Συνεξάρτηση: σημάδια, αιτίες και τρόποι αντιμετώπισης

Πώς να αναγνωρίσετε τα σημάδια μιας σχέσης συνεξάρτησης και πώς να απελευθερωθείτε από μια τοξική δυναμική.

Η συνεξάρτηση είναι ένα πρότυπο συμπεριφοράς στο οποίο ένα άτομο στηρίζει την αυτοεκτίμηση και την ευημερία του υπερβολικά σε ένα άλλο άτομο – συχνά έναν σύντροφο, μέλος της οικογένειας ή φίλο. Μπορεί να περιλαμβάνει υπερβολική φροντίδα για τις ανάγκες των άλλων, αγνόηση των δικών μας αναγκών και συναισθηματική εξάρτηση.

Τι είναι η συνεξάρτηση;

Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε για να περιγράψει ανθρώπους που σχετίζονταν με άτομα με εθισμούς. Σήμερα, χρησιμοποιείται ευρύτερα για να περιγράψει σχέσεις όπου η φροντίδα του άλλου γίνεται εμμονή, συχνά σε βάρος της προσωπικής ταυτότητας, υγείας και ευτυχίας του συνεξαρτώμενου.

Οι συνεξαρτώμενοι συχνά:

• Δυσκολεύονται να πουν «όχι»
• Θυσιάζουν τις ανάγκες τους
• Αναζητούν επιβεβαίωση μέσα από τη φροντίδα των άλλων
• Αισθάνονται υπεύθυνοι για τα συναισθήματα του άλλου

Πώς μοιάζει μια συνεξαρτώμενη σχέση;

Σε μια τέτοια σχέση, ένας από τους δύο ενδέχεται να έχει προβλήματα (π.χ. εθισμό, ανευθυνότητα, συναισθηματική αστάθεια), ενώ ο άλλος προσπαθεί να «σώσει» ή να φροντίσει υπερβολικά τον πρώτο. Αν και μπορεί να φαίνεται ότι υπάρχει αγάπη, στην ουσία δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ανασφάλειας και αλληλεξάρτησης.

Παραδείγματα:

• Μια γυναίκα ακυρώνει συνεχώς τα σχέδιά της για να βοηθήσει τον σύντροφό της με προβλήματα ουσιών.
• Ένας άντρας νιώθει ένοχος όταν δεν μπορεί να «φτιάξει» τη διάθεση της φίλης του και θυσιάζει τον προσωπικό του χρόνο.

Δείτε ακόμα: Έξι σημάδια που δείχνουν ότι βρίσκεστε σε σχέση εξάρτησης 

Σημάδια συνεξάρτησης

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Οι συνεξαρτώμενοι δεν πιστεύουν ότι αξίζουν αγάπη ή αποδοχή χωρίς να δίνουν ή να θυσιάζονται.
• Ανάγκη επιβεβαίωσης: Αναζητούν την αξία τους μέσα από την έγκριση των άλλων.
• Δυσκολία να θέσουν όρια: Συχνά λένε «ναι» όταν θέλουν να πουν «όχι».
• Φόβος εγκατάλειψης: Ανέχονται κακή συμπεριφορά για να μη χάσουν τη σχέση.
• Υπερβολική φροντίδα για τους άλλους: Θέτουν τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές τους.
• Ανασφάλεια όταν είναι μόνοι: Δυσκολεύονται να λειτουργήσουν εκτός σχέσης.

Αιτίες συνεξάρτησης

Η συνεξάρτηση συχνά ξεκινά στην παιδική ηλικία. Παιδιά που μεγαλώνουν σε δυσλειτουργικές οικογένειες, όπου δεν ενθαρρύνεται η έκφραση συναισθημάτων ή οι ανάγκες τους παραμελούνται, μαθαίνουν να αγνοούν τον εαυτό τους για να επιβιώσουν.

Παραδείγματα τραυματικών εμπειριών που οδηγούν σε συνεξάρτηση:

• Γονείς με εθισμούς
• Συναισθηματική ή σωματική παραμέληση
• Γονείς που απαιτούσαν από το παιδί να «μεγαλώσει γρήγορα» ή να φροντίζει τους ίδιους

Δείτε ακόμα: Πώς να ενισχύσετε την αυτοεκτίμηση των παιδιών σας 

Οι ρόλοι σε μια συνεξαρτώμενη σχέση

Σε μια τέτοια σχέση υπάρχουν συνήθως δύο ρόλοι:

• Ο φροντιστής (συνεξαρτώμενος): Αναλαμβάνει υπερβολικά πολλές ευθύνες, συχνά εις βάρος του εαυτού του.
• Ο εξαρτώμενος: Δέχεται τη φροντίδα αλλά δεν αναλαμβάνει ευθύνη για τον εαυτό του.

