Ο κατάλογος των βιβλίων που μου άλλαξαν τη ζωή

Είναι κοινώς παραδεκτό, ότι διαχρονικά υπήρχε μια άρρηκτα συνδεδεμένη σχέση μεταξύ ανθρώπου και βιβλίου. Το βιβλίο ήταν η αστείρευτη πηγή γνώσης και το εργαλείο της δουλειάς. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι κάθε βιβλίο αποτελεί μία προσωπική εμπειρία που επηρεάζει άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο τη ζωή μας.

Ο καθένας μας πρέπει να έχει σχηματίσει μία λίστα από αγαπημένες ταινίες, βιβλία, τραγούδια κλπ. Στην λίστα που ακολουθεί αναφέρονται μόνο λογοτεχνικά βιβλία. Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η επιλογή οποιοδήποτε έργου τέχνης και η άποψή μας ως προς αυτό βασίζεται στην υποκειμενικότητα. Η ομορφιά των μυθιστορημάτων είναι ότι αποτελούν χρήσιμα εννοιολογικά εργαλεία για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου, όχι μόνο όπως ήταν κάποτε, αλλά και όπως είναι τώρα. Συχνά, αντανακλούν καλύτερα το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον μίας συγκεκριμένης εποχής απ’ ότι ορισμένες βαθυστόχαστες κοινωνιολογικές αναλύσεις. Εξοπλίζουν, λοιπόν, με τον κατάλληλο τρόπο τον αναγνώστη, ο οποίος αργότερα μπορεί ερμηνεύσει διάφορα στοιχεία της ιστορίας με έναν δικό του τρόπο και, κατά συνέπεια, να επηρεαστεί διαφορετικά. Με άλλα λόγια, το ίδιο βιβλίο μπορεί σε κάποιον να αρέσει και κάποιος άλλος να το σιχαίνεται, αλλιώς το κατανοεί ο ένας αλλιώς ο άλλος.

1. Ο Αιγύπτιος, Mika Waltari (1945). Εκδόσεις: ΚΑΛΕΝΤΗΣ

Το βιβλίο περιέχει πολλές λεπτομέρειες σχετικές με την αρχαιολογία της φαραωνικής Αιγύπτου. Εμπνευσμένο εν μέρει από την ομώνυμη αρχαία αιγυπτιακή ιστορία (Ιστορία του Σινούε), είναι διανθισμένο με αποσπάσματα από άλλα ποιήματα της εποχής του Μεγάλου Βασιλείου. Διακατέχεται δε από τη μεταπολεμική απογοήτευση από τις ιδεολογίες και ιδιαίτερα από τη θρησκεία.

Ο Σινουχέ εξιστορεί την ζωή του από τα παιδικά του χρόνια σε κάποια φτωχογειτονιά των Θηβών, την περίοδο που σπουδάζει ιατρική και κατόπιν, όταν γίνεται βασιλικός γιατρός. Διαδραματίζεται στην Αίγυπτο την εποχή της δέκατης όγδοης δυναστείας, στα χρόνια της βασιλείας του φαραώ Ενχατόν και της συζύγου του Νεφερτίτης, περίοδος μεγάλων κοινωνικών και θρησκευτικών αλλαγών. Μέσα από τις περιπέτειες του γιατρού Σινουχέ παρακολουθούμε την καθημερινή ζωή στην Αίγυπτο και στη Συρία, στη Βαβυλώνα και στην μινωική Κρήτη, αλλά και τις πολεμικές, θρησκευτικές και πολιτικές έριδες που άλλαξαν τη μορφή του αρχαίου κόσμου.

Σημασία έχει η επιμονή του Βάλταρι στην αρχική ιστορική αλήθεια και η διατήρησή της σαν βασικό και πρωτεύον υλικό στο χαρμάνι με την μυθοπλασία προκειμένου η αφήγηση να είναι συνεχώς πλαστική και ευέλικτη, ενδιαφέρουσα και ελκυστική. Η αφηγηματική τεχνική είναι άψογη και η αρμονική και διαυγής βαλταρική γραφή,αρκετά λιτή και κοφτή διαμορφώνοντας ένα πανέμορφο κείμενο.

2. Το μυθιστόρημα των 4, Άγγελος Τερζάκης, Στρατής Μυριβήλης, Ηλίας Βενέζης και Μ. Καραγάτσης (1958). Εκδόσεις: Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Ο λόγος που καθιστά τόσο ιδιαίτερο αυτό το βιβλίο βρίσκεται στον ίδιο του τον πρόλογο. Την άνοιξη του 1958 η εφημερίδα «Ακρόπολις» δημοσίευσε σε συνέχειες, με τεράστια επιτυχία, αυτό που ονομάστηκε «Το Μυθιστόρημα των Τεσσάρων». Με πρωτοβουλία του Γιάννη Μαρή, παλιού συνεργάτη της «Ακροπόλεως», τέσσερεις από τους γνωστότερους συγγραφείς της γενιάς του ’30, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Μ. Καραγάτσης, ο Άγγελος Τερζάκης και ο Ηλίας Βενέζης, πείστηκαν, ύστερα από πολλές αμφιβολίες, να λάβουν μέρος σ’ ένα πείραμα εντελώς πρωτότυπο. Δέχτηκαν, δηλαδή, να γράψουν μαζί, αλλά εκ περιτροπής, ένα μυθιστόρημα, χωρίς να έχει προηγηθεί καμιά συνεννόηση μεταξύ τους, ή να έχει συμφωνηθεί κάποιος σκελετός.

