Το βιβλίο “Μόρια: Μετέωροι στο πουθενά της Ευρώπης” (Εκδόσιες Ποταμός, 2017) περιγράφει τις εμπειρίες της συγγραφέως στη Μόρια και την …
“Ψυχολογίες συμμόρφωσης: Σημειώσεις πάνω στον ψυχοπολιτικό έλεγχο του μεταναστευτικού”
Είναι η δυτική επιστήμη το κατάλληλο εργαλείο για να ανακουφίσει τον πόνο ανθρώπων που δεν την κατανοούν ή είναι απλώς ένας τρόπος συμμόρφωσης;
Το βιβλίο “Ψυχολογίες συμμόρφωσης: Σημειώσεις πάνω στον ψυχοπολιτικό έλεγχο του μεταναστευτικού” είναι μόλις 103 σελίδες, με μεγάλη γραμματοσειρά, και συνοδεύεται από εκτενή, για το μέγεθός του, βιβλιογραφία. Θα μπορούσε άνετα να ήταν τόμος ολόκληρος, αλλά και πάλι δεν θα χωρούσε αυτό που επιθυμεί να μας περιγράψει, αυτό με το οποίο θέλει να μας αγγίξει: την ανθρώπινη κατάσταση και πόσο ευάλωτη είναι.
Περιδιαβάζοντας μέσα από διαφορές ΜΚΟ, μικρές και μεγάλες, όπως η ΔΟΜ, η UNHCR, κ.ο.κ. μας δίνει μια εικόνα της λειτουργίας τους, του ρόλου τους, των συνθηκών και των όρων εργασίας των εργαζομένων, που αποτελούνται συνήθως από νέους (25-35 ετών), οι οποίοι δίχως τις ΜΚΟ πιθανόν να ήταν άνεργοι. Μιλάει για τις εργασιακές συνθήκες, τις “εύθραυστες” σχέσεις εργοδοτών, εργαζομένων και μεταναστών, και στέκεται στις δύσκολες “θέσεις” των κοινωνικών λειτουργών, ψυχιάτρων και ψυχολόγων (πάλι νέων), που βομβαρδίζονται με ατελείωτες πληροφορίες, προβλήματα, εικόνες, λέξεις, περιγραφές, εκφράσεις και νοοτροπίες, που τους είναι παντελώς ξένα: ζωές άλλων κόσμων, που ποτέ δεν είχαν φανταστεί, εκφράσεις και αντιλήψεις, άρα και συμπεριφορές, οι οποίες τους είναι ανεξήγητες βάσει των “επιστημονικών” και αποδεκτών δυτικών προτύπων υγείας και ψυχισμού, με αποτέλεσμα όλα αυτά να είναι μη διαχειρίσιμα ακόμη και από ενηλίκους που έχουν εμπειρία σε αυτά τα πεδία, άρα πόσο μάλλον από νέους που μόλις εισέρχονται σε αυτόν τον εργασιακό τομέα, συνήθως χωρίς την ελάχιστη προετοιμασία.
Τα λίγα παραδείγματα φτάνουν (ή δεν φτάνουν), ώστε να πάρουμε μια πρώτη ιδέα του πόσο εύκολο είναι να γίνουν παρεξηγήσεις, λανθασμένες διαγνώσεις, παραβλέψεις και διαστρεβλώσεις, καθώς τα πολιτισμικά επίπεδα “ασθενών” και προσωπικού υγείας δεν μοιράζονται τίποτα το κοινό και η γλώσσα από μόνη της – φτωχή να εκφράσει αποτελεσματικά ανθρώπινα συναισθήματα, ακόμη και όταν είναι η μητρική μας- δεν φτάνει να καλύψει αυτό το χάσμα.
Τα ΚΥΤ (Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης) που σφύζουν από κόσμο, όπου ο χρόνος κατ’ ανάγκην είναι λιγοστός για κάθε “ασθενή” και όπου οι ανάγκες όλων πολλαπλασιάζονται καθημερινά, καταλήγουν να γίνουν άλλη μια “φυλακή” απ’ όπου η “απόδραση” είναι αδύνατη, καθώς η γραφειοκρατία είναι ισχυρότερη ίσως από κάθε συρματόπλεγμα ή τοίχο. “Έγκλειστοι” εκεί οι μετανάστες (παιδιά, έφηβοι, ενήλικοι κάθε ηλικίας) αντιμετωπίζουν συμπεριφορές που δεν έχουν σχέση με τη δική τους γλώσσα και πολιτισμικό πλαίσιο. Αν και σε μικρότερο βαθμό, το ίδιο ισχύει για τους ψυχολόγους/ψυχιάτρους, οι οποίοι με τα σημερινά δυτικά αναγνωρισμένα γνωστικά “εργαλεία” προσπαθούν να διεισδύσουν σε έναν κόσμο έτερο, όπου συναισθήματα και σκέψεις εκφράζονται τελείως διαφορετικά και άρα τα μηνύματα και η αφήγηση χάνονται, αφήνοντας και τις δύο πλευρές εξουθενωμένες, “αποκλεισμένες” τη μια από την άλλη και με μια αίσθηση απελπισίας.
Δεν είναι μόνο η ασυνεννοησία που προκύπτει· είναι η καταστροφή και άρα η επερχόμενη καταστολή της επικοινωνίας, καθώς κανένα από τα δύο μέρη δεν καταλαβαίνει την “εσωτερική δομή” του άλλου, δεν δύναται να “αποκωδικοποιήσει” τον άλλον, με αποτέλεσμα οι εικόνες, οι σκέψεις, ο πόνος, η θλίψη, η οδύνη να καταλήγουν χείριστα κακέκτυπα και θραύσματα των πραγματικών.
Εννοείται πως όλα αυτά δεν ισχύουν για όλες τις ΜΚΟ, όλα τα ΚΥΤ, όλους τους εργαζομένους. Εννοείται, πως, πασχίζοντας να δοθεί μια εικόνα, δεν τσουβαλιάζουμε ανθρώπους που δίνουν “μάχη” για να βοηθήσουν συνανθρώπους τους. Παρόμοια “μάχη” δίνουν και οι μετανάστες για να κρατηθούν στη ζωή -κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Εννοείται πως αυτό το βιβλίο “ξύνει” ελάχιστα την επιφάνεια του μεταναστευτικού, που είναι ένα οικουμενικό πρόβλημα και, επομένως, και δικό μας ζήτημα.
Το βιβλίο έχουν συγγράψει η Αφροδίτη Καψάλη και ο Μιχάλης Μεντίνης και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Oposito.
