Ψυχική ανθεκτικότητα: Τι είναι & πώς θα την αποκτήσει το παιδί – Μέρος Α
Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι μια απλή, μονομερής έννοια. Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει αποτελέσει τις τελευταίες δεκαετίες το επίκεντρο πολλών ερευνών. Ήδη από τη δεκαετία του 70, οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι άρχισαν να παρατηρούν ότι υπήρχαν παιδιά τα οποία, ενώ βρίσκονταν σε ομάδα «υψηλού κινδύνου» για εκδήλωση προβλημάτων, ωστόσο φαινόταν να επιτυγχάνουν στη ζωή τους. Η ψυχική ανθεκτικότητα περιγράφηκε αρχικά ως ένα γνώρισμα που αποτελεί μέρος του συνόλου των γενετικών χαρακτηριστικών και των χαρακτηριστικών προσωπικότητας, με το οποίο ένας άνδρας ή μια γυναίκα είτε γεννιέται είτε το αναπτύσσει κατά την πρώιμη ή όψιμη παιδική ηλικία.
Διάπλαση δυνατών χαρακτήρων
Το όνειρο του κάθε γονιού είναι να μεγαλώσει τέλεια παιδιά που δε θα γνωρίσουν στενοχώριες και βάσανα αλλά που θα ζήσουν μια χαρούμενη ζωή χωρίς σωματικό και ψυχικό πόνο και συναισθηματικά τραύματα. Οι περισσότεροι γονείς φαντάζονται ότι θα μπορούσαν να προστατέψουν τα παιδιά τους από κάθε πιθανή απώλεια, λύπη, κίνδυνο, απομονώνοντάς τα από κάθε ατυχία. Ακόμα βέβαια κι αν αυτό ήταν εφικτό, θα τα ωφελούσε πραγματικά; Αυτό που έχει μεγαλύτερη αξία είναι να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο τα παιδιά θα αναπτύξουν μια δυνατή προσωπικότητα, ικανή να ανταπεξέλθει στα εμπόδια και τις προκλήσεις τις ζωής. Αυτό το περιβάλλον θα του δώσει αυτοπεποίθηση και θα το οδηγήσει στην ευτυχία.
Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ στρες και ανθεκτικότητας;
Όλα τα παιδιά, γεννιούνται με κάποια φυσική ανθεκτικότητα. Ορισμένα φαίνονται περισσότερο προικισμένα από τη φύση με μια ικανότητα να αντιμετωπίζουν τα εμπόδια, ενώ άλλα χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη. Όλα όμως τα παιδιά, μπορούν να γίνουν περισσότερο ανθεκτικά.
Η σύγχρονη κοινωνία ασκεί ολοένα και αυξανόμενες πιέσεις στις νεαρές ηλικίες, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατον για τους γονείς του σήμερα να υπέρ–προετοιμάσουν τα παιδιά με στηρίγματα δόμησης ανθεκτικότητας. Τα παιδιά, φορτώνονται με ένα βαρύ πρόγραμμα δραστηριοτήτων (ενδοσχολικών & εξωσχολικών), οι φίλοι τα παροτρύνουν για μεγαλύτερα ρίσκα, οι γονείς και οι δάσκαλοι τα πιέζουν για μεγαλύτερους βαθμούς, οι προπονητές απαιτούν καλύτερες επιδόσεις, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τα βομβαρδίζουν με μηνύματα ανούσια περιεχομένου που βασίζονται μονάχα στην εικόνα και το «φαίνεσθαι».
Σε ένα τέτοιο, λοιπόν, περιβάλλον πίεσης από όλες τις πλευρές, τα παιδιά πρέπει να θωρακίζονται με τις δυνάμεις τους, να αποκτούν ειδικές δεξιότητες, να ανταπεξέρχονται, να ξεπερνούν τις αποτυχίες στο διάβα τους, να είναι προετοιμασμένα για μελλοντικές προκλήσεις. Όλα αυτά όμως δε μπορούν να τα καταφέρουν τελείως μόνοι, αλλά με τη βοήθεια, τη στήριξη και τη συνδρομή των «σημαντικών άλλων» που βρίσκονται στη ζωή του.
Τα 7C της ψυχικής ανθεκτικότητας
Υπάρχουν 7 αναπόσπαστα, αλληλοσυσχετιζόμενα συστατικά της ψυχικής ανθεκτικότητας, τα 7 κρίσιμα C:
1. Επάρκεια (competence)
Είναι η ικανότητα/δεξιότητα της αποτελεσματικής αντιμετώπισης καταστάσεων. Αποκτάται μέσω της πραγματικής εμπειρίας, αφότου τα παιδιά αναπτύξουν μια σειρά δεξιοτήτων που τους επιτρέπει να εμπιστεύονται την κρίση τους, να κάνουν υπεύθυνες επιλογές και να αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις.
Πώς θα ενισχύσω την επάρκεια στο παιδί μου;
- Το βοηθώ να εστιάσει στις δυνάμεις του και να χτίσει πάνω σ’ αυτές
- Όταν πρέπει να επισημάνω κάποιο λάθος του, είμαι απόλυτα σαφής και συγκεκριμένος
- Το ενισχύω να παίρνει τις δικές του αποφάσεις
- Του επιτρέπω να κάνει ασφαλή λάθη, ώστε να έχει τη δυνατότητα να διορθώνει τον εαυτό του
- Το βοηθώ να χτίσει εκπαιδευτικές, κοινωνικές και κατευναστικές δεξιότητες του στρες ώστε να γίνει επαρκές στον πραγματικό κόσμο
- Αν έχω περισσότερα παιδιά, αναγνωρίζω τις επάρκειες του καθενός, χωρίς να τα συγκρίνω μεταξύ τους
2. Αυτοπεποίθηση (confidence)
Αποτελεί την ακέραιη πίστη του ατόμου στις ικανότητές του και έχει τις ρίζες της στην επάρκεια. Τα παιδιά αποκτούν αυθεντική αυτοπεποίθηση όταν αποδεικνύουν την επάρκειά τους σε αληθινές, πραγματικές καταστάσεις. Έτσι, μαθαίνουν να εμπιστεύονται τις δικές τους ικανότητες, και να κάνουν υγιείς επιλογές.
Πώς να βοηθήσω το παιδί μου να αποκτήσει αυτοπεποίθηση;
- Βλέπω το καλύτερο στο παιδί μου, ώστε να μπορέσει και το ίδιο να δει το καλύτερο στον εαυτό του
- Εκφράζω ελεύθερα ότι περιμένω από αυτό να έχει προσωπικές αξίες, όπως δικαιοσύνη, ακεραιότητα, επιμονή, καλοσύνη
- Το επαινώ ειλικρινά και για συγκεκριμένα επιτεύγματα
- Το ενθαρρύνω πάντα να προσπαθεί λίγο παραπάνω, εφόσον πιστεύω ειλικρινά ότι μπορεί να πετύχει
(η συνέχεια στο μέρος Β του άρθρου. Μείνετε συντονισμένοι…)
«Το κείμενο αποτελεί μια συνεργασία του flowmagazine.gr με την κα Πήττα. Για περισσότερα κείμενα της συγκεκριμένης αρθρογράφου πατήστε εδώ»
Πηγές:
1. Kenneth, R. Ginsburg & Martha M. Jablow (2014) Δόμηση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας σε παιδιά και εφήβους. American Academy of Pediatrics, εκδόσεις Πασχαλίδης
2. http://connecting4caring.gr
3. resilience-project.eu
