Το αίσθημα της απόρριψης μπορεί να σου προκαλέσει πραγματικό σωματικό πόνο. Την ίδια ώρα, αυτό έχει μια θετική πλευρά που …
Όρια, απόρριψη και φύλο – το τρίπτυχο μιας σύγχρονης κοινωνικής κρίσης
Στις μέρες μας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να δεχτούν την απόρριψη, είτε πρόκειται για προσωπικές σχέσεις είτε για επαγγελματικές προκλήσεις. Είναι άραγε αυτό ένα φαινόμενο της εποχής μας ή πάντα υπήρχε, απλώς σήμερα αναδεικνύεται πιο έντονα; Η απόρριψη είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Από τις ερωτικές σχέσεις μέχρι την αγορά εργασίας, όλοι κάποια στιγμή θα αντιμετωπίσουν το «όχι» του άλλου.
Ωστόσο, η σύγχρονη εποχή μοιάζει να έχει ενισχύσει το αίσθημα δυσφορίας απέναντι στην απόρριψη. Η ερώτηση που τίθεται είναι αν πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο που γεννήθηκε μέσα στον κόσμο της κοινωνικής πίεσης, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ατομικισμού, ή αν η δυσκολία αυτή υπήρχε πάντοτε, απλώς σήμερα βρίσκει πιο έντονη έκφραση.
Η απόρριψη ως ανθρώπινη εμπειρία
Η απόρριψη ανέκαθεν προκαλούσε πόνο. Στην αρχαιότητα, η απομόνωση από την κοινότητα ισοδυναμούσε με απειλή για την ίδια την επιβίωση, αφού ο άνθρωπος χρειαζόταν την ομάδα για να προστατευθεί και να τραφεί. Ψυχολογικά, η μη αποδοχή θίγει τον πυρήνα της αυτοεκτίμησης, αφού η ανάγκη για αγάπη, αποδοχή και αναγνώριση είναι βαθιά ριζωμένη στη φύση μας. Επομένως, η δυσκολία αποδοχής της απόρριψης δεν είναι ένα καινούριο συναίσθημα. Αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος και η ένταση με την οποία το βιώνουμε στη σημερινή κοινωνία.
Οι παράγοντες της σύγχρονης εποχής
Στη σύγχρονη κοινωνία, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που κάνουν την απόρριψη πιο δύσκολη να γίνει ανεκτή. Πρώτος παράγοντας είναι η καλλιέργεια μιας κουλτούρας επιτυχίας και τελειότητας. Από μικρή ηλικία, τα παιδιά μεγαλώνουν με την προσδοκία να αριστεύσουν, να ξεχωρίσουν, να «πετύχουν». Όταν λοιπόν έρχεται η απόρριψη, βιώνεται όχι απλώς ως εμπόδιο αλλά ως πλήγμα στην προσωπική αξία.
Δεύτερος παράγοντας είναι η παρουσία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι πλατφόρμες δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι η αποδοχή μετριέται με αριθμούς: likes, followers, σχόλια. Σε έναν τέτοιο κόσμο, ακόμη και η μικρή αδιαφορία του άλλου μπορεί να μεταφραστεί ως σκληρή απόρριψη. Επιπλέον, η συνεχής σύγκριση με τις «τέλειες» ζωές των άλλων ενισχύει την αίσθηση ανεπάρκειας.
Τρίτος παράγοντας είναι η μετατόπιση προς έναν πιο ατομικιστικό τρόπο ζωής. Οι άνθρωποι καλούνται να χτίσουν την ταυτότητά τους μέσα από προσωπικές επιλογές και επιτεύγματα. Έτσι, η απόρριψη δεν εκλαμβάνεται ως μια φυσιολογική δυσκολία, αλλά ως προσωπική αποτυχία που αμφισβητεί τον ίδιο τον εαυτό.
