Ψυχικό τραύμα και ενοχές

Όταν έχετε ζήσει ένα σοκαριστικό γεγονός, όπως ένα φοβερό αυτοκινητιστικό δυστύχημα ή την απώλεια ενός αγαπημένου σας προσώπου, η ζωή σας αποδιοργανώνεται και οι φυσιολογικές σας ικανότητες σας καταβάλλουν.

Ποτέ δεν περιμένατε ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί σε εσάς και ο κόσμος πλέον μοιάζει σουρεαλιστικός. Η ομαλότητα στη ζωή σας και η αίσθηση του ελέγχου έχουν εξαφανιστεί. Όσο το πρώτο σοκ υποχωρεί και ξεκινάτε να αποδέχεστε κάποια κομμάτια της καινούργιας πραγματικότητας, αισθάνεστε δύσπιστοι. Ψάχνετε για απαντήσεις ώστε να αποκτήσετε ξανά τον έλεγχο. Αν μπορέσετε να ανακτήσετε τον έλεγχο, στη συνέχεια δεν θα αισθάνεστε αβοήθητοι και φοβισμένοι.

Φόβος και Άγχος

Ο φόβος και το άγχος είναι δύο άμεσες αντιδράσεις σε ένα τραυματικό απειλητικό για τη ζωή γεγονός όταν η αίσθηση του ελέγχου εξαφανίζεται. Η αντίληψή σας για την ασφάλεια, για τον κόσμο που ζείτε και τις πεποιθήσεις για τη ζωή είναι όλα υπό αμφισβήτηση. Ίσως να πιάνετε τον εαυτό σας να τρομάζει εύκολα, να είναι σε εγρήγορση και γενικά να αισθάνεστε νευρικοί. Σαν αποτέλεσμα της εμπειρίας σας, πιστεύετε ότι ο κόσμος δεν είναι ασφαλής και το σώμα σας είναι σε συναγερμό.

Επίσης μπορεί να κάνετε αρνητικές σκέψεις για ανθρώπους και γεγονότα και να γενικεύετε αυτές τις σκέψεις σε πεποιθήσεις πχ. «δεν μπορώ να εμπιστευτώ κανέναν» ή «ο κόσμος είναι ένα επικίνδυνο μέρος». Ίσως να σκέφτεστε: «Δεν μπορώ να εμπιστευτώ τον εαυτό μου. Δεν μπορώ να αντιμετωπίσω τίποτα. Είμαι αδύναμος και ανόητος».

Τι μπορείτε να κάνετε όταν πέφτετε στην παγίδα του φόβου και του άγχους;

1. Όταν αναγνωρίζετε τις αρνητικές σκέψεις:

• Μετατρέψτε την αρνητική σκέψη σε ουδέτερη ή θετική: «Μπορώ να εμπιστευτώ τους ανθρώπους που ξέρω. Μπορώ να εμπιστευτώ τον εαυτό μου και να κάνω το καλύτερο που μπορώ αυτή τη στιγμή. Μπορώ να κάνω καλές επιλογές και να κάνω ό,τι μπορώ με τις πληροφορίες που έχω».

2. Όταν ο κόσμος μοιάζει τρομακτικός και επικίνδυνος, θυμηθείτε:

• Ο φόβος είναι αυτοαμφισβήτηση και καταστρέφει την αυτοπεποίθησή σας. Όταν ενδίδετε στο φόβο περιορίζετε την ζωή σας, καθώς δεν μαθαίνετε όσα μπορείτε να κάνετε. Όταν ζείτε με φόβο, δεν εξελίσσεστε.
• Ο φόβος σας ειδοποιεί για το αν υπάρχει κίνδυνος. Αναγνωρίστε τον κίνδυνο και προσαρμοστείτε σε αυτόν. Θα μάθετε μόνο αν πάρετε ρίσκα, καθώς τα ρίσκα χτίζουν την αυτοπεποίθησή σας.
• Κάντε ένα μικρό βήμα και κάντε όσα φοβάστε, αισθανθείτε άνετα με αυτό το βήμα και στη συνέχεια κάντε ένα ακόμη. Συνεχίστε να προχωράτε προς τον φόβο και μάθετε τι μπορείτε να κάνετε για να τον αντιμετωπίσετε.
• Είναι σημαντικό να ΜΗΝ επιτρέψετε στους φόβους σας να σας κρατήσουν μακριά από μια γεμάτη ζωή. Τα περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν μέσα στα 50km για το σπίτι. Το να πάτε για γάλα στο σουπερμάρκετ είναι πιο επικίνδυνο από τις διακοπές των ονείρων σας και το αεροπλάνο. Ο φόβος που αποφεύγουμε είναι μια εμπειρία που θα μείνει άγνωστη για πάντα.