Η σειρά με την οποία θα έγραφαν αποφασίστηκε με κλήρωση. Άρχισε ο Μυριβήλης, που κάλυψε την πρώτη εβδομάδα, συνέχισε ο Καραγάτσης, κι ακολούθησαν, ανά εβδομάδα, ο Τερζάκης και ο Βενέζης. Η ίδια διαδικασία επαναλήφθηκε για τέσσερεις ακόμα εβδομάδες, ώσπου να ολοκληρωθεί το μυθιστόρημα με τον Βενέζη (2 Μαρτίου – 26 Απριλίου). Ακολούθησε πανελλήνιος διαγωνισμός για τον «οριστικό» τίτλο του μυθιστορήματος, που θα διάλεγαν ανάμεσα στους προτεινόμενους οι συγγραφείς (στο διαγωνισμό συμμετείχαν 4.208! αναγνώστες). Διαβάζοντας σήμερα «Το Μυθιστόρημα των Τεσσάρων» δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τις ιδιότυπες αυτές συνθήκες κάτω από τις οποίες γράφτηκε και παρουσιάστηκε. Οι συνθήκες αυτές εξηγούν την όλη δομή του, τον αποσπασματικό του χαρακτήρα, όπως επίσης και το κέφι που το διαπνέει, την επινόηση περίπλοκων καταστάσεων και μυστηρίων – όχι τόσο, όπως υποψιάζεται κανείς, για να κινηθεί το ενδιαφέρον των αναγνωστών, όσο κυρίως για να δούμε πώς θα ξεμπλέξει από τις κακοτοπιές ο φίλος συγγραφέας που ακολουθεί. Με το πνεύμα αυτό, του παιχνιδιού και του πειραματισμού, θα ‘πρεπε ίσως να πλησιάσουμε κι εμείς το «Μυθιστόρημα των Τεσσάρων».

3. Το άρωμα, Patrick Suskind (1985). Εκδόσεις: Ψυχογιός

Γραμμένο το 1985 από τον Γερμανό συγγραφέα Patrick Suskind, ξεδιπλώνεται η ιστορία του Ζαν Μπατίστ Γκρενουίγ, που γεννήθηκε με ένα ιδιαίτερο χάρισμα: Έχει καταπληκτική όσφρηση. Το χάρισμά του αυτό του επιτρέπει να δουλέψει στη βιοτεχνία  της αρωματοποιίας για διάφορα αφεντικά, τα οποία πλήττονται από διάφορες συμφορές, μόλις ο Ζαν φύγει από τη δούλεψή τους. Όμως αυτός ο άνθρωπος δεν έχει δική του μυρωδιά. Από τη στιγμή που γεννήθηκε υπήρξε ένα άοσμο τίποτα. Ο εγωϊσμός του, η κακία του και το μίσος του για τους ανθρώπους τον οδηγούν στη δημιουργία ενός άρωματος του έρωτα και μ’ αυτό το επίτευγμα θα κατακτήσει τον κόσμο. Αυτή η καταχθόνια σκέψη τον οδηγεί στην δολοφονία είκοσι πέντε νεαρών κοριτσιών προκειμένου να κλέψει την οσμή της καθεμιάς. Στο τέλος κλείνει όλες τις μυρωδιές σε ένα μικρό φιαλίδιο. Μαγεύει τους πάντες και τότε, τη στιγμή του μεγάλου του θριάμβου, το μίσος και η αηδία του για τους ανθρώπους έρχεται να δηλητηριάσει τη χαρά του. Η καταδίκη του ματαιώνεται και ο ίδιος σπαταλάει το τελευταίο άρωμα από το φιαλίδιο, κατακτώντας τις καρδιές των αποβρασμάτων του Παρισιού, οι οποίοι τον σκοτώνουν, προκειμένου ν’ αποκτήσουν ένα κομμάτι του Γκρενούιγ δικό τους.

Σε αντίθεση με άλλα έργα του συγγραφέα (όπως το Περιστέρι), το «Άρωμα» είναι τόσο προσεγμένα γραμμένο, ώστε ο αναγνώστης να μεταφέρεται στο ρυπαρό Παρίσι του 17^ου αιώνα και να νιώθει διαβάζοντας το βιβλίο ότι μυρίζει όλες τις μυρωδιές. Χωρίς να μιλήσει για κάποια επανάσταση, κάποιο μεγάλο ιστορικά γεγονός παρά μόνο για την ιστορία της αρωματοποιίας καθώς και την διαδικασία παρασκευής των αρωμάτων την εποχή, καταφέρνει να περιγράψει λεπτομερώς την αιώνια κακία και την αλαζονεία των ανθρώπων κάνοντας το έργο αυτό διαχρονικό.

4. Έρωτας στα χρόνια της χολέρας, Gabriel Garcia Marquez (1985). Εκδόσεις: Λιβάνη

Την ίδια χρονιά με το «Άρωμα» δημοσιεύεται το βιβλίο του Marquez «Έρωτας στα χρόνια της χολέρας».

«Ο κεραυνός που χτυπάει τις καρδιές του νεαρού Φλορεντίνο Αρίσα και της συνομήλικής του Φερμίνα Δάσα διακόπτεται απότομα από τη σφοδρή αντίδραση του πατέρα της και ακυρώνεται με το πέρασμα του χρόνου από την πλευρά της. Ο Φλορεντίνο θα παραμείνει συναισθηματικά ανάπηρος σχεδόν για όλη του τη ζωή, μη μπορώντας να την ξεχάσει. Η Φερμίνα, αντίθετα, υποκύπτει στα θέλγητρα ενός γοητευτικού και έμπειρου γιατρού, φτιάχνει οικογένεια και εκλογικεύει την απώλεια του πρώτου άντρα στη ζωή της. Με φόντο τις ακτές της Καραϊβικής και δαμόκλειο σπάθη την τρομερή αρρώστια της εποχής, τη χολέρα, οι δύο πρωταγωνιστές επιζούν σαν να είναι απρόσβλητοι από την επιδημία, λόγω της δύναμης με την οποία ερωτεύτηκαν. Θα συναντηθούν μόνον όταν ο σύζυγος της Φερμίνα πεθάνει και το πεδίο για τον Φλορεντίνο είναι και πάλι ελεύθερο. Όχι μόνο δεν την ξέχασε -μετά από 51 χρόνια, 9 μήνες και 4 ημέρες που έχουν περάσει- αλλά δεν την ξεπέρασε ποτέ, και το ψήγμα της ελπίδας μέσα του έμεινε ζωντανό και ενεργό».

Μια υπέροχη ιστορία αγάπης. μια ιστορία για τον έρωτα, τον ανεκπλήρωτο, τον πιο καταλυτικό! Η ιστορία, που ξεχειλίζει από συναίσθημα, λαμβάνει χώρα στη Λατινική Αμερική. Τρυφερός και ευαίσθητος ο Marquez, μας μεταφέρει με αριστοτεχνικό τρόπο τα τόσο έντονα συναισθήματα των πρωταγωνιστών, με αποτέλεσμα να ταυτιζόμαστε μαζί τους. Αυτό που είναι μοναδικό και ιδιαίτερο στα έργα του Marquez, είναι η γοητευτικά θλιβερή αντίληψή του για τον έρωτα, δηλαδή ότι ο πραγματικός έρωτας είναι πάντοτε ανεκπλήρωτος και δεν είναι καταστροφικός αλλά μία ζωοποιός δύναμη, ένας απώτερος σκοπός.

5. La danse des sept voiles (Ο χορός των επτά πέπλων), Isabelle Cervellin-Chevalier, 2019. Εκδόσεις: ENCRE ROUGE 66 

Ένα όχι τόσο γνωστό βιβλίο στο ελληνικό κοινό. Η Houria, μία νεαρή φοιτήτρια της Σαουδικής Αραβίας, πρέπει να προσαρμοστεί ξανά στη ζωή εκεί μετά από ένα χρόνο που πέρασε στη Γαλλία. Μακριά από την έρημο, ανακάλυψε ένα άλλο σύμπαν με άλλους κανόνες και άλλα ιδιαίτερα πρόσωπα που της σημαδεύουν τη ζωή. Η ίδια θέλει να φύγει και να επιστρέψει στη Γαλλία και στην ελεύθερη ζωή.

Το βιβλίο περιγράφει με γλαφυρότητα και παραστατικότητα μια κοινωνία σχεδιασμένη από άντρες για άντρες, όπως είναι η αραβική. Οι γυναίκες εκεί δεν είναι παρά μαύρες φιγούρες. Οι διαφορετικοί πολιτισμοί και οι κουλτούρες της Δύσης και της Ανατολής μπερδεύονται και, ταυτόχρονα, διαχωρίζονται. Αυτό είναι και το ιδιαίτερο και αξιοσημείωτο του βιβλίου: η περιγραφή ενός κόσμου, ενός πολιτισμού, μιας κουλτούρας τόσο ξένη προς τη δικιά μας, χωρίς να γίνεται με υποτιμητικό τρόπο. Αντίθετα, μέσα από τα μάτια μας γυναίκας και την εσωτερική της πάλη ανάμεσα στην επιθυμία για ελευθερία και τις ρίζες της.

Συντάκτης: Μαριαλένα Κωτούλα,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.