H ιστορία του Βούδα και η Γέννηση της Ανατολικής Φιλοσοφίας

Ο Βούδας, ο «αφυπνισμένος», υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους πνευματικούς ηγέτες του κόσμου.

Ο Σιντάρτα Γκαουντάμα ήταν ένα ιστορικό πρόσωπο που έζησε τον 6^ο αιώνα π.Χ. στη βόρεια Ινδία, στο Καπιλαβάστρου- το σημερινό Νεπάλ , και με τη γέννησή του αρχίζει και η ιστορία του βουδισμού.

Όπως και η βουδιστική διδασκαλία, έτσι η ιστορία της ζωής του Βούδα έχει ως πυρήνα της την αντιμετώπιση του ανθρώπινου πόνου.

Ο Σιντάρτα ήταν γόνος βασιλικός. Ο πατέρας του, βασιλιάς της περιοχής όπου σήμερα βρίσκεται το Νεπάλ, στους πρόποδες των Ιμαλάϊων, τού έδωσε το όνομα Σιντάρτα, αυτός δηλαδή που εκπλήρωσε το σκοπό του.

Σύμφωνα με την προφητεία, ο Σιντάρτα έμελλε να γίνει είτε ο αυτοκράτορας της Ινδίας, είτε ένα ιερό πρόσωπο. Ο πατέρας του, επιθυμώντας διακαώς να εκπληρωθεί ο πρώτος από τους δύο χρησμούς, κράτησε το παιδί περιορισμένο στο παλάτι.

Κάθε πολυτέλεια που μπορεί να σκεφθεί ο ανθρώπινος νους τού ανήκε: κοσμήματα, υπηρέτες, λίμνες με λωτούς και όμορφες χορεύτριες.

Έως τα 29 του χρόνια, ο Σιντάρτα έζησε ευτυχισμένος μέσα στη χλιδή, θωρακισμένος ακόμη και από τις πιο ασήμαντες σκοτούρες του έξω κόσμου. Ώσπου άρχισε να βγαίνει από το παλάτι, κάνοντας μικρές εξορμήσεις.

Η εμπειρία του με τον έξω κόσμο τον συγκλόνισε: αρχικά συνάντησε έναν ασθενή, έπειτα έναν ηλικιωμένο και ύστερα κάποιον μελλοθάνατο. Η έκπληξή του οφειλόταν στην ανακάλυψη ότι οι τρεις αυτοί άνθρωποι συμβόλιζαν φυσικά και πραγματικά μέρη της ανθρώπινης υπόστασης που κάποια μέρα μοιραία θα βίωνε και ο ίδιος ο Βούδας.

Αποτροπιασμένος και ενθουσιασμένος ταυτόχρονα, ο Σιντάρτα πραγματοποίησε και μία τέταρτη εξόρμηση πέρα από τα τείχη του παλατιού, στην οποία συνάντησε έναν άντρα, μία ιερή προσωπικότητα που είχε μάθει ν’ αναζητά την πνευματικότητα εν τω μέσω της απεραντοσύνης της ανθρώπινης δυστυχίας. Εμπνευσμένος από την ιερή αυτή φιγούρα, ο Σιντάρτα εγκατέλειψε οριστικά το παλάτι.

Επιχείρησε να διδαχθεί και από άλλες ιερές μορφές. Απέχοντας από κάθε σωματική άνεση και απόλαυση έφτασε στη λιμοκτονία. Ο πόνος και οι κακουχίες, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν τον παρηγορούσαν. Κάποια στιγμή αναπολούσε καθισμένος στην όχθη ενός ποταμού, όπως όταν ήταν μικρό παιδί: παρατήρησε λοιπόν ότι καθώς κοβόταν το γρασίδι, καταστρέφονταν μαζί τα έντομα και τ’ αυγά τους. Όταν ήταν μικρός, ο Βούδας συμπονούσε πολύ τα μικροσκοπικά έντομα.

Αναλογιζόμενος την παιδική του αυτή συμπόνια, ο Βούδας βίωσε βαθιά αίσθηση γαλήνης. Έτσι, άρχισε να τρώει, να διαλογίζεται και έφτασε τελικά στο υψηλότερο στάδιο του διαφωτισμού: την κατάσταση Νιρβάνα (δηλ. απελευθέρωση).

Η Νιρβάνα αναφέρεται στην κατάσβεση της φλόγας του πόθου. Έτσι λοιπόν ο Σιντάρτα είχε πλέον γίνει Βούδας, ο «αφυπνισμένος». Ο Βούδας αφυπνίστηκε μέσα από την αναγνώριση ότι κάθε ανθρώπινο πλάσμα, από τα συντεθλιμμένα μυρμήγκια έως τους μελλοθάνατους ενώνεται στον πόνο του.

Με τη συνειδητοποίησή του αυτή, ο Βούδας ανακάλυψε την ιδανική προσέγγιση στον ανθρώπινο πόνο. Πρώτον, κανείς άνθρωπος δεν πρέπει να ζει βουτηγμένος στην πολυτέλεια, αλλά ούτε πρέπει ν’ απέχει ολότελα από την τροφή και κάθε άνεση.

Αντί των άκρων, ο άνθρωπος οφείλει να ζει με μέτρο. Κάτι το οποίο ο ίδιος χαρακτήρισε «τη μέση οδό»: madhyama–pratipad.

Η κατάσταση του μέτρου επιτρέπει τη μέγιστη συγκέντρωση για την καλλιέργεια της συμπόνιας προς τους άλλους και την αναζήτηση της φώτισης.

Ύστερα, ο Βούδας περιέγραψε ένα μονοπάτι υπέρβασης του πόνου το οποίο απαρτίζεται από τέσσερις ανώτερες αλήθειες:

1. Η πρώτη ανώτερη αλήθεια είναι η συνειδητοποίηση που αρχικά ώθησε το Βούδα στο ταξίδι του. Ο κόσμος βασανίζεται από διαρκή πόνο και δυσαρέσκεια.
2. Η δεύτερη αλήθεια διακηρύσσει ότι ο πόνος αυτός εκπηγάζει από τις επιθυμίες μας.

«Η ρίζα κάθε κακού είναι η εμμονή».

3. Τρίτη αλήθεια είναι ότι μπορούμε να υπερβούμε τον πόνο απομακρύνοντας ή αντιμετωπίζοντας τις επιθυμίες μας αυτές.

Ο Βούδας λοιπόν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι αναγκαίο ν’ αλλάζουμε όχι τις συνθήκες της ζωής μας, αλλά την οπτική μας. Η δυστυχία μας δεν οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχουμε χρήματα, αγάπη ή καταξίωση, αλλά στο γεγονός ότι είμαστε άπληστοι, ματαιόδοξοι και ανασφαλείς.

Αναπροσδιορίζοντας τη σκέψη μας μπορούμε ν’ αντλήσουμε ικανοποίηση. Οι άνθρωποι γίνονται ευτυχέστεροι, χαμογελούν όταν υιοθετούν τη σωστή συμπεριφορά και τη νοοτροπία που είναι εστιασμένη στο παρόν.

Μπορούμε ν’ αντιστρέψουμε τ’ αρνητικά μας συναισθήματα και τη δυσμενή νοητική κατάσταση μετατρέποντας την άγνοια σε σοφία, το θυμό σε συμπόνια και την απληστία σε γενναιοδωρία.

4. Η τέταρτη και τελευταία αλήθεια του Βούδα αποκαλύπτει ότι μπορούμε να μάθουμε να προχωρούμε πέρα από τον πόνο μέσα από το ονομαζόμενο « ανώτατο οκταπλό μονοπάτι» .

Το οκταπλό μονοπάτι εμπερικλείει μία αλληλουχία εκδοχών ορθής και σοφής συμπεριφοράς:

Η σωστή οπτική, σωστή πρόθεση, σωστός λόγος, σωστή ενέργεια, σωστή ενέργεια, σωστός τρόπος ζωής, σωστή νοητική κατάσταση και σωστή συγκέντρωση.

Το στοιχείο που προξενεί αίσθηση στον παρατηρητή είναι η αντίληψη ότι η σοφία αποτελεί μία συνήθεια, όχι μία απλή διανοητική συνειδητοποίηση. Ο άνθρωπος πρέπει να εξασκεί τις ανώτερες παρορμήσεις του, όπως ακριβώς θα γύμναζε ένα μέρος του σώματός του. Η στιγμή της συνειδητοποίησης είναι ένα μόνο βήμα προς τη βελτίωση του εαυτού.

Μετά το θάνατό του, οι μαθητές του Βούδα περισυνέλεξαν τις διδαχές ή τα κηρύγματά του (sutras) δημιουργώντας ένα γραπτό κείμενο με τα συγκεντρωμένα του κείμενα- οδηγούς για τους μαθητές του διαλογισμού, των ηθικών αρχών και τη ζωή σύμφωνα με τις αρχές της σύνεσης.

Τα βουδιστικά μοναστήρια της εποχής του Βούδα πολλαπλασιάστηκαν και άνθισαν σ’ ολόκληρη την Κίνα και την ανατολική Ασία.

Για ορισμένο χρονικό διάστημα, ο Βούδας δεν ήταν πολύ διαδεδομένος στην ίδια την Ινδία, έχοντας μόνο λίγες ήσυχες ομάδες βουδιστικών μοναχών ντυμένων με την κίτρινη περιβολή να περιφέρονται διαλογιζόμενοι ήσυχα στη φύση.

Κατά τον 3^ο αιώνα π. Χ. ωστόσο, ένας βασιλιάς με τ’ όνομα Ashoka, προβληματισμένος από τους πολέμους στους οποίους είχε συμμετάσχει, προσηλυτίστηκε στον Βουδισμό.

Έστειλε λοιπόν μοναχούς και μοναχές σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της Ασίας ώστε να μεταδώσουν τα κηρύγματα του Βουδισμού.

Η βουδιστική πνευματική παