Η φαντασία είναι ένα από τα πιο πολύτιμα δώρα που μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά μας. Είναι η ικανότητα να …
Πώς να διδάξετε τέχνη στα παιδιά σύμφωνα με τον Mark Rothko
Στην εποχή μας τα παιδιά είναι προσκολλημένα στο κινητό και έχουν χάσει τη δημιουργικότητά τους. Πώς μπορούμε όμως να τους εμφυσήσουμε την αγάπη για την τέχνη και να τα εμπνεύσουμε να ασχοληθούν με αυτήν;
Ο Rothko για πάνω από 20 χρόνια δούλεψε στο Brooklyn Jewish Center ως δάσκαλος καλλιτεχνικών σε παιδιά από την ηλικία του νηπιαγωγείου έως και 14 ετών περίπου, έτσι γνώριζε καλά την τέχνη τους και τη θαύμαζε για τη φρεσκάδα, την αυθεντικότητα και τη συναισθηματική ένταση της. Για εκείνα τα παιδιά ήταν ο Rothkie, πιθανά ένας από τους πιο αγαπημένους δασκάλους τους. Το 1934 δημοσίευσε ένα δοκίμιο με θέμα «Νέα εκπαίδευση για μελλοντικούς καλλιτέχνες κι εραστές της τέχνης», το οποίο ήλπιζε να καταλήξει σε βιβλίο. Αυτό δυστυχώς δε συνέβη κι έτσι άφησε πίσω του 49 σελίδες με σημειώσεις, γνωστές ως “The scribble book”. Τα πέντε «μαθήματα» που ακολουθούν είναι από αυτές τις σελίδες και τη μελέτη του Rothko στην εξελιγμένη παιδαγωγική.
Μάθημα 1ο – Δείξτε στους μαθητές σας, ότι η τέχνη είναι μια παγκόσμια μορφή έκφρασης τόσο ουσιώδης και στοιχειώδης όσο η ομιλία και το τραγούδι
Υποστήριζε ότι όλοι μπορούν να κάνουν τέχνη-ακόμα και οι χωρίς ταλέντο ή επαγγελματική εκπαίδευση. Πίστευε πως η τέχνη είναι ένα ουσιώδες κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Όπως ως παιδιά μπορούμε γρήγορα να φτιάξουμε ιστορίες ή τραγούδια, το ίδιο εύκολα μπορούμε να μετατρέψουμε τις παρατηρήσεις και τις φαντασιώσεις μας σε τέχνη. Με το ίδιο σκεπτικό πίστευε, ότι το να στερήσεις την ευκαιρία από ένα παιδί να δημιουργήσει είναι εξίσου βλαβερό με το να του απαγορεύσεις να μάθει να μιλά. «Αυτά τα παιδιά, έχουν ιδέες, μερικές φορές πολύ όμορφες και τις εκφράζουν με ζωντάνια και ομορφιά, ώστε να μας κάνουν να νιώσουμε ό,τι νιώθουν κι αυτά» γράφει ο Rothko. «Συνεπώς οι προσπάθειες τους είναι “έμφυτα” έργα τέχνης».
Μάθημα 2ο-Προσέξτε μην καταστείλετε τη δημιουργικότητα ενός παιδιού μέσω της ακαδημαϊκής εξάσκησης
Ο Rothko παρατήρησε ότι η εκφραστικότητα ενός παιδιού είναι εύθραυστη. Για να την προστατεύσει όσο μπορεί ακολουθούσε μια απλή διδακτική μέθοδο. Όταν τα παιδιά έμπαιναν στο στούντιο, όλα τα υλικά – από τα πινέλα μέχρι και τον πηλό – ήταν ήδη έτοιμα προς χρήση, έμενε να επιλέξουν κάποιο και να ασχοληθούν με ελευθερία με τις δικές τους δημιουργικές φόρμες. Καμία οδηγία δεν ήταν απαραίτητη. «Μη συνειδητοποιώντας τις δυσκολίες, χαράσσουν το δρόμο τους και ξεπερνούν εμπόδια που έναν ενήλικα θα τον είχαν γεράσει σε δευτερόλεπτα» περιγράφει ο Rothko. Για εκείνον ήταν σημαντικό να εκφράζεται ο εσωτερικός κόσμος κάποιου παρά να είναι μαέστρος της τεχνικής. «Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα, η καλή ζωγραφική δηλαδή, δεν υπάρχει για τίποτα», για εκείνον σημασία είχε η έκφραση που δε χωριζόταν σε καλή και κακή.
