Μιχάλης Κουμπιός, μια πολύπλευρη καλλιτεχνική παρουσία

Μια ανθρώπινη φιγούρα βρίσκεται στο αεροδρόμιο. Στριμώχνει τις σκέψεις της πλάι σε άλλες σκέψεις. Στην αναμονή. Κάτι θαλασσοπούλια έρχονται ξάφνου στο οπτικό πεδίο της φαντασίας. Αρπάζουν τη λογική και αφήνουν μόνο το συναίσθημα. Η «Αστραδενή» ακούγεται από τα μεγάφωνα. Λίγο, πριν πετάξει για Ρώμη, πετάει προς την Ελλάδα. Το δικό του ελληνικό κομμάτι πέρασε εκτός συνόρων. Βρίσκεται τώρα εκεί κάτω από ξένο ουρανό να χαϊδεύει τ’ αυτιά του. Ο Μιχάλης Κουμπιός είναι ο πολυμήχανος Οδυσσέας που εδώ και τριάντα χρόνια υπηρετεί την τέχνη με κάθε δυνατό και αδύνατο μέσο. Με πολλαπλές ιδιότητες, όπως αυτή του συνθέτη, του στιχουργού μα και του παραγωγού δίσκων και σκηνοθέτη και αρκετές ακόμα, δεν σταματά να διεκδικεί την λύτρωση μέσω της δημιουργίας. Άλλοτε με γνωστούς κι άλλοτε με άγνωστους τρόπους σπάζει τα δεσμά του χώρου και του χρόνου, για να πιάσει με την άκρη του βλεφάρου του μια στιγμή από την αιωνιότητα. Γερά κρατήματα από τις ομορφιές του τόπου μας και την ίδια στιγμή ανοιχτοί ορίζοντες για την πρόσληψη ήχων από το διεθνές στερέωμα, τον κατευθύνουν στη διέγερση της ατομικής συγκίνησης.

Ποτισμένος με χρώματα και αρώματα

Ο Κουμπιός γεννιέται στη Ρόδο στις 13 Οκτωβρίου 1965. Οι γονείς του είναι ζυμωμένοι με νησιώτικο αέρα. Τήλος και Σύμη. Η πρώτη θα γίνει η πατρίδα τους περίπου για μια δεκαετία. Η μάνα του αγρότισσα του μαθαίνει από νωρίς τις ευεργεσίες της γης, όπως αυτές απορρέουν από την ανθρώπινη φροντίδα. Ο πατέρας του ναυτικός του περιγράφει τη δύναμη του νερού. Από νωρίς ανασαίνει την αρμύρα της θάλασσας και την αφήνει να μπαίνει ανενόχλητη στα πνευμόνια του. Τα πρωινά σουλατσάρει σε όλο το νησί. Περνάει από χωράφια κοιτάζοντας με περιέργεια και απορία το όργωμα. Τα ζώα αμίλητα πειθαρχούν. Πολύτιμοι βοηθοί σε τούτη τη διαδικασία δεν αντιστέκονται διόλου. Λίγο πιο πέρα, πετυχαίνει αλώνισμα. Εικόνες δυνατές. Άνθρωπος και περιβάλλον σε απόλυτη συνεργασία. Η φύση χαρίζει, όταν ο άνθρωπος τη σέβεται. Ο παππούς του, του λέει: «Όποιος φυτέψει χίλια δέντρα, πάει στον παράδεισο».

