Σύνδρομο του απατεώνα: Αιτίες, τύποι και συμβουλές αντιμετώπισης

Νιώθεις συχνά σαν να είσαι “απατεώνας“ στον χώρο εργασίας, στο σχολείο ή στην προσωπική σου ζωή; Μάθε τι προκαλεί αυτά τα αισθήματα ανεπάρκειας και πώς μπορείς να ξεπεράσεις το φαινόμενο του απατεώνα.

Τι είναι το σύνδρομο του απατεώνα;

Το σύνδρομο του απατεώνα —γνωστό και ως φαινόμενο του απατεώνα ή απατεωνισμός— είναι η τάση να πιστεύεις ότι η επιτυχία σου δεν είναι δικαιολογημένη και ότι κάποια στιγμή οι άλλοι θα καταλάβουν πως είσαι “απατεώνας“. Αυτή η πεποίθηση παραμένει ακόμη και όταν υπάρχουν απτά στοιχεία που δείχνουν ότι αξίζεις τις επιτυχίες σου, όπως πτυχία ή βραβεία.

Αν πάσχεις από αυτό το σύνδρομο, πιθανότατα αιτιολογείς την επιτυχία σου με εξωτερικούς παράγοντες. Ίσως να νιώθεις ότι πήρες τη δουλειά επειδή κάποιος ένιωσε λύπηση για σένα ή ότι οι καλές σου βαθμολογίες οφείλονται καθαρά στην τύχη. Το φαινόμενο αυτό δεν περιορίζεται σε ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές καταστάσεις· μπορεί να εμφανιστεί και σε ρομαντικές σχέσεις, στην ανατροφή παιδιών ή ακόμη και στα χόμπι σου.

Δεν πρόκειται για διαγνωσμένη ψυχική διαταραχή, αλλά για μια γνωσιακή στρέβλωση που εντοπίστηκε από τις ψυχολόγους Suzanne Imes και Pauline Rose Clance τη δεκαετία του 1970. Αρχικά θεωρήθηκε ότι αφορά κυρίως γυναίκες, ωστόσο η έρευνα δείχνει ότι και οι άντρες μπορούν να το βιώσουν. Μάλιστα, εκτιμάται ότι το 70–80% των ανθρώπων το βιώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Ωστόσο, είναι δυνατό να ελέγξεις αυτούς τους φόβους και την αίσθηση ανεπάρκειας. Η αρχή γίνεται με το να κατανοήσεις καλύτερα τι είναι αυτό που συμβαίνει και από πού προέρχεται.

Συμπτώματα του συνδρόμου του απατεώνα

Τα κοινά σημάδια του συνδρόμου του απατεώνα περιλαμβάνουν:

• Αμφισβήτηση της επιτυχίας σου: Αισθάνεσαι ότι δεν αξίζεις τις επιτυχίες σου ή ότι δεν είσαι αρκετά ικανός/ή.

• Φόβος μήπως σε “ξεσκεπάσουν“: Έχεις διαρκή ανησυχία ότι οι άλλοι θα ανακαλύψουν ότι δεν είσαι τόσο ικανός όσο νομίζουν.

• Υποτίμηση των επιτευγμάτων σου: Θεωρείς πως οι επιτυχίες σου οφείλονται στην τύχη, σε εξωτερική βοήθεια ή σε συγκυρίες και όχι στις δικές σου ικανότητες.

• Τελειομανία: Θέτεις εξαιρετικά υψηλά στάνταρ για τον εαυτό σου και αισθάνεσαι αποτυχία αν δεν τα πετύχεις απόλυτα.

• Υπερκόπωση: Προσπαθείς να αποδείξεις την αξία σου δουλεύοντας υπερβολικά.

• Αρνητική αυτό-ομιλία: Έχεις ένα εσωτερικό κριτικό που σου λέει συνεχώς ότι δεν είσαι αρκετός/ή.

Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά σε όλους προκαλούν άγχος, ανασφάλεια και αυτοϋπονόμευση.

Τι προκαλεί το σύνδρομο του απατεώνα;

Το σύνδρομο του απατεώνα δεν έχει μία μόνο αιτία, αλλά επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες:

• Οικογενειακό περιβάλλον: Αν μεγάλωσες σε ένα σπίτι όπου οι επιτυχίες θεωρούνταν αυτονόητες ή συγκρινόσουν συνεχώς με άλλους (όπως αδέλφια ή συμμαθητές), μπορεί να έχεις μάθει να αμφισβητείς την αξία σου.

• Πίεση για τελειότητα: Άτομα που από μικρή ηλικία είχαν την ανάγκη να “είναι οι καλύτεροι” μπορεί να μάθουν να μη δέχονται τίποτα λιγότερο από την αριστεία – και να θεωρούν οτιδήποτε άλλο αποτυχία.

• Κοινωνικές προσδοκίες και ρόλοι: Ιδιαίτερα οι γυναίκες, τα μέλη μειονοτήτων ή άτομα σε περιβάλλοντα που δεν τα εκπροσωπούν επαρκώς, συχνά νιώθουν πως πρέπει να “αποδείξουν” την αξία τους συνεχώς.

• Νέες ή προκλητικές καταστάσεις: Η είσοδος σε έναν καινούργιο χώρο εργασίας, η ανάληψη ενός ρόλου με ευθύνη ή η αλλαγή καριέρας μπορεί να πυροδοτήσει αμφιβολίες, ακόμα και αν έχεις τα κατάλληλα προσόντα.