Μάθημα 3ο-Στήστε εκθέσεις με τις δουλειές των μαθητών σας για να ενθαρρύνετε την αυτοπεποίθηση τους
«Δεν ήμουν ποτέ καλός στην τέχνη” θυμάται ο μαθητής του Rothko, Gerarl Phillips. “Αλλά αυτός… σε έκανε να νιώθεις ότι όντως παράγεις κάτι σημαντικό, κάτι καλό”. Ο Rothko οργάνωνε δημόσιες εκθέσεις με έργα των μαθητών του σε όλη τη Νέα Υόρκη, συμπεριλαμβανομένης μιας έκθεσης με 150 έργα τους στο Brooklyn Museum το 1934. Ενώ στην πρώτη ατομική του έκθεση, ένα χρόνο πριν, στο Portland Art Museum, πήρε μαζί του τις δουλειές των μαθητών του και τις κρέμασε δίπλα στις δικές του. Αυτές οι εκθέσεις έδωσαν στους μαθητές του έναν νέο ενθουσιασμό ενώ παράλληλα εκπαίδευαν το πλήθος για τις προοπτικές της τέχνης των παιδιών. Ο Rothko ήθελε οι κριτικοί να δουν ότι η τέχνη το μόνο που απαιτεί είναι συναισθηματική ένταση, για να είναι επιτυχημένη.
Μάθημα 4ο–Συστήστε την ιστορία της τέχνης χρησιμοποιώντας μοντέρνα τέχνη (και όχι τους παλιούς κλασικούς)
Όταν διδάσκετε ιστορία της τέχνης σε νεαρούς μαθητές από που ξεκινάτε; Ο Rothko υποστήριζε ότι πρέπει να ξεκινάμε από τον Μοντερνισμό, την τέχνη του 20ου αιώνα, γιατί έτσι τα παιδιά μπορούν να μάθουν από δουλειές που «μοιάζουν με τις δικές τους», από τον Henri Matisse, τον Milton Avery ή τον Picasso. Αυτοί οι εμβληματικοί καλλιτέχνες αναζητούν την καθαρότητα των προσωπικών τους φορμών σε μια οπτική έκφραση, ελεύθεροι από τα τεχνικά στερεότυπα του παρελθόντος. «Η Μοντέρνα Τέχνη δεν είναι τόσο ασαφής όσο νομίζουμε και τόσο ανεξάρτητη από την κλασική, είναι συνεπώς ιδιαίτερα χρήσιμη για εμάς… λειτουργεί ως διερμηνέας, ως συνδετικός κρίκος δημιουργώντας μια σχέση ανάμεσα στο παιδί και τον χείμαρρο της τέχνης».
Μάθημα 5ο–Δουλέψτε για να καλλιεργήσετε δημιουργικούς και σκεπτόμενους ανθρώπους, όχι επαγγελματίες καλλιτέχνες
Οι δάσκαλοι πρέπει να μάθουν στους μαθητές τους – εκτός από την ελευθερία της δημιουργίας – να έχουν αυτεπίγνωση, να είναι σπλαχνικοί και συνεργάσιμοι, αυτό σε βάθος χρόνου γεννά πολύ καλύτερους πολίτες πίστευε ο Rothko. «Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά είναι πολύ πιθανό να χάσουν την έντονη φαντασία τους και τη ζωντάνια καθώς μεγαλώσουν» γράφει «άλλα, λίγα, δε θα το πάθουν. Και είναι ελπιδοφόρο ότι στις περιπτώσεις αυτές, η εμπειρία τους – στην τάξη μου – δε θα ξεχαστεί και θα συνεχίσουν να βρίσκουν την ίδια ομορφιά σε αυτά. Όσον αφορά τους άλλους, ελπίζω ότι η εμπειρία τους θα τους βοηθήσει να ξαναζωντανέψουν τις πρώτες καλλιτεχνικές απολαύσεις στη δουλειά τους με τους άλλους».
Όμως και η δημιουργικότητα του Rothko αναζωογονείται από τους μαθητές του. Όταν άρχισε να διδάσκει οι ζωγραφιές του ήταν ακόμα κάπως παραστατικές. Απεικόνιζε σκηνές κάπως παραστατικές, στιγμιότυπα δρόμων, πορτραίτα και χώρους με χαλαρά δουλεμένες πινελιές. Έως τη συνταξιοδότηση του, το ύφος του είχε φτάσει στην απόλυτη αφαίρεση, παίρνοντας ζωντανή φόρμα από τους γεμάτους χρώμα καμβάδες που ήλπιζε πως αντηχούν κάτι στον εσωτερικό κόσμο των ενηλίκων και των παιδιών.