Τα απόγευματα γυρίζει στις ακρογιαλιές Του λείπει μπόι, μα όχι το θάρρος. Τα βράχια απλώνονται πελώρια μπροστά του. Μα εκείνος τα υποτάσσει. Σκαρφαλώνει πάνω τους και ανακαλύπτει μία μία τις κρυμμένες τους σπηλιές. Το κύμα σκάει πάνω τους. Ήχος ξεκάθαρος στ’ αυτιά του. Ένας παφλασμός σέρνεται στο κεφάλι του, μέχρι τη στιγμή που προσκρούει πάνω στις βυζαντινές νότες. Είναι μόλις οχτώ χρονών. Ένα αλλιώτικο κυριακάτικο ξύπνημα διεκδικεί την ανατροπή στο σχέδιο της προηγούμενης ημέρας. Μια τυχαία συγκυρία τον φέρνει από λάθος νωρίτερα στην εκκλησία. Το ψαλτήρι είναι μια σίγουρη γωνιά, για να σταθεί. Τα μαύρα σημάδια κάτω από τις λέξεις στο βιβλίο του τραβούν την προσοχή. Κάποιο παράξενο μυστικό κρύβεται πίσω τους. Θέλει να μάθει να τα διαβάζει. Οι απογευματινές βόλτες στην παραλία αντικαθίστανται από τις επισκέψεις για μάθημα στο σπίτι του γέρο-Μιχαλούδη. Η μουσική ψάχνει μια θέση μέσα του. Γλυκά και τρυφερά, σαν παραμύθι. Μόλις οι βυζαντινές νότες αποκαμωμένες σταματούν, πατάει το μαγικό κουμπί και το τρανζιστοράκι αρχινάει τα τραγούδια. Μαθαίνει να ακούει πιο βαθιά. Πίσω από τις μελωδίες μυρίζει βυζαντινά αρώματα. Τον συνοδεύουν μέχρι το κρεβάτι. Εκεί, ανοίγει τα βιβλία του. Δώρα της γιαγιάς του αυτοί οι θησαυροί. Παπαδιαμάντης και Καρκαβίτσας. Λίγο αργότερα, πέφτουν στα χέρια του τα ποίηματα της Πολυδούρη. Μια έντονη μελαγχολία γρατζουνάει την πόρτα της καρδιάς του. Μπαίνει μέσα και θρονιάζεται. Κλείνεται στον εαυτό του και αρχίζει δειλά δειλά να εισβάλει στον αστερισμό του τραγουδιού. Σκαρώνει μικρά τραγούδια. Μα δεν το εξωτερικεύει. Δεν τολμά. Μα δεν αντέχει. Ο γερό- Μιχαλούδης γίνεται ο αποδέκτης μιας εξομολόγησης. Τον κοιτάζει γεμάτος τρυφερότητα και του λέει: «Παιδί μου, είσαι αγγελοκρουσμένος. Σ’ έχουν ευλογήσει οι αγγέλοι όταν γεννήθηκες κι’ αυτό που έπαθες είναι πάρα πολύ ωραίο.». Η μοίρα του θα μιλήσει λίγα χρόνια αργότερα.

Μια φυγή χωρίς λησμονιά

Είναι 12 ετών, όταν μετακομίζουν στον Πειραιά. Οι ρίζες μένουν πίσω. Η διαδικασία προσαρμογής είναι δύσκολη. Ξεκινά μαθήματα αρμονίας. Ο καθηγητής του τον περιορίζει πολύ και δεν του δίνει χώρο να πειραματιστεί πάνω σε δικές του μουσικές απόπειρες. Ονειρεύεται μια απόδραση από τούτο το ωδείο. Κάποια συνομίληκα παιδιά πιάνουν τον παλμό του. Δένουνε. Γίνονται παρέα που κρατά ως σήμερα. Ήτανε μια φορά ένα κομμάτι του Ξυλούρη. Αυτό που θα ταρακουνήσει τον εφηβικό ψυχισμό του. Είναι η στιγμή να δραπετεύσει. Συνειδητοποιεί ότι θέλει να γράψει δικά του τραγούδια. Όχι κρυφά πια. Φανερά. Τόσο φανερά, που το 1979 το παρατσούκλι του «Κουμπότρυπα» θα αναχθεί στον πληθυντικό και θα αποτελέσει τον τίτλο του συγκροτήματος. Περνούν πέντε ζόρικα και ανα διαστήματα τραυματικά χρόνια, όπου τα punk και ροκ στοιχεία αναβλύζουν με φοβερή δυναμική από μέσα τους, δημιουργώντας συχνά ασύμμετρες μουσικές αντιθέσεις. Κάποια μικρά δισκάκια καταγράφονται στο χρονικό τους, μέχρι που η ένταση ξεθυμαίνει και το συγκρότημα διαλύεται.

