Καπιταλισμός: Οικονομικός φιλελευθερισμός ή κυριαρχία του ατομισμού;

Ο καπιταλισμός αποτελεί ένα βαθιά ριζωμένο οικονομικό σύστημα που κυριαρχεί στην καθημερινότητά μας. Πέρα όμως από τις οικονομικές του προεκτάσεις, με ποιους τρόπους επηρεάζει ουσιαστικά τη ζωή μας;

Πιστεύω ακράδαντα πως ο καπιταλισμός έχει διεισδύσει όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στην ψυχοσύνθεσή μας, επηρεάζοντας την προσωπικότητα και τις επιλογές μας. Έχει διαποτίσει τόσο την καθημερινότητά μας, ώστε λειτουργεί σχεδόν υπόγεια και ασυνείδητα, καθορίζοντας τις προτεραιότητές μας, τις σχέσεις μας και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας.

Ας ξεκινήσουμε από το πιο απλό: πλούτος, κέρδος και χρήμα – έννοιες συνυφασμένες με το καπιταλιστικό σύστημα. Η συνεχής στοχοθέτηση για περισσότερα χρήματα έχει μετατραπεί σε κινητήρια δύναμη της ζωής μας. Από την επιλογή σπουδών και επαγγέλματος, μέχρι τη διαχείριση του χρόνου μας και τις επιδιώξεις μας για το μέλλον, το χρήμα διαμορφώνει τις αποφάσεις μας. Έχουμε φτάσει στο σημείο να ταυτίζουμε την ευτυχία αποκλειστικά με την οικονομική επιτυχία.

Δείτε ακόμα: Οι 3 κανόνες της ευτυχίας σύμφωνα με τον φιλόσοφο Καντ

Ωστόσο, το πιο ανησυχητικό κατά τη γνώμη μου είναι η επικράτηση του ατομισμού. Ο καπιταλισμός καλλιεργεί την αίσθηση ότι ο καθένας είναι μόνος του στον αγώνα της επιβίωσης. Ο πολίτης αποσύρεται στο δικό του “οικονομικό κουβούκλιο” και αμελεί –ή συνειδητά αγνοεί– τις υποχρεώσεις του απέναντι στο κοινωνικό σύνολο.

Δεν συμμετέχει στα κοινά, δεν διεκδικεί, δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική ή την κοινωνική ζωή. Ίσως θεωρεί ότι όλα λειτουργούν αυτόματα ή, αντίθετα, ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει. Μα πάνω απ’ όλα, τον ενδιαφέρει μόνο η δική του θέση – επαγγελματική, κοινωνική, οικονομική. Ο ατομισμός αυτός τον απομονώνει.

Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτή η αποσύνδεση επεκτείνεται και στο συναισθηματικό επίπεδο: μειώνεται η ενσυναίσθηση, ο αλτρουισμός, το ενδιαφέρον για τον άλλον. Προσπερνάμε έναν άστεγο στο δρόμο, αγνοούμε τη δυστυχία, τις αδικίες γύρω μας, γιατί έχουμε μάθει να ασχολούμαστε μόνο με τον εαυτό μας και το άμεσο περιβάλλον μας. Ο εσωτερικός μας κόσμος περιορίζεται στις επαγγελματικές μας υποχρεώσεις, τις σχέσεις με φίλους και οικογένεια — και μέχρι εκεί. Η κοινωνική συνείδηση έχει συρρικνωθεί.

Ο σύγχρονος άνθρωπος, αποκομμένος από την πολιτική και κοινωνική του ταυτότητα, οικοδομεί την υπόστασή του αποκλειστικά πάνω στον οικονομικό του ρόλο. Και αυτό είναι επικίνδυνο. Χρειάζεται επειγόντως ιδεολογική ανανέωση, έμπνευση από διανοούμενους και ενεργούς πολίτες, ώστε να διατηρηθούν τα πολιτικοκοινωνικά κεκτημένα που κατακτήθηκαν με αγώνες.

Δεν πρέπει να αρκεστούμε στον ρόλο του “οικονομικού ατόμου”, γιατί έτσι κινδυνεύουμε να απογυμνώσουμε την ψυχή μας, να αποστειρώσουμε την ίδια μας την ύπαρξη. Ελπίζω να μην επαναπαυτούμε. Ελπίζω να πολιτικοποιηθούμε ξανά. Ελπίζω να ανακτήσουμε την ενσυναίσθηση και τη σύνδεση με το συναίσθημά μας.

Και ελπίζω όλα αυτά να γίνουν έγκαιρα.

Συντάκτης: Αλεξάνδρα Βαρυτίμου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.