Αν και φαίνεται πως ο φροντιστής έχει τον έλεγχο, στην πραγματικότητα είναι συναισθηματικά εξαρτημένος από την ανάγκη να τον χρειάζονται.

Πώς επηρεάζει η συνεξάρτηση τις σχέσεις

Οι συνεξαρτώμενες σχέσεις είναι συχνά ανισόρροπες. Ο ένας σύντροφος νιώθει εξαντλημένος και ανικανοποίητος, ενώ ο άλλος δεν εξελίσσεται επειδή δεν αναλαμβάνει ευθύνη.

Με τον καιρό:

• Δημιουργείται θυμός και πικρία
• Χάνονται τα προσωπικά όρια
• Καλλιεργείται ο φόβος εγκατάλειψης και η ζήλια
• Το άτομο παγιδεύεται σε έναν κύκλο δυστυχίας

Πώς να ξεφύγετε από τη συνεξάρτηση

Η απελευθέρωση από τη συνεξάρτηση είναι εφικτή, αλλά απαιτεί προσπάθεια και αυτογνωσία. Ορίστε μερικά βήματα:

1. Αναγνωρίστε το πρόβλημα

Η επίγνωση είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα. Αν αναγνωρίζετε πρότυπα συνεξάρτησης στον εαυτό σας, είναι σημάδι ότι είστε έτοιμοι για αλλαγή.

2. Ενισχύστε την αυτοεκτίμησή σας

Μάθετε να αναγνωρίζετε την αξία σας χωρίς να βασίζεστε στην επιβεβαίωση των άλλων. Θυμηθείτε ότι αξίζετε αγάπη και σεβασμό όπως ακριβώς είστε.

3. Θέστε όρια

Μάθετε να λέτε «όχι» και να υπερασπίζεστε τον προσωπικό σας χώρο. Τα όρια είναι υγιή και απαραίτητα για ισορροπημένες σχέσεις.

4. Δεχτείτε ότι δεν μπορείτε να «σώσετε» τους άλλους

Ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του. Το να προσπαθείτε να διορθώσετε ή να φροντίσετε υπερβολικά τους άλλους μπορεί να σας εξαντλήσει και να αποτρέψει την ωρίμανσή τους.

5. Αναπτύξτε ανεξαρτησία

Καλλιεργήστε τη δική σας ταυτότητα, ενδιαφέροντα και φιλοδοξίες. Ζήστε τη ζωή σας για εσάς, όχι μέσα από τους άλλους.

Θεραπεία και υποστήριξη

Η θεραπεία είναι εξαιρετικά βοηθητική για την κατανόηση και αντιμετώπιση της συνεξάρτησης. Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να σας καθοδηγήσει στο να:

• Αναγνωρίσετε τις ρίζες της συνεξάρτησης
• Θέσετε υγιή όρια
• Ενισχύσετε την αυτογνωσία σας
• Αναπτύξετε νέους, υγιείς τρόπους σχέσης

Ομαδική υποστήριξη

Υπάρχουν ομάδες αυτοβοήθειας όπως οι Co-Dependents Anonymous (CoDA), οι οποίες παρέχουν ένα ασφαλές περιβάλλον για κοινή εμπειρία και ενδυνάμωση.

Μπορεί μια συνεξαρτώμενη σχέση να σωθεί;

Ναι, αλλά και τα δύο άτομα πρέπει να είναι πρόθυμα να αλλάξουν. Η θεραπεία ζεύγους μπορεί να βοηθήσει, καθώς και η ατομική εργασία και των δύο.

Αν ο σύντροφός σας δεν επιθυμεί να αλλάξει, ίσως χρειαστεί να επανεξετάσετε αν αυτή η σχέση σας εξυπηρετεί πλέον.

Τελικές σκέψεις

Η συνεξάρτηση μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστεί, καθώς συχνά μεταμφιέζεται ως αγάπη ή φροντίδα. Όμως, η υγιής αγάπη βασίζεται στην αμοιβαιότητα, την ανεξαρτησία και τον σεβασμό.

Αν βλέπετε τον εαυτό σας να χάνει την ταυτότητά του μέσα σε μια σχέση, είναι καιρός να στραφείτε προς τα μέσα. Η αλλαγή είναι δυνατή – και αξίζετε μια ισορροπημένη, υγιή σχέση, πρώτα απ’ όλα με τον εαυτό σας.

Μετάφραση-Επιμέλεια από το πρωτότυπο: Ταναμπάση Χριστίνα

Συντάκτης: Flowmagazine,

Influence:

Ο στόχος του flowmagazine.gr είναι να προβάλλει τις θετικές ιδέες, δράσεις και πληροφορίες από την Ελλάδα και τον κόσμο…