Όταν αποφεύγετε τους φόβους σας μειώνετε την αυτοπεποίθησή σας και την αξία σας. Όταν δεν εμπιστεύεστε τον εαυτό σας ώστε να αντιμετωπίσετε τους φόβους σας, δεν θα αισθανθείτε ποτέ αρκετά ασφαλής. Όταν επιτρέπετε στον φόβο να ορίσει το μέλλον σας, μένετε μακριά από όσα θέλετε, δεν θα είστε ποτέ κυβερνήτης της ζωής σας.

Αποφασίστε να ζήσετε μια ζωή γεμάτη, αντίθετα με τους φόβους σας και χρησιμοποιήστε τους  για να γνωρίσετε τους πιθανούς κινδύνους και να προσαρμοστείτε ανάλογα. Η ζωή μας δίνει πολλές ευκαιρίες να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας και να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας.

Κατανοώντας τις ενοχές

Το συναίσθημα της ενοχής συνδέεται με την συνειδητοποίηση ή την αντίληψη των αδικιών που παραβιάζουν σημαντικούς κοινωνικούς ή ηθικούς κανόνες. Ένα άτομο ίσως αισθάνεται ενοχές χωρίς να έχει συνειδητή επίγνωση του προβλήματος.

Οι συνειδητές και ασυνείδητες ενοχές ίσως δρουν στην συμπεριφορά, στα συναισθήματα και στις σχέσεις. Αν και οι συνειδητές ενοχές είναι πραγματικές, έχει γίνει ένα διαχωρισμός ανάμεσα στις «πραγματικές»  ή «ενεργές» ενοχές και τις ενοχές της «φαντασίας» ή «παθητικές».

Μετά από ένα τραυματικό γεγονός, ένα άτομο ίσως να νιώθει πραγματικές ενοχές για πράξεις που έκανε ή δεν έκανε με αποτέλεσμα τον σωματικό ή συναισθηματικό κίνδυνο ή τη βλάβη άλλων. Οι παθητικές ενοχές (πχ. ενοχές επιβίωσης,  ενοχές για τον ευσεβή πόθο για το πώς θα αντιδράσει κάποιος) περιλαμβάνουν τον τύπο των ενοχών που παρατηρούνται χωρίς να υπάρχει κάποια επιβλαβής ενέργεια. Και οι δύο τύποι ενοχών περιλαμβάνουν αυτοκαταδίκη, είτε μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη του εαυτού του ή των άλλων (πχ. τιμωρία πράξεων για τον εαυτό ή τους άλλους, πρόκληση της απόρριψης, περιφρόνηση ή/και τιμωρία).

Μετά από ένα τραυματικό γεγονός, οι ενοχές αποτελούν ένα πολύπλοκο σύμπτωμα της απόκρισης στο τραύμα, που συνδέονται με έντονες τραυματικές αντιδράσεις. Οι ενοχές ίσως να εντείνουν ή να περιπλέκουν το τραύμα και/ή τις αντιδράσεις πένθους. Έχουν ως αποτέλεσμα την απελπισία, την κατάθλιψη και άλλα προβλήματα όπως οι αυτοκτονικές σκέψεις και η κατάχρηση ουσιών. Η απόφαση και η δράση απέναντι στις ενοχές απαιτούν τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή.

Οι άλυτες ενοχές, είτε πρόκειται για πραγματικά ή αντιληπτά αδικήματα, μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα πολύπλευρα προβλήματα όπως οι διαταραχές ψυχικής υγείας, αρνητική συμπεριφορά στους άλλους και διάλυση σχέσεων. Οι ενοχές μπορούν να μας ακινητοποιήσουν. Παρεμβαίνουν στην ευεξία μας, στην ανάρρωση από το τραύμα, στη φυσιολογική εξέλιξη της ζωής, την παραγωγικότητα και τις θετικές σχέσεις.

Οι αναγνωρίσιμες ή μη ενοχές μπορεί να υπονομεύουν τις σχέσεις μας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης μπορεί να κρατήσουν κολλημένο ένα άτομο στην κατάθλιψη και στην απελπισία. Η στάση και η συμπεριφορά στις ενοχές ίσως να προκαλούν αντιδράσεις από άλλους όπως τιμωρία ή θυματοποίηση. Οι ενοχές μπορούν να τιμωρήσουν περισσότερο από την ίδια την ενοχή. Επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής ενός ατόμου, τους στόχους και την παραγωγικότητα.

