Ο ζεστός καιρός και το ποτό συχνά πάνε χέρι-χέρι. Το καλοκαίρι φέρνει διάθεση για μπάρμπεκιου στη αυλή, βουτιές με φίλους στην θάλασσα …
Με ποιές ασθένειες συνδέεται η κατανάλωση αλκοόλ;
«Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου». Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών με μέτρο είναι από την αρχαιότητα συνδεδεμένη με τις ευχάριστες και τις εορταστικές στιγμές της ανθρώπινης ζωής.
Στην Αρχαία Ελλάδα η κατανάλωση αλκοόλ αποτελούσε σημαντικό τμήμα της κοινωνικοποίησης των ανθρώπων. Εκεί συναντάμε τα συμπόσια, τα οποία αποτελούσαν μία συγκέντρωση φίλων με σκοπό την κατανάλωση φαγητού και νερωμένου κρασιού (οίνος κεκραμμένος).
Τι είναι το αλκοόλ;
Το αλκοόλ ή οινόπνευμα, η χημική ονομασία του οποίου είναι η αιθανόλη ή αιθυλική αλκοόλη, είναι μία οργανική χημική ένωση που προκύπτει κατά την αλκοολική ζύμωση της γλυκόζης.
Η αλκοολική ζύμωση είναι μια από τις πρώτες χημικές μεταβολές που παρατήρησε και αξιοποίησε ο άνθρωπος. Ήδη από την αρχαιότητα ήταν γνωστό ότι τα σταφύλια οδηγούν στην παραγωγή μία ουσίας που προκαλεί μέθη.
Οι διατροφικές κατευθυντήριες οδηγίες που εξέδωσε το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ το 2020 αναφέρουν ότι: “ Εφόσον γίνεται κατανάλωση αλκοόλ, αυτή θα πρέπει να γίνεται με μέτρο. ”
Συνεχίζουν λέγοντας ότι :
“Άτομα με νόμιμη ηλικία κατανάλωσης αλκοόλ μπορούν να επιλέξουν να μην πιούν ή να πιούν με μέτρο, περιορίζοντας την πρόσληψη αλκοόλ στα 2 ποτά για τους άντρες ημερησίως και στο 1 ποτό για τις γυναίκες ημερησίως.”
Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι δεν πρέπει να ξεκινήσετε το αλκοόλ εάν απέχετε, ενώ η κατανάλωσή του θα πρέπει να γίνεται μόνο από ενήλικες. Αντίστοιχα, εγκυμονούσες και θηλάζουσες γυναίκες δεν θα πρέπει να καταναλώνουν αλκοόλ.
Μία μερίδα ποτού (standard drink-equivalents) αντιστοιχεί σε:
- 45 ml ποτού υψηλής περιεκτικότητας σε αλκοόλ ποτό όπως βότκα, ουίσκι, τζιν (40 % αλκοόλ)
- 120 ml κρασί (12% αλκοόλ),
- 1 κουτάκι μπύρας (330ml, 5% αλκοόλ)
Καθένα από αυτά τα τυποποιημένα ποτά περιέχουν 14-16 γρ. καθαρής αιθανόλης.
Ποιοί είναι οι κίνδυνοι από την κατανάλωση αλκοόλ;
Η κατανάλωση αλκοόλ έχει συσχετιστεί με αρκετές αρνητικές επιδράσεις για την υγεία μας. Μερικές από αυτές είναι:
Αλκοολική Ηπατική Νόσος
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές της λειτουργίας του ήπατος.
Το ήπαρ είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο πολύπλοκα όργανα του σώματος μας και αποτελεί σημείο κλειδί για το μεταβολισμό και την απομάκρυνση της αιθανόλης, τη χημική ουσία των οινοπνευματωδών ποτών.
Η χρόνια και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές του ήπατος, με κυριότερες την ηπατική στεάτωση, την αλκοολική ηπατίτιδα και την κίρρωση του ήπατος, με την τελευταία να αποτελεί μια σημαντική αιτία θανάτου.
Καρκίνος
Υπάρχουν ισχυρά επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν ότι η κατανάλωση αλκοόλ συσχετίζεται με αρκετούς τύπους καρκίνου.
Μάλιστα, το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας (ΝΤΡ) του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ συμπεριλαμβάνει τα αλκοολούχα ποτά στη λίστα των γνωστών καρκινογόνων για τον άνθρωπο.
Η βιβλιογραφία αναφέρει ότι τα άτομα που καταναλώνουν συστηματικά μεγάλες ποσότητες αλκοόλ έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Επίσης, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι ακόμα και τα άτομα που καταναλώνουν λιγότερο από 7 ποτά την εβδομάδα και εκείνοι που εμφανίζουν επεισοδιακή υπερκατανάλωση αλκοόλ (binge drinkers) έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κάποιων μορφών καρκίνου.
Αναλυτικότερα, η κατανάλωση αλκοόλ έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση καρκίνου του στόματος, του λάρυγγα, του οισοφάγου, του ήπατος, του στήθους και του παχέος εντέρου.
Έρευνες αναφέρουν ότι τα άτομα που εμφανίζουν μία μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχουν 1,8 και 1,4 φορές υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στόματος και του λάρυγγα αντίστοιχα, σε σύγκριση με εκείνους που δεν καταναλώνουν αλκοόλ.
Επίσης, μετα-ανάλυση αναφέρει ότι τα άτομα με υψηλή κατανάλωση αλκοόλ (>50 γρ. αλκοόλ/ ημέρα) έχουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ήπατος.
Επιπλέον, η ίδια μετανάλυση αναφέρει ότι τα άτομα με ήπια κατανάλωση αλκοόλ (<12 γρ. αλκοόλης/ ημέρα) είχαν κατά 4% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στήθους σε σύγκριση με τα άτομα που δεν καταναλώνουν αλκοόλ. Βέβαια, τα άτομα με μέτρια και υψηλή πρόσληψη αλκοόλ (<50 γρ. αλκοόλης/ημέρα, >50 γρ. αλκοόλης/ημέρα αντίστοιχα) είχαν ακόμη υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου με τις τιμές να αγγίζουν το 23% και το 60 % αντίστοιχα.
Καρδιαγγειακά προβλήματα
Πολλά είναι τα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την ετερογενή επίδραση της κατανάλωσης αλκοόλ στην καρδιαγγειακή υγεία.
Μερικές μελέτες αναφέρουν ότι η μικρή έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ είναι καρδιοπροστατευτική, ενώ η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ έχει δραματικές επιπτώσεις για την υγεία μας.
Ωστόσο, πρόσφατη μελέτη που συμπεριέλαβε 371.463 άτομα, έδειξε ότι η κατανάλωση αλκοόλ επιδρά αρνητικά, και μάλιστα ανεξαρτήτως ποσότητας, στην εμφάνιση υπέρτασης και στεφανιαίας νόσου. Συγκεκριμένα, φαίνεται ότι ακόμα και τα άτομα που έχουν ήπια κατανάλωση αλκοόλ (<8 ποτά/εβδομάδα) έχουν μία αύξηση του κινδύνου εμφάνισης υπέρτασης και στεφανιαίας νόσου, ενώ ο κίνδυνος αυτός είναι ακόμη μεγαλύτερος σε άτομα με υψηλή πρόσληψη αλκοόλ (>15 ποτά/εβδομάδα).
Επίσης, η συγκεκριμένη έρευνα έδειξε ότι η ενδεχόμενη καρδιοπροστατευτική δράση της ήπιας προς μέτριας πρόσληψης αλκοόλ, που έχουν αναδείξει πολλές μελέτες, είναι αποτέλεσμα συγχυτικών παραγόντων του τρόπου ζωής. Με απλά λόγια, τα άτομα που τείνουν να έχουν μία ήπια προς μέτρια κατανάλωση αλκοόλ φαίνεται ότι ακολουθούν ταυτόχρονα και έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής.
Οπότε, τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα θέτουν υπό αμφισβήτηση τον ισχυρισμό ότι μία μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (~14 ποτά/εβδομάδα ή 2 ποτά/ημέρα) ίσως έχει κάποια οφέλη για την υγεία της καρδίας μας, δεδομένου ότι ακόμα και η ήπια κατανάλωση αλκοόλ (<8 ποτά/εβδομάδα) οδηγεί σε αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Παχυσαρκία
Το αλκοόλ είναι ένα «θερμιδικά πυκνό» τρόφιμο.
Αυτό πρακτικά σημαίνει πως σε μικρή ποσότητα το αλκοόλ αποδίδει πολλές θερμίδες.
Πιο συγκεκριμένα, ένα γραμμάριο αλκοόλ αποδίδει 7 θερμίδες (kcal). Εξαιτίας αυτού, αρκετές έρευνες έχουν ασχοληθεί με την επίδραση της κατανάλωσης αλκοόλ στο σωματικό βάρος.
Ωστόσο, στη βιβλιογραφία τα δεδομένα είναι αντικρουόμενα. Σε γενικές γραμμές φαίνεται ότι η ήπια προς μέτρια κατανάλωση αλκοόλ δεν οδηγεί σε αύξηση του κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας, ενώ η υπερβολική πρόσληψη αλκοόλ καθώς και η επεισοδιακή υπερκατανάλωση αλκοόλ (binge drinking) φαίνεται να συσχετίζονται με το υπερβάλλον σωματικό βάρος.
Οι πιθανοί μηχανισμοί μέσω των οποίων το αλκοόλ μπορεί να προάγει την αύξηση του σωματικού μας βάρους είναι:
- Το αλκοόλ είναι ένα «θερμιδικά πυκνό» τρόφιμο, δεδομένου ότι αποδίδει 7 Kcal/γρ. αλκοόλης. Η κατανάλωση αλκοόλ πριν ή κατά τη διάρκεια του γεύματος μας προσθέτει επιπλέον θερμίδες καθώς πολλές φορές δε γίνεται κάποια αντιστάθμιση στη συνολική ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη. Αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωση αλκοόλ συνήθως δεν οδηγεί σε μείωση της προσλαμβανόμενης τροφής στο μετέπειτα γεύμα. Αυτή η αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης μπορεί να οδηγήσει σε θετικό ενεργειακό ισοζύγιο και σε βάθος χρόνου σε αύξηση του σωματικού μας βάρους.
- Το αλκοόλ φαίνεται να οξύνει το αίσθημα της πείνας, οδηγώντας σε κατανάλωση τροφής. Αυτό οφείλεται ίσως στην επίδραση που έχει σε ορμόνες που ρυθμίζουν το αίσθημα πείνας και κορεσμού είτε στην επίδραση που έχει σε κεντρικούς μηχανισμούς ρύθμισης της όρεξης.
Λειτουργία εγκεφάλου
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε μερική απώλεια μνήμης ή αμνησία κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου βαριάς κατανάλωσης αλκοόλ.
Αυτές οι επιπτώσεις είναι μόνο προσωρινές, αλλά έρευνες έχουν δείξει ότι η βαριά και καταχρηστική κατανάλωση αλκοόλ, για μεγάλες χρονικές περιόδους, μπορεί να αλλάξει τη δομή του εγκεφάλου.
Σε αντίθεση με άλλα όργανα, ο εγκέφαλος δεν αναγεννιέται, οπότε η οποιαδήποτε βλάβη είναι μη αναστρέψιμη.