Τελειώνει το Ναυτικό Λύκειο Πειραιά. Το 1986 σημειώνεται η πρώτη προσωπική δισκογραφική του παρουσία. Είναι ο δίσκος με τίτλο «Μάης χωρίς άνοιξη». Στο μεσοδιάστημα εργάζεται σε ιδιαίτερες θέσεις, όπως στην επισκευαστική ζώνη Περάματος ενώ παράλληλα σπουδάζει Βυζαντινή Μουσική και Υποκριτική στον Πειραϊκό Σύνδεσμο. Οι κεραίες του τεντωμένες λαμβάνουν όλα τα ερεθίσματα που τρέχουν τις γύρω του εξελίξεις. Μια ατέλειωτη δίψα για να μάθει τον οδηγεί πότε αριστερά και πότε δεξιά. Καταπιάνεται με πολλά. Ψάχνει άλλοτε το πέρας της ανθρώπινης ευρηματικότητας και άλλοτε το αποκορύφωμα της συγκίνησης. Αντίθετα μεταξύ τους, μα εκείνος τα κάνει να συμπλέουν. Για κάποιο διάστημα ασχολείται με το χώρο της διαφήμισης. Ο ιδεολογικός του προσανατολισμός είναι ευθέως αντίθετος με τον καταναλωτικό πυρήνα αυτής της δουλειάς, μα οι συγκυρίες τον ρίχνουν εκεί. Δοκιμάζεται σε διαφορετικά αντικείμενα. Δημοσιογραφικές ανησυχίες μπλέκονται με οργανωτικές δεξιότητες. Αρθρογράφος, αφηγητής σε ντοκιμαντέρ, ιδρυτής περιοδικών. Δεν λιμνάζει πουθενά. Κυνηγάει και διατηρεί τη φλόγα άσβεστη. Ψάχνει πάντα το αντίδοτο τούτης της αρρωστημένης εποχής. Ρίχνεται στην πυρά της μουσικής. Και τότε ανασύρει τις βουλιαγμένες του στιγμές και τους φοράει τα ρούχα της τέχνης.

Οι καλλιτεχνικές του στιγμές

Μέχρι και σήμερα έχει στο ενεργητικό του πάνω από 60 δίσκους, στους οποίους η παρουσία του άλλοτε συνοδεύεται με την ιδιότητα του συνθέτη και άλλοτε με αυτήν του παραγωγού. Έχει συνεργαστεί με σπουδαία ονόματα του ελληνικού μουσικού στερώματος, όπως είναι οι Μάνος Ελευθερίου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Γιώργος Νταλάρας, Χρόνης Αηδονίδης, Βίκυ Μοσχολιού, Πίτσα Παπαδοπούλου, Αλκίνοος Ιωαννίδης και πολλοί ακόμα. Προσανατολίζεται πάντοτε προς τη διάσωση και την ανάδειξη του ελληνικού τραγουδιού. Η ίδρυση του περιοδικού «Δίφωνο» και η θητεία του εκεί από το 1995 μέχρι και το 2006 είναι από τα σπουδαιότερα βήματα της πορείας του ως σήμερα, μιας και δημιούργησε ένα «σπίτι» και όχι απλώς ένα χώρο φιλοξενίας για την ελληνική μουσική. Το έντυπο αυτό αποτέλεσε ένα δίαυλο επικοινωνίας του κόσμου με την συχνά αθέατη και όχι τόσο προβεβλημένη από τα υπόλοιπα μέσα πολιτιστική κληρονομιά αυτού του τόπου, καθώς και με τις νέες και ελπιδοφόρες πηγές καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οι παλιές σταθερές έφτασαν πιο βαθιά στα αυτιά των νέων και τα νέα φυντάνια ταρακούνησαν τα στερεότυπα των παλιών. Σε ανάλογο μοτίβο βρίσκεται και η σειρά «Άξιος Λόγος», όπου παρέα με το Γιώργο Νταλάρα βάζουν σε πρώτο πλάνο σημαντικούς στιχουργούς, ντύνοντας το λόγο τους με μελωδίες πολύ αξιόλογων συνθετών που έρχονται είτε από το παρελθόν, είτε από το μέλλον. Σήμερα, ως καλλιτεχνικός διευθυντής στο Θέατρο Badminton κινείται στην ίδια γραμμή, οργανώνοντας και στήνοντας πληθώρα εκδηλώσεων που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ξεφεύγοντας συχνά από τα τετριμμένα. Είναι μια σπουδαία προσπάθεια να βγει στην επιφάνεια ο πολιτιστικός πλούτος που αγνοούμε.