Όπως ο θυμός, οι ενοχές δρουν ακινητοποιητικά ενάντια στην παραγωγική δράση. Αν μένετε κολλημένοι στις ενοχές από το να δράτε παραγωγικά, είναι ένας τρόπος για να αποφύγετε προβλήματα και συναισθήματα. Για παράδειγμα, οι ενοχές εξυπηρετούν το άτομο να μένει συγκεντρωμένο σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο (μια περίοδο στην οποία έγινε κάτι τρομερό). Ίσως να έχει λανθασμένη αίσθηση του ελέγχου: το άτομο αισθάνεται ότι θα μπορούσε να έχει κάνει κάτι για να προλάβει το κακό. Οι ενοχές ίσως να παρεμποδίζουν κάποιον να αντιμετωπίσει άλλα σοβαρά θέματα ή έντονα συναισθήματα, και με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούν την αποφυγή. Οι άλυτες ενοχές παρεμποδίζουν την ανάρρωση και δημιουργούν δυσκολίες.

Μετά την τραγωδία και το θάνατο

Πάντα υπάρχει λύπη μετά τον θάνατο κάποιου –πράγματα που είπατε ή όχι, που κάνατε ή όχι. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, οι άνθρωποι για τους οποίους νοιάζεστε και αγαπάτε το ξέρουν ακόμα και όταν τους πειράζετε. Ο θάνατος κάποιου κοντινού προσώπου ενισχύει την ευαισθησία για την εφήμερη ζωή και τις σχέσεις. Αυτή η συνειδητοποίηση είναι μια ευκαιρία για να τιμήσετε τους νεκρούς και όλα τα κοντινά σας πρόσωπα, να αξιολογήσετε την ζωή και τις σχέσεις σας και να συμπεριφερθείτε ανάλογα.

Κάποιες μορφές ενοχών, ωστόσο, είναι πιο περίπλοκες. Οι ενοχές ίσως να έρχονται μαζί με θέματα μετατραυματικά όπως η ενίσχυση της σύνδεσης με άλλα άτομα που βίωσαν το τραυματικό γεγονός και/ή τη διατάραξη της εμπιστοσύνης και των πεποιθήσεων.

Το τραυματικό στρες κλονίζει τις σχέσεις περιλαμβανομένης αυτής με τον εαυτό μας, τους κοντινούς μας ανθρώπους και την κοινότητα. Ίσως να επανεξετάζουμε τις πεποιθήσεις μας μετά από το γεγονός και την εμπειρία μας, θέματα εμπιστοσύνης, την σύνδεση με τους άλλους και την καλοσύνη και την κακία των ανθρώπων (τη δικιά μας και των άλλων). Για παράδειγμα, όταν τόσο καλοί άνθρωποι πεθαίνουν, όσοι επιβιώνουν επανεξετάζουν την καλοσύνη τους.

Το τραύμα ή ο θάνατος ίσως να εντείνουν (ή να προάγουν) τις ενοχές. Για παράδειγμα, υπάρχουν ενοχές ή αμηχανία αν ένας φίλος ζητήσει να σας δει και να σας μιλήσει και εσείς δεν τον συναντήσετε πριν φύγει από την πόλη. Ένας βετεράνος του πολέμου περιγράφει τις έντονες και επίμονες ενοχές που βίωνε μετά από την αποτυχία του να φτάσει στην ώρα του για να ακούσει τις τελευταίες λέξεις του αγαπημένου του φίλου που ζητούσε να τον δει.

Μετά από τραυματικά γεγονότα, οι ενοχές είναι κομμάτι της ανικανότητας και της αναποτελεσματικότητας. Πολύ συχνά, οι άνθρωποι που βιώνουν τραυματικά γεγονότα παγιδεύονται από το γεγονός ότι δεν μπόρεσαν να κάνουν κάτι για να ελέγξουν την κατάσταση.

Οι ενοχές προϋποθέτουν την παρουσία επιλογής και τη δύναμη να την πραγματοποιήσουμε. Οι ενοχές επιβίωσης ίσως μερικές φορές να είναι μια ασυνείδητη  προσπάθεια εξουδετέρωσης ή αναίρεσης της ανικανότητας. Η ιδέα ότι κάποιος, κάπως θα μπορούσε να προλάβει όσα συνέβησαν ίσως είναι πιο επιθυμητή από την τρομακτική ιδέα ότι τα γεγονότα ήταν εντελώς τυχαία και χωρίς νόημα.