Η σύγκριση με το παρελθόν
Σε παλαιότερες εποχές, η απόρριψη υπήρχε και τότε, αλλά εντασσόταν σε ένα διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο. Οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρότερες κοινότητες με πιο σταθερούς ρόλους και προσδοκίες. Ένας αγρότης που δεν κατάφερνε να πουλήσει τη σοδειά του ή μια κοπέλα που δεν δεχόταν πρόταση γάμου δεν θεωρούσαν απαραίτητα ότι η ζωή τους καταρρέει, γιατί η κοινότητα παρείχε ένα πλαίσιο σταθερότητας και ένταξης. Σήμερα, η μεγαλύτερη κινητικότητα, η έμφαση στην ατομική επιτυχία και η συνεχής προβολή επιτυχημένων προτύπων κάνουν την απόρριψη να βιώνεται πιο έντονα και πιο προσωπικά.
Γιατί δεν «ίσχυε» το ίδιο παλαιότερα
Δεν είναι ακριβές ότι η απόρριψη δεν πονούσε και παλιότερα. Πάντα πονούσε, αλλά το κοινωνικό πλαίσιο λειτουργούσε ως «μαξιλάρι». Η ύπαρξη συλλογικών αξιών, παραδοσιακών δομών οικογένειας και κοινότητας, έδινε στον άνθρωπο ένα αίσθημα ανήκειν που μετρίαζε τον πόνο. Σήμερα, ο καθένας καλείται να σταθεί μόνος του απέναντι στην αποτυχία και αυτό κάνει την απόρριψη δυσβάχταχτη.
Η απόρριψη και η έμφυλη διάσταση
Ιδιαίτερη σημασία έχει η σύνδεση της απόρριψης με το φύλο. Στη σύγχρονη κοινωνία παρατηρούμε περιπτώσεις όπου ορισμένοι άνδρες αντιδρούν βίαια όταν η σύντροφός τους εκφράσει την επιθυμία να τερματίσει τη σχέση. Η απόρριψη εδώ δεν βιώνεται ως μια προσωπική εμπειρία, αλλά ως απειλή για την ταυτότητα και την «ανδρική τους υπόσταση». Η κοινωνική ανατροφή πολλών γενεών, που συνέδεσε την ανδρική αξία με την κατοχή και τον έλεγχο, ενισχύει αυτή την αντίληψη.
Όταν ένας άνδρας δεν έχει μάθει να διαχειρίζεται τη ματαίωση ή να σέβεται την αυτονομία της συντρόφου του, μπορεί να φτάσει σε παραβατικές συμπεριφορές, ακόμα και σε ακραία εγκλήματα όπως ο φόνος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η απόρριψη λειτουργεί σαν σκανδάλη έτοιμη να πατηθεί εξαιτίας πρότερων βιωμάτων: χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλεια, ανικανότητα διαχείρισης θυμού. Παράλληλα, η κοινωνία που δεν έχει αποδομήσει πλήρως τις έμφυλες ανισότητες, ή που πολλές φορές αδιαφορεί για τα προειδοποιητικά σημάδια, επιτρέπει σε τέτοιες τραγικές καταστάσεις να αναπαράγονται.
Η βία μετά από μια απόρριψη δεν είναι «φυσιολογική» αντίδραση, αλλά αποτέλεσμα μιας παθολογικής νοοτροπίας που συνδέει την αγάπη με την ιδιοκτησία. Η κατανόηση αυτής της διάστασης είναι κρίσιμη, ώστε η κοινωνία να εκπαιδεύει και να εισαγάγει από νωρίς τα άτομα στον σεβασμό των ορίων και στην αξία της ελευθερίας του άλλου.
Η δυσκολία αποδοχής της απόρριψης δεν είναι αποκλειστικό γνώρισμα της εποχής μας, αλλά στη σύγχρονη κοινωνία παίρνει μια πιο έντονη μορφή. Η πίεση για επιτυχία, η επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η έλλειψη συλλογικών στηριγμάτων εντείνουν τον πόνο και τη δυσκολία διαχείρισης. Στην έμφυλη διάσταση, η απόρριψη μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε εγκληματικές συμπεριφορές, φανερώνοντας την ανάγκη για κοινωνική αλλαγή και εκπαίδευση γύρω από τον σεβασμό και την ισότητα. Η κατανόηση του φαινομένου μας υπενθυμίζει ότι η απόρριψη, όσο και αν πονά, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής, και η αποδοχή της αποτελεί δείκτη ωριμότητας και ελευθερίας.