Τα οργανικά κομμάτια υπερτερούν σε ποσότητα έναντι των τραγουδιών. Και στις δυο περιπτώσεις, όμως διακρίνει κανείς το μέτρο μέσα στη μελωδία. Είναι από τα χαρακτηριστικά του. Επιθυμεί τη στενή οριοθέτηση της παραγγελίας, για να φτάσει στην άψογη διαχείριση της ελευθερίας του. Τη χαλιναγωγεί, για να την ισορροπήσει και να αφήσει χώρο να ανοίξει το βήμα της η πληρότητα. Οι μελωδίες του χαρακτηρίζονται από κάτι πολύ ελληνικό και συνάμα πολύ οικουμενικό. Είναι ολοφάνερο πως η θεματική του πηγάζει από τις ομορφιές του τόπου. Όμως, δεν στριμώχνεται εκεί. Βάζει μέσα πινελιές που μοιάζουν μια λεπτομέρεια στο σύνολο, μα είναι ο ουσιαστικός κώδικας επικοινωνίας με τους ανθρώπους εκτός συνόρων. Στα πλαίσια μιας γενικής αποστολής μουσικού υλικού Ελλήνων συνθετών, ο ραδιοφωνικός παραγωγός Γιάννης Πετρίδης στέλνει και το δίσκο του Κουμπιού με τίτλο «Άναμμα». Τα κομμάτια τυγχάνουν μεγάλης αποδοχής και αγάπης από τον κόσμο εκεί, ανοίγοντας το δρόμο της διεθνούς αναγνώρισης της δουλειάς του.

Ένα ταξίδεμα στην αρμονία

Όταν πέφτει το βράδυ αρχίζει να σημαδεύει νότες πάνω στο χαρτί. Πάει σε κόσμους μακρυνούς, εκεί που το δηλητήριο της άγριας ζωής εξουδετερώνεται από το φίλτρο της αγάπης. Είναι το σώμα της μπροστά του και εκείνος κατοικεί μέσα της. Τόσο δυνατή που τον πάει στους ουρανούς. Αρχέγονη και ανεξάντλητη πηγή ζωής τον οδηγεί στη λύτρωση. Όλη του η ζωή είναι μια ευθύνη. Δεν την ευτελίζει παρασυρόμενος από τις αδέσποτες κορώνες της μουσικής βιομηχανίας. Μέσα από διαρκή άσκηση και καλλιέργεια του νου και της ψυχής επιχειρεί να βάλει σε τάξη την αταξία του κόσμου. Ένα σωρό φευγαλέοι στοχασμοί πειράζουν το συναίσθημά του. Όταν το πάθος τον κατακλύζει, η μουσική έχει τον πρώτο λόγο πια. Είναι τελειομανής και η αφοσίωση σε κάθε του έργο είναι ολοκληρωτική.

Πρωί, μεσημερί και βράδυ για ενενήντα μέρες βρίσκεται στο κρεβάτι. Αυτός είναι και ο τίτλος του δίσκου που γεννάται στο διάστημα αυτό. Ένα ανελέητο και αναπόφευκτο κυνηγητό από γιατρούς και φάρμακα τριβελίζει την έμπνευσή του. Η ανισορροπία της ζωής του τη δεδομένη στιγμή φέρνει την απολύτη ισορροπία στη μουσική του. Αμφισβητεί τη μερικότητα και το λίγο, για να προσεγγίσει το πολύ και το άπιαστο της τελειότητας. Δεν διατηρεί μουσικά απωθημένα, μονάχα σκονισμένες επιθυμίες. Σαν αυτή της αρχαίας τραγωδίας. Θέλει κάποτε οι μελωδίες του να αποτελέσουν το χαλί κάτω από μια υποβλητική μεταφορά ενός αρχαίου κειμένου στο παράξενο σήμερα. Ο Μιχάλης Κουμπιός είναι ακμαίος. Ελπίζει και ονειρεύεται πέρα από την επικίνδυνη δαγκάνα της επιδερμικότητας των καιρών. Συνθέτει και αρμενίζει στο βάθος της ζωής. Εκεί που κάθεται ο γέρο-Μιχαλούδης και τον περιμένει. Πάντα τον θυμάται. Ίσως, γι΄αυτό οι μελωδίες του είναι γεμάτες υποσχέσεις. Τάζουν πως θα βρουν το λημέρι της χαμένης μας αθωότητας. Θα το βρουν. Γιατί ο γέρο-Μιχαλούδης του έδειξε την κρυψώνα της…Ήταν μια σταλιά, μα σίγουρα θυμάται…

Συντάκτης: Δανάη Λιάκου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.