Συναισθηματική Υπερφαγία (Emotional Eating)
Χαρακτηρίζεται από μια έντονη και ακατάσχετη επιθυμία του ατόμου να καταναλώσει μεγάλες ποσότητες φαγητού, όχι λόγω βιολογικής πείνας η οποία παρουσιάζεται σταδιακά και δεν του δίνει τη δυνατότητα να είναι επιλεκτικό, αλλά λόγω συναισθηματικής πείνας. Η ύπαρξή της προκύπτει από στρεσογόνους παράγοντες και δυσάρεστες ψυχολογικές συνθήκες όπως άγχος, λύπη, μοναξιά, πλήξη κ.α., και αποτελεί μία προσωρινή διέξοδο από το πρόβλημα προσφέροντας παροδική ανακούφιση. Η συμπεριφορά συναισθηματικής υπερφαγίας εκφράζεται ενσυνείδητα ή ασυνείδητα και θεωρείται η συχνότερη διατροφική διαταραχή.
Τα επεισόδια υπερφαγίας συνίστανται σε κατανάλωση τροφών με μεγάλη θερμιδική αξία με επιλεκτικότητα σε γλυκά και λιπαρά. Επίσης παρατηρείται πολλές φορές να τρώνε κρυφά, και να σταματάνε μόνο όταν επέλθει πόνος από τον κορεσμό, ή όταν κοιμηθούνε, χωρίς κανένα έλεγχο στην ποσότητα. Πολλές είναι οι φορές που θα δοκιμάσουν να κάνουν δίαιτα χωρίς επιτυχία. Ο βασικότερος λόγος που αποτυγχάνουν είναι επειδή συνήθως δεν λαμβάνεται υπόψη το ψυχολογικό υπόβαθρο που προκαλεί το πρόβλημα αυτό.
Κατά τη διάρκεια της ζωής οι άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι συχνά με δύσκολες καταστάσεις. Απροσδόκητες και δυσάρεστες αλλαγές όπως ανεργία, χωρισμός, απόλυση, προβλήματα υγείας, επαγγελματικές δυσκολίες κ. α., μπορούν να αποτελέσουν αιτία έναρξης συναισθηματικής υπερφαγίας. Η κατανάλωση “συναισθηματικού φαγητού” είναι ένας τρόπος καταστολής των αρνητικών συναισθημάτων ή ανακούφισης από τη δυσάρεστη ψυχολογική κατάσταση. Δηλαδή η διαδικασία της κατανάλωσης φαγητού γίνεται πλέον ένας τρόπος διαφυγής ή περισπασμού από το πρόβλημα που απασχολεί το άτομο. Μάλιστα φαίνεται ότι μερικά τρόφιμα έχουν εθιστικές ιδιότητες. Όπως για παράδειγμα η σοκολάτα, είναι πιθανόν ότι προκαλεί την απελευθέρωση στον οργανισμό ουσιών όπως τα οπιοειδή σε πολύ μικρές ποσότητες. Οι ουσίες αυτές προκαλούν προσωρινά ευχαρίστηση που είναι αντισταθμιστική στην κακή ψυχολογική κατάσταση του ατόμου. Η έστω και προσωρινή ανακούφιση από άσχημα συναισθήματα εξαιτίας κατανάλωσης εδεσμάτων ιδιαίτερα πλούσιων σε θερμίδες, δημιουργεί στο άτομο συναισθηματική υπερφαγία.
Το πρόβλημα που δημιουργείται δεν είναι μονομερές. Από τη μία, η ανακούφιση είναι μόνο προσωρινή καθώς με το σταμάτημα του φαγητού η κακή ψυχολογική διάθεση επανέρχεται, επιβαρυμένη με τύψεις. Από την άλλη, προστίθενται στο σώμα περιττά κιλά όπου σύντομα επέρχεται η παχυσαρκία και μαζί επιπρόσθετα δυσχερή ψυχολογικά αισθήματα λόγω κακής σωματικής εικόνας και ενοχής που αφορούν στη συμπεριφορά υπερφαγίας.
Στη συναισθηματική υπερφαγία, είναι δυνατόν να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα ελέγχου της διατροφικής συμπεριφοράς. Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να μάθουν να αναγνωρίζουν την πραγματική πείνα από τη συναισθηματική ανάγκη να φάνε. Να αντιληφθούν δηλαδή όταν θέλουν να φάνε εάν αυτό οφείλεται στο ότι δεν έχουν φάει για πολλές ώρες και έχουν πραγματικά ανάγκη για φαγητό ή εάν απλά νιώθουν την ακατάσχετη έλξη να καταναλώσουν κάποιο έδεσμα γιατί αυτό θα τους κάνει να νιώσουν καλύτερα. Η αναγνώριση των συνθηκών κάτω από τις οποίες αρχίζουν να τρώνε γρήγορα και υπερβολικά, μπορεί να τους επιτρέψει να αναπτύξουν αντιστάσεις εναντίον της συναισθηματικής υπερφαγίας. Μπορούν για παράδειγμα να καταγράφουν σε ένα ημερολόγιο τον τόπο, την τροφή και τα συναισθήματα κατά τη διάρκεια του υπερφαγικού επεισοδίου. Αυτό θα τους επιτρέψει να αναγνωρίζουν συγκεκριμένες καταστάσεις οι οποίες πυροδοτούν ένα επεισόδιο συναισθηματικής υπερφαγίας και στη συνέχεια θα τα βοηθήσει να μπουν στη διαδικασία να αναζητήσουν άλλους τρόπους καταπολέμησης των άσχημων ψυχολογικών καταστάσεων που βιώνουν.
Για παράδειγμα αντί να αναζητήσουν σοκολάτες, ξηρούς καρπούς ή τσιπς, μπορούν να επιλέξουν να μιλήσουν σε κάποιο φίλο, να δουν ένα φιλμ, να πάνε σινεμά, να ακούσουν μουσική, να πάνε για περίπατο. Επίσης, πολύ βοηθητικό είναι ο περιορισμός αγοράς και αποθήκευσης λιπαρών τροφών. Ταυτόχρονα, ο καλός ύπνος και η τακτική σωματική άσκηση βοηθούν το σώμα να είναι σε καλύτερη φυσική κατάσταση, αποφορτίζουν την ένταση από το άγχος δημιουργώντας ευχάριστα συναισθήματα, και προστατεύουν από την ψυχολογική καταπόνηση μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο της υπερφαγίας.
Το πιο σημαντικό όμως είναι να μην αποθαρρύνεστε εάν δεν μπορείτε να τα εφαρμόσετε όλα ή κάνετε κάποια παρασπονδία διότι είναι απολύτως φυσιολογικό. Δεν πρέπει να αφήνετε αισθήματα ενοχής να σας βασανίζουν εάν κάποτε η υπερφαγία σας καταβάλλει. Ξεκινήστε με θετική διάθεση μια νέα μέρα, προσπαθήστε να διδαχθείτε από την προηγούμενη σας εμπειρία και διορθώστε όσα μπορείτε. Χρειάζεται χρόνος για να αποκτήσετε τον έλεγχο της συναισθηματικής πείνας. Όσο πραγματικό και αν αισθάνεστε αυτό το συναίσθημα πρέπει να κατανοήσετε ότι προέρχεται από το μυαλό και όχι από το στομάχι σας. Εστιάστε θετικά όπου πετυχαίνετε, οπλιστείτε με υπομονή και επιμονή, και συνεχίστε την προσπάθειά σας για να έχετε μια πιο ευχάριστη ζωή με καλύτερη υγεία!