Το σύνδρομο του απατεώνα δεν σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά με εσένα – απλώς σημαίνει ότι ο εσωτερικός σου διάλογος χρειάζεται αναπλαισίωση.

Πώς να αναγνωρίσεις το σύνδρομο του απατεώνα στον εαυτό σου

Μερικά κοινά σημάδια που μπορεί να δείχνουν ότι βιώνεις το σύνδρομο του απατεώνα:

• Αμφιβάλλεις για τις ικανότητές σου: Ακόμα και όταν έχεις αποδείξεις ότι τα καταφέρνεις, μέσα σου πιστεύεις ότι ήταν απλώς τύχη ή συγκυρία.

• Αισθάνεσαι ότι “ξεγελάς” τους άλλους: Νιώθεις ότι οι άλλοι σε θεωρούν ικανότερο/η απ’ ότι πραγματικά είσαι – και φοβάσαι ότι αργά ή γρήγορα θα το καταλάβουν.

• Δεν απολαμβάνεις τις επιτυχίες σου: Αντί να νιώθεις περήφανος/η, σκέφτεσαι όλα όσα δεν έκανες σωστά ή πόσο καλύτερα θα μπορούσες να τα είχες καταφέρει.

• Βάζεις υπερβολικά υψηλά στάνταρ στον εαυτό σου: Η τελειομανία συχνά συνδέεται με την πεποίθηση ότι πρέπει να είσαι πάντα άψογος/η για να “αξίζεις” τη θέση ή την αναγνώριση.

• Φοβάσαι την αποτυχία περισσότερο απ’ όσο σε κινητοποιεί η επιτυχία: Έχεις υπερβολικό άγχος μήπως αποκαλυφθείς ως “ανεπαρκής“.

Αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου σε κάποια από αυτά, μην ανησυχείς. Δεν είσαι μόνος/η, και – το πιο σημαντικό – αυτό μπορεί να αλλάξει.

Πώς να διαχειριστείς το σύνδρομο του απατεώνα

Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσεις τι σου συμβαίνει. Από εκεί και πέρα, μπορείς να αρχίσεις να το αντιμετωπίζεις με τρόπους που σε βοηθούν να δεις τον εαυτό σου πιο ρεαλιστικά και πιο τρυφερά.

Μίλα για αυτό

Μοιράσου τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου με ανθρώπους που εμπιστεύεσαι. Πολλοί – περισσότεροι απ’ όσους νομίζεις – έχουν νιώσει έτσι. Το να το ακούσεις από κάποιον άλλον μπορεί να σε ανακουφίσει και να σε βοηθήσει να δεις τα πράγματα πιο καθαρά.

Κατάγραψε τα επιτεύγματά σου

Κράτα μια λίστα με πράγματα που έχεις καταφέρει, ακόμα κι αν σου φαίνονται μικρά. Όταν σε πιάνει η αμφιβολία, γύρνα πίσω και δες αυτή τη λίστα. Οι επιτυχίες σου δεν είναι τυχαίες.

Πρόσεξε την εσωτερική σου φωνή

Μήπως είσαι πολύ αυστηρός/ή με τον εαυτό σου; Αν έλεγες αυτά που λες μέσα σου σε έναν φίλο, πώς θα ένιωθε; Δοκίμασε να αντικαταστήσεις τη σκληρή αυτοκριτική με ρεαλιστική ενθάρρυνση.

Επανακαθόρισε την επιτυχία

Η επιτυχία δεν σημαίνει “να τα κάνω όλα τέλεια χωρίς κανένα λάθος“. Σημαίνει να συνεχίζω να μαθαίνω, να προσπαθώ, να εξελίσσομαι. Κάθε βήμα μετράει.

Να είσαι συμπονετικός/ή με τον εαυτό σου

Όλοι κάνουν λάθη, όλοι αμφιβάλλουν, όλοι μαθαίνουν. Δεν χρειάζεται να αποδείξεις τίποτα – αξίζεις ήδη.

Δεν είσαι μόνος/η

Το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να είναι μια εσωτερική φωνή που ψιθυρίζει ότι δεν είσαι αρκετός/ή. Αλλά η αλήθεια είναι ότι είσαι ήδη αρκετός/ή. Δεν χρειάζεται να αποδείξεις την αξία σου – την έχεις.

Κάθε φορά που αμφιβάλλεις για τον εαυτό σου, θυμήσου: δεν είσαι ο μόνος/η μόνη που το νιώθει αυτό. Και το ότι έχεις αυτά τα συναισθήματα δεν σημαίνει πως είσαι λιγότερο ικανός/ή – πολλές φορές σημαίνει το αντίθετο: ότι παίρνεις στα σοβαρά την ευθύνη και προσπαθείς πραγματικά.

Αναγνώρισε την προσπάθειά σου, δώσε χώρο στην αλήθεια και μίλα με καλοσύνη στον εαυτό σου. Το αξίζεις.

Επιμέλεια-Μετάφραση από το πρωτότυπο: Ταναμπάση Χριστίνα

Συντάκτης: Flowmagazine,

Influence:

Ο στόχος του flowmagazine.gr είναι να προβάλλει τις θετικές ιδέες, δράσεις και πληροφορίες από την Ελλάδα και τον κόσμο…