Ο Δον Ζουάν του Μολιέρου

Συντάκτης: Βασιλική Κιούπη

Το έργο Δον Ζουάν είναι μια από τις πιο γνωστές κωμωδίες του Γάλλου θεατρικού συγγραφέα Μολιέρου, και θεωρείται μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές του δημιουργίες.

Προέρχεται από το ισπανικό έργο Ο Απατεώνας της Σεβίλης και ο πέτρινος συνδαιτυμόνας (1630) του Τίρσο δε Μολίνα που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο θέατρο του Παλαί Ρουαγιάλ στο Παρίσι το 1665. Έκτοτε, παραμένει ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του κλασικού ρεπερτορίου του παγκόσμιου θεάτρου, ενώ κάθε θεατρικός συγγραφέας που διασκεύασε και διασκευάζει το έργο, παρουσιάζει μια διαφορετική ερμηνεία του ελευθεριακού πρωταγωνιστή.

Η υπόθεση του έργου είναι εμπνευσμένη από τη φιγούρα του Δον Ζουάν, η οποία είχε ήδη παρουσιαστεί σε άλλες μορφές στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και δράμα, αλλά ο Μολιέρος την εξέλιξε με τον μοναδικό του τρόπο, συνδυάζοντας την κωμωδία με τη σάτιρα. Το έργο συνδυάζει τις αξίες και τα ιδανικά του Μολιέρου, αποκαλύπτοντας τις αντιφάσεις της κοινωνίας της εποχής του, επικεντρωμένο στην ηθική, την υποκρισία, και την αντιπαράθεση μεταξύ καλού και κακού, με μια έντονη δόση κοινωνικής κριτικής.

Παράλληλα, ο Μολιέρος παρουσιάζει έναν χαρακτήρα που αποτελεί σύμβολο της ανθρώπινης ανευθυνότητας και της αμετροέπειας: τον Δον Ζουάν, έναν άνδρα που κυνηγά τη διασκέδαση και την απόλαυση χωρίς να ενδιαφέρεται για τις συνέπειες των πράξεών του.

Ο Κεντρικός Χαρακτήρας: Ο Δον Ζουάν

Ο Δον Ζουάν είναι ένας αριβιστής, ένας ανήθικος και αλαζόνας άνδρας, ο οποίος χρησιμοποιεί τις γυναίκες για να πετύχει τους σκοπούς του, χωρίς να διστάσει να τις εκμεταλλευτεί και να τις απατήσει. Ο χαρακτήρας του δεν περιορίζεται μόνο στην εικόνα του εραστή ή του μοιχού, αλλά επεκτείνεται και σε μια γενικότερη αίσθηση αδιαφορίας προς την κοινωνία, την ηθική και την πίστη. Ο Δον Ζουάν αμφισβητεί τα πάντα: την πίστη του Θεού, την έννοια της οικογένειας και την έννοια της κοινωνικής ευθύνης.

Η απουσία ενοχών ή τύψεων είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό του, καθώς ζει για την ικανοποίηση των δικών του επιθυμιών χωρίς να αναλογίζεται τις συνέπειες για τους άλλους. Η ασυδοσία του και η αμφισβήτηση των κοινωνικών κανόνων του καθιστούν έναν από τους πιο ενδιαφέροντες και συγχρόνως επικίνδυνους χαρακτήρες της παγκόσμιας δραματουργίας.

Η Υπόθεση του Έργου

Στο έργο παρακολουθούμε τις δύο τελευταίες ημέρες της ζωής του Δον Ζουάν Τενόριο, ενός νεαρού αριστοκράτη με ελευθεριάζουσα στάση, γνωστού για τις αποπλανήσεις του και την άρνησή του προς τη θρησκεία. Ο ανήθικος Δον Ζουάν σαγηνεύει, παντρεύεται και εγκαταλείπει την Ελβίρα, την οποία αντιμετωπίζει απλώς ως άλλη μία από τις ερωτικές του κατακτήσεις. Αργότερα, με προκλητική αλαζονεία, καλεί σε δείπνο το άγαλμα ενός ανθρώπου που είχε πρόσφατα δολοφονήσει. Το άγαλμα ανταποκρίνεται στην πρόσκληση και στη διάρκεια του δεύτερου δείπνου τους, οδηγεί τον Δον Ζουάν στην Κόλαση ως τιμωρία για τις αμαρτίες του.

Η ιστορία εκτυλίσσεται γύρω από τον Δον Ζουάν και τις απάτες του, τις γυναίκες που ερωτεύεται και προδίδει, καθώς και τους συντρόφους του. Η δράση εκτυλίσσεται σε διάφορες σκηνές, στις οποίες ο Δον Ζουάν προσπαθεί συνεχώς να αποφύγει τις συνέπειες των πράξεών του, χρησιμοποιώντας τη γοητεία του για να αποπλανήσει και να εκμεταλλευτεί.

Αρχικά, ο Δον Ζουάν είναι γνωστός για τις ικανότητές του στον έρωτα και τις γυναίκες που κατακτά. Ωστόσο, ενώ η δράση του φαίνεται να έχει μια εξωτερική επιτυχία, οι πράξεις του είναι γεμάτες υποκρισία και ψευδαίσθηση. Εμφανίζεται ως ένας άνθρωπος που διακατέχεται από την ανάγκη να ξεγελάσει τους πάντες, χωρίς ποτέ να αναλαμβάνει τις ευθύνες του.

Η πλοκή αναπτύσσεται μέσα από μια σειρά γεγονότων που δείχνουν τις συναισθηματικές αντιφάσεις των άλλων χαρακτήρων απέναντι στον Δον Ζουάν και τις σχέσεις του με αυτούς. Η σκηνή της «αιώνιας δικαιοσύνης» έρχεται στο τέλος του έργου, όταν ο Δον Ζουάν πληρώνει τελικά για τις αμαρτίες του.

Κωμωδία και Σάτιρα

Η κωμωδία του έργου έγκειται όχι μόνο στις καταστάσεις στις οποίες εμπλέκεται ο Δον Ζουάν, αλλά και στον τρόπο που ο Μολιέρος σατιρίζει την κοινωνία της εποχής του. Παρόλο που ο Δον Ζουάν εμφανίζεται ως μια φιγούρα που προκαλεί το γέλιο, ο Μολιέρος κάνει ταυτόχρονα έντονη κριτική στις κοινωνικές αξίες, στην υποκρισία και την ηθική αυτών των αξιών.

Ο χαρακτήρας του Δον Ζουάν, με την αλαζονεία του και την αδιαφορία του για τις συνέπειες των πράξεών του, αντανακλά την κοινωνία της εποχής του Μολιέρου, η οποία χαρακτηριζόταν από μεγάλες ανισότητες, παρακμή ηθικών αξιών και από μια τάξη που νομιμοποιούσε την υποκρισία. Ο Μολιέρος χρησιμοποιεί τον Δον Ζουάν για να δείξει πώς οι ισχυροί ή οι κατέχοντες εξουσία συνήθως παραβιάζουν τους νόμους της ηθικής και της κοινωνίας, χωρίς να τιμωρούνται για τις πράξεις τους.

Θρησκεία και Ηθική

Η σχέση του Δον Ζουάν με τη θρησκεία και τις ηθικές αξίες είναι καθοριστική για το έργο. Η στάση του απέναντι στον Θεό και τις θρησκευτικές αξίες δεν είναι απλώς αδιαφορία, αλλά μια ανοικτή πρόκληση. Ο Δον Ζουάν, αμφισβητώντας την ύπαρξη του Θεού και την ηθική του, περιφρονεί τη θρησκεία και την κοινωνία. Αυτή η στάση του προκαλεί την οργή του Θεού, ο οποίος τον τιμωρεί στο τέλος του έργου.

Η αναφορά στον Δον Ζουάν ως «άθεο» και «ανήθικο» είναι κεντρική στην εξέλιξη της πλοκής. Ο Μολιέρος δεν περιορίζεται στην παρουσίαση μιας θρησκευτικής ή ηθικής παράδοσης, αλλά επεξεργάζεται την έννοια της αμαρτίας, της συγχώρεσης και της τελικής τιμωρίας. Η τραγική πλευρά του έργου έγκειται στην αμετανόητη φύση του ήρωα, ο οποίος, παρόλο που είναι υπεύθυνος για τις κακές του πράξεις, ποτέ δεν ζητά συγχώρεση, γεγονός που τον οδηγεί στην καταστροφή του.

Κοινωνική κριτική και αντίθεση με τη θεατρική παράδοση

Ο Δον Ζουάν του Μολιέρου, σε αντίθεση με άλλες παραδόσεις (όπως η ισπανική παράδοση του Δον Ζουάν), δεν παρουσιάζεται μόνο ως ένα πρότυπο άνδρα ήρωα που καταστρέφεται από τις δικές του αμαρτίες. Αντίθετα, ο Μολιέρος παρουσιάζει τον Δον Ζουάν ως φαρσέρ και κωμική φιγούρα, διατηρώντας ωστόσο τη σοβαρότητα της κριτικής του προς την κοινωνία. Ενώ το έργο έχει έντονα κωμικά στοιχεία, υπάρχει πάντα η ειρωνεία, καθώς η κωμωδία ενσωματώνει τη σοβαρότητα της καταστροφής του ήρωα.

Η κωμωδία του Μολιέρου στο σήμερα

Η κωμωδία του Μολιέρου παραμένει επίκαιρη και σήμερα, καθώς θίγει ζητήματα όπως η υποκρισία, η ανευθυνότητα και η εξουσία. Η κοινωνική κριτική του Μολιέρου στο έργο αυτό έχει μια διαχρονική αξία, καθώς δεν περιορίζεται μόνο σε έναν συγκεκριμένο χρόνο ή τόπο. Οι σύγχρονοι θεατές μπορούν να αναγνωρίσουν στα πρόσωπα του έργου τις αντιφάσεις και τα προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία τους, όπως οι αντιφάσεις στην πολιτική, ηθική και κοινωνική ζωή.

Το έργο, λοιπόν, με τον έξυπνο συνδυασμό κωμωδίας και δραματικής έντασης, καταφέρνει να διατηρήσει τη σαγήνη του ακόμα και μετά από αιώνες. Ο Δον Ζουάν, με την προσωπικότητά του, παραμένει ένας από τους πιο ενδιαφέροντες και αντιφατικούς χαρακτήρες στην παγκόσμια λογοτεχνία, ενώ το έργο αναδεικνύει με εκπληκτικό τρόπο τη δύναμη της υποκρισίας και των κοινωνικών ρόλων.

Συντάκτης: Βασιλική Κιούπη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.