Το καλοκαίρι φέρνει περισσότερη κοινή ώρα με τον/την σύντροφό μας – αλλά και προκλήσεις για τη σχέση και την ψυχική …
Παιδιά και ενήλικες – ποιοι δέχονται πιο δύσκολα τα όρια;
Η θέσπιση ορίων αποτελεί θεμέλιο για την υγιή ανάπτυξη και τη συνύπαρξη μέσα στις ανθρώπινες σχέσεις. Όμως, ποιο είναι τελικά πιο εύκολο; Να βάζεις όρια σε ένα παιδί ή σε έναν ενήλικα; Η έννοια των ορίων αφορά την ικανότητα να προσδιορίζουμε μέχρι πού φτάνουν τα δικαιώματά μας και πού ξεκινούν τα δικαιώματα των άλλων. Στην ανατροφή των παιδιών, τα όρια θεωρούνται αναγκαία για την εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων και την ανάπτυξη της αυτοπειθαρχίας. Στις σχέσεις μεταξύ ενηλίκων, τα όρια γίνονται απαραίτητα για τη διατήρηση του σεβασμού και της ψυχικής ισορροπίας. Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει ζωντανό: είναι πιο εύκολο να θέτεις όρια σε ένα παιδί που διαμορφώνει ακόμα τον χαρακτήρα του ή σε έναν ενήλικα που έχει ήδη εδραιώσει πεποιθήσεις και συνήθειες;
Τα όρια στην παιδική ηλικία
Τα παιδιά γεννιούνται χωρίς την αίσθηση κανόνων ή κοινωνικών πλαισίων. Οι γονείς και οι παιδαγωγοί καλούνται να διδάξουν σταδιακά τη σημασία των ορίων. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί θέλει να φάει μόνο γλυκά, οι γονείς χρειάζεται να εξηγήσουν και να επιμείνουν ότι μια ισορροπημένη διατροφή είναι απαραίτητη. Η συνέπεια, η σαφήνεια και η επανάληψη αποτελούν τα βασικά εργαλεία. Αν και η διαδικασία συχνά συναντά αντιστάσεις και εκρήξεις θυμού, το παιδί τελικά αντιλαμβάνεται ότι τα όρια δεν τίθενται για να το περιορίσουν, αλλά για να το προστατεύσουν και να το κατευθύνουν. Σε αυτό το στάδιο, η εξουσία και το πρότυπο του ενήλικα διευκολύνουν τη θέσπιση κανόνων, ακόμη κι αν χρειάζεται κόπος και υπομονή.
Τα όρια στην ενήλικη ζωή
Στις σχέσεις μεταξύ ενηλίκων, η θέσπιση ορίων παίρνει πιο σύνθετη μορφή. Ένας ενήλικας διαθέτει διαμορφωμένη προσωπικότητα, παγιωμένες συνήθειες και συχνά μια αίσθηση αυτονομίας που δεν ανέχεται εύκολα περιορισμούς. Για παράδειγμα, το να θέσει κάποιος όρια σε έναν συνεργάτη που παραβιάζει συστηματικά τον προσωπικό χρόνο, ή σε έναν φίλο που απαιτεί υπερβολική διαθεσιμότητα, μπορεί να γίνει μια δύσκολη και συγκρουσιακή διαδικασία. Οι ενήλικες δεν αποδέχονται πάντοτε την ανάγκη των ορίων, ενώ η θέσπισή τους συχνά συνδέεται με φόβο απώλειας της σχέσης ή με ενοχές. Η διεκδικητικότητα, η ειλικρίνεια και η ικανότητα διαλόγου γίνονται απαραίτητα εργαλεία για να εφαρμοστούν τα όρια χωρίς να καταρρεύσει η σχέση.
Πότε καταλαβαίνει κανείς ότι ήρθε η στιγμή να θέσει όρια;
Η στιγμή που χρειάζεται να θέσει κανείς τα όριά του δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωριστεί, γιατί συχνά προηγούνται σιωπηλές υποχωρήσεις και μια αίσθηση ενοχής ή φόβου μήπως χαλάσει η σχέση. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια σημάδια που δείχνουν ξεκάθαρα ότι τα όρια έχουν φθαρεί ή δεν υπάρχουν.
Πρώτα από όλα, όταν κάποιος αισθάνεται ότι οι ανάγκες και οι επιθυμίες του παραμερίζονται συνεχώς για να ικανοποιήσει τους άλλους. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με συναισθήματα εξάντλησης, αγανάκτησης ή ακόμα και θυμού. Ένα δεύτερο σημάδι είναι όταν η παρουσία κάποιου άλλου ανθρώπου προκαλεί άγχος ή ένταση, επειδή ξέρει κανείς εκ των προτέρων ότι θα του ζητηθεί κάτι που δεν θέλει ή δεν μπορεί να προσφέρει. Τρίτο στοιχείο είναι η επαναλαμβανόμενη παραβίαση προσωπικών αξιών, όταν κάποιος δέχεται λόγια ή συμπεριφορές που τον μειώνουν, αλλά παραμένει σιωπηλός για να αποφύγει τη σύγκρουση. Τέλος, ένα καθοριστικό κριτήριο είναι το σώμα: πονοκέφαλοι, αϋπνία ή ένταση μπορεί να είναι ενδείξεις ότι τα όρια έχουν παραβιαστεί.
Με άλλα λόγια, η στιγμή για να θέσει κανείς τα όριά του είναι όταν η απώλεια εσωτερικής γαλήνης γίνεται πιο επώδυνη από τον φόβο της αντίδρασης του άλλου.
Παιδί ή ενήλικας: ποιο είναι πιο εύκολο;
Αν και σε πρώτη φάση φαίνεται πιο δύσκολο να βάζει κανείς όρια σε ένα παιδί, λόγω των συναισθηματικών αντιδράσεων και της ανυπομονησίας του, στην πραγματικότητα η θέση ισχύος του ενήλικα κάνει το έργο αυτό πιο εύκολο. Στους ενήλικες, αντίθετα, η δυσκολία δεν προέρχεται μόνο από την αντίσταση, αλλά και από το γεγονός ότι η σχέση βασίζεται στην ισοτιμία. Δεν υπάρχει εκ προοιμίου η θέση εξουσίας, που διευκολύνει την εφαρμογή των ορίων. Χρειάζεται περισσότερη συναισθηματική ωριμότητα και επιδεξιότητα στην επικοινωνία για να καταφέρει κάποιος να βάλει όρια χωρίς να προκαλέσει κλυδωνισμούς.
Το ερώτημα δεν έχει μία απάντηση. Η δυσκολία στη θέσπιση ορίων εξαρτάται από το πλαίσιο, την προσωπικότητα και τη δυναμική της σχέσης. Στα παιδιά, τα όρια απαιτούν σταθερότητα και συνέπεια, ενώ στους ενήλικες απαιτούν θάρρος και διεκδικητικότητα. Τελικά, είτε μιλάμε για παιδί είτε για ενήλικα, η ουσία βρίσκεται στο ότι τα όρια δεν είναι τείχη που απομονώνουν, αλλά γέφυρες, που συνδέουν κι ενώνουν.