Έχουμε προσωπικές και πολιτισμικές προσδοκίες για το πώς θα έπρεπε να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε και να συμπεριφερόμαστε. Μέσα στις αξίες μας είναι να προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τις αντιξοότητες, να προστατεύουμε τους άλλους, και να βρίσκουμε λύσεις μέσα από εμπόδια. Κατά την διάρκεια πολλών τραυματικών καταστάσεων, ωστόσο, αυτές οι αξίες είναι αδύνατο να εφαρμοστούν στην πράξη. Όταν τα γεγονότα περάσουν, ίσως να είναι δυνατό να γίνει θεραπευτική δουλειά.

Τι μπορείτε να κάνετε όταν οι ενοχές σας κατακλύζουν;

Οι ενοχές είναι το τι συμβαίνει όταν επικεντρώνεστε στο γεγονός που συνέβη στο παρελθόν και ανησυχείτε για το τι θα μπορούσατε να κάνετε, τι θα έπρεπε να κάνετε ή αν είχατε κάνει… Μετά από ένα τραυματικό γεγονός, οι άνθρωποι τείνουν να υπερεκτιμούν την ικανότητά τους για να προλάβουν όλα όσα έγιναν και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των ενοχών και της αυτοκατηγορίας.

Το να μένετε κολλημένοι στο παρελθόν είναι δύσκολο επειδή δεν μπορείτε να αλλάξετε το παρελθόν, μόνο να μαθαίνετε από αυτό. Οι ενοχές βασίζονται στα λάθη σας και στην ευθύνη σας, και δεν σας μαθαίνουν κάτι.

Όταν έχετε βιώσει ένα σημαντικό τραυματικό γεγονός, ίσως να αισθάνεστε τις ενοχές επιβίωσης. Αυτό συμβαίνει όταν αισθάνεστε ένοχοι που έχετε επιβιώσει όταν κάποιος αγαπημένος σας έχει πεθάνει, έχει αρρωστήσει ή έχει χάσει το σπίτι του.

• «Γιατί αυτοί και όχι εγώ;»: αυτή είναι η πιο συχνή ερώτηση για ένα άτομο που βιώνει τις ενοχές της επιβίωσης. Ξεκινάτε να αξιολογείτε την ζωή σας συγκριτικά με τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους, την υγεία τους ή το σπίτι τους. Είστε καλύτερο άτομο; Υπάρχει λόγος που αυτοί πέθαναν και εσείς όχι;
• Θέλουμε να πιστεύουμε ότι τα άσχημα πράγματα συμβαίνουν μόνο σε ανθρώπους που τα αξίζουν. Αυτό δεν είναι αλήθεια, άσχημα πράγματα συμβαίνουν.
• Περισσότερες ενοχές δημιουργούνται όταν στέλνετε αρνητικά μηνύματα στον εαυτό σας όπως ότι είστε κακό άτομο, λάθος, ανόητο, αδύναμο και αποτυχημένο.
• Οι ενοχές της επιβίωσης μπορούν να σας κρατήσουν κολλημένους στην αμφισβήτηση, στην αυτοκατηγορία, στο άγχος και στον πόνο.
• Οι άλυτες ενοχές επιβίωσης παρεμβαίνουν στην ευεξία σας, στην ανάρρωση από το τραύμα, στην παραγωγικότητα, στην προσωπική εξέλιξη και στον θετικό τρόπο σκέψης.

Όταν σταματάτε να ψάχνετε για απαντήσεις εκεί που δεν υπάρχουν απαντήσεις, αντιμετωπίζετε όσα συνέβησαν και προχωράτε πέρα από τις ενοχές. Προχωράτε στην εξερεύνηση της ερώτησης «ποιος είναι ο σκοπός της ζωής μου και τι είναι σημαντικό για εμένα»;

Αναθεωρώντας το νόημα της ζωής σας και κάνοντας την καλύτερη επιλογή που μπορείτε για την ζωή σας μπορείτε να αποδώσετε φόρο τιμής σε εσάς και σε εκείνους που χάθηκαν. Η κάθε μέρα είναι θησαυρός και το ότι είστε ζωντανοί είναι ένα δώρο.

Πηγή

Συντάκτης: Flowmagazine,

Influence:

Ο στόχος του flowmagazine.gr είναι να προβάλλει τις θετικές ιδέες, δράσεις και πληροφορίες από την Ελλάδα και τον κόσμο…