αφαίρεση του αλατιού από το νερό. Η Desolenator πωλεί ένα προσωπικό, φορητό προϊόν και κατασκευάζει δημοτικές εγκαταστάσεις στο Ντουμπάι και τη Δυτική Βεγγάλη. Γενικότερα, οι βιομηχανικής κλίμακας μονάδες αφαλάτωσης βρίσκονται σε άνοδο σε όλο τον κόσμο. Γιατί λέτε; Μήπως μας τελειώνει; Στις μέρες μας, 13600 μονάδες αφαλάτωσης λειτουργούν παγκοσμίως. Το 11% αυτών των μονάδων εγκαταστάθηκαν τα τελευταία χρόνια (πριν το 2000). Το 38% αυτών βρίσκονται στον Περσικό Κόλπο και το 17% στις ΗΠΑ. Στη Ελλάδα, η πρώτη μονάδα αφαλάτωσης κόστισε 2,8 εκατ. €.

Ο επεξεργαστής Janicki Omni Processer, της Sedron Technologies, μετατρέπει τη “λυματολάσπη” σε καθαρό πόσιμο νερό καθώς και σε ηλεκτρική ενέργεια. Ο Μπιλ Γκέιτς είναι τόσο σίγουρος για τη διαδικασία καθαρισμού του Janicki, που έκανε ο ίδιος την πρώτη δοκιμή του νερού.

Κύματα ως ενέγεια

Ξέρουμε όλοι για την ηλιακή ενέργεια, την αιολική ενέργεια, την υδροηλεκτρική. Τώρα, υπάρχει ένας νέος τομέας δυνητικά καθαρής, επαναχρησιμοποιήσιμης ενέργειας που κάνει «κύμματα» στην αγορά. Επί του παρόντος, η κυματική ενέργεια – η οποία συλλαμβάνει και μετατρέπει τα κύματα σε ηλεκτρική ενέργεια χωρίς άνθρακα – είναι σχετικά ανεξερεύνητη και υπο-αξιοποιείται σε σύγκριση με τις πιο δημοφιλείς μορφές ανανεώσιμης ενέργειας. Ωστόσο, οι δυνατότητές της θεωρούνται τεράστιες.

Πρόσφατα, το Υπουργείο Ενέργειας  των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει 25 εκατ. δολάρια για τη χρηματοδότηση 8 ερευνητικών έργων με επίκεντρο την κυματική ενέργεια, με στόχο την χρηματοδότηση τριών διαφορετικών τύπων έργων: δοκιμή τεχνολογίας μετατροπέων κυματικής ενέργειας, έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της κυματικής ενέργειας και προώθηση σχεδίων μετατροπέων κυματικής ενέργειας. Και με νούμερα: Το 2019, η παγκόσμια αγορά κυματικής ενέργειας αποτιμήθηκε σε 43,8 εκατομμύρια δολάρια. Αλλά μια μελέτη της Allied Market Research προβλέπει ότι ο αριθμός αυτός θα τριπλασιαστεί μέχρι το 2027. 

Οι ποιητές ανα τους αιώνες, οι στρατηλάτες, οι σοφοί έχουν μιλήσει εκτενώς για το νερό: την ισχύ του, την ομορφιά του, την ανάγκη του ως αγαθό. Δεν τους έχουμε δώσει σημασία. Τώρα, το νερό είναι μια τεράστια, απέραντη επιχείρηση που απο αγαθό έχει μετατραπεί σε  είδος πολυτελείας. Εαν το δούμε έτσι, μια που όλα πλέον τα μετράμε με χρήματα, ίσως να αρχίσουμε να το προσέχουμε. Διότι ναι μεν μπορεί να ξέρουμε την τιμή του πάνω-κάτω, αλλά σίγουρα δεν ξερουμε, απ’ οτι φαίνεται, την αξία του.

Δεν είναι καθόλου απλό πράγμα το νερό. Ποτέ δεν ήταν.

Συντάκτης: Μάριαμ Συρεγγέλα,

Influence:

Έχει σπουδάσει ψυχολογία με μεταπτυχιακές σπουδές στο Illinois Institute of Technology (USA) και Surrey University (UK). Έχει μεγαλώσει στην Ελλάδα και στο Ιράν…