Ποια είναι τα στάδια της απώλειας (Α΄ Μέρος)
«Όπως μια παραγωγική μέρα τελειώνει με ένα γαλήνιο ύπνο, έτσι και μια παραγωγική ζωή τελειώνει με ένα γαλήνιο θάνατο».
Λεονάρντο Ντα Βίντσι
Η απώλεια που νιώθουμε είναι μια σύνθετη έννοια και μπορεί να είναι συνάρτηση πολλών γεγονότων όπως ο θάνατος ενός ανθρώπου, ο χωρισμός, η αποβολή, η αρρώστια, η γέννηση ενός παιδιού με ειδικές ανάγκες, η απόλυση ακόμη και η διακοπή της θεραπείας με τον ψυχολόγο μας. Ο τρόπος που διαχειριζόμαστε την απώλεια και συγκεκριμένα τον θάνατο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εμπειρίες μας, τα πιστεύω μας, τις θρησκευτικές μας πεποιθήσεις και φυσικά το φύλο και την ηλικία μας.
Τα στάδια του πένθους
Διάφοροι έχουν περιγράψει τις αντιδράσεις στον θάνατο, όμως, η θεωρία της Kubler-Ross (1969) είναι η πλέον διαδεδομένη.
1. Άρνηση και απομόνωση: σοκ. Παράλυση, δυσπιστία, πώς/γιατί έγινε, σύγχυση, αποδιοργάνωση, μονάχα γνωσιακή αποδοχή.
2. Θυμός. Έντονα συναισθήματα. Φόβος και άγχος για το πώς το άτομο φέρεται, νιώθει ευάλωτος, ενοχές που εκείνος ζωντανός δεν βοήθησε, διάθεση για αυτοτιμωρία, θυμός προς τους άλλους ή τον εαυτό του, αίσθημα αδικίας. Κατά τη διάρκεια του θυμού, υπάρχει έντονη κατάσταση αναζήτησης του νεκρού, των πραγμάτων, των τοποθεσιών, των δραστηριοτήτων που τον θυμίζουν και αγνοεί, δεν τον ενδιαφέρει οτιδήποτε δεν έχει σχέση με αυτόν. Ο θυμός διατηρεί μία έντονη σχέση με τον νεκρό σαν να είναι ζωντανός οπότε δεν αφήνει το εναπομείναν άτομο να δεχτεί ακόμα συναισθηματικά τη μονιμότητα της απώλειας. Πολλές φορές υπάρχει εξιδανίκευση του νεκρού και το άτομο νιώθει ενοχές για προηγούμενες σκέψεις ή πράξεις «άδικες» ως προς τον νεκρό.
3. Παζάρια με τον Θεό, τη μοίρα ώστε να τον επαναφέρει στη ζωή, να διώξει τον πόνο.
4. Κατάθλιψη. Απόσυρση, απάθεια, τίποτα δεν αξίζει, δεν φέρνει ευχαρίστηση, ελπίδα, αίσθηση εγκατάλειψης, έλλειψη συγκέντρωσης, ελέγχου, προβλήματα με τον ύπνο, το φαγητό, αρνητική αυτοεκτίμηση. Συχνά ο πενθών είναι αυτοκαταστροφικός και έχει τάσεις αυτοκτονίας. Είναι συχνά υπερκινητικός, έχει νευρικότητα, κλάμα, δυσκολία αναπνοής, έντονη ενασχόληση με τον πεθαμένο σε σημείο που να έχει παραισθήσεις. Οι έντονες κρίσεις πένθους προκαλούν συχνά ατυχήματα. Συχνά επίσης αγχώνεται για το πώς να ανταποκριθεί στα στερεότυπα αυτού που πενθεί. Κάποιοι από την άλλη πλευρά, προσπαθούν να μειώσουν τη σημασία της σχέσης με το αγαπημένο τους πρόσωπο.
5. Αποδοχή. Συχνά υπάρχουν ενοχές και φόβος για προδοσία αν υπάρξει η αποδοχή του θανάτου. Στο τέλος, αρχίζει να έχει μία ρεαλιστική εικόνα για τον νεκρό με τα θετικά και τα αρνητικά του. Πολλές φορές οικειοποιείται πράγματα ή αγαπημένες δραστηριότητες του εκλιπόντος. Μέχρι ένα σημείο είναι υγιές.
Σε περίπτωση που το πένθος έχει μεγάλη διάρκεια και το άτομο δεν έχει καταφέρει να το διαχειριστεί μέσω της θεραπείας έχουμε τα εξής είδη:
1. Απών. Συναισθήματα πένθους απόντα. Σαν η απώλεια να μην υπήρξε ποτέ.
2. Πένθος με αναστολές. Πενθεί μόνο κάποια μέρη της απώλειας και όχι όλα. Στην ουσία πενθεί μόνο τα θετικά του νεκρού και όχι τα αρνητικά. Σωματικά συμπτώματα αντί των συμπτωμάτων του πένθους.
3. Καθυστερημένο πένθος. Εμφανίζεται πολλά χρόνια αργότερα. Μπορεί να εμφανιστεί με αφορμή άλλη απώλεια, για παράδειγμα την απώλεια ενός κατοικίδιου. Συχνά το άτομο έπρεπε να είναι ο δυνατός στην οικογένεια, στην κοινότητα και δεν είχε τον χρόνο να πενθήσει.
4. Συγκρουόμενο πένθος. Συγχρόνως υπάρχουν θυμός και ενοχές. Ο πατέρας που εγκατάλειψε την κόρη η οποία αργότερα τον φρόντισε για τον καρκίνο του.
5. Χρόνιο πένθος. Για χρόνια μετά παρουσιάζει πρώτα, ίδια συμπτώματα. Ψάχνει έντονα τον νεκρό. Συχνά ήταν σε έντονα εξαρτημένη σχέση με τον νεκρό.
6. Απρόβλεπτο πένθος. Μεγάλη δυσκολία προσαρμογής και αποδοχής του θανάτου. Σύγχυση, άγχος, κατάθλιψη.
7. Σύντομο πένθος. Φαίνεται σαν απόν πένθος, αλλά δεν είναι. Είτε ο νεκρός αντικαθίσταται γρήγορα από κάποιον άλλο είτε υπήρχε εξαρχής ανεπαρκής επαφή με τον νεκρό, είτε τον είχε θρηνήσει πολύ πριν από τον θάνατο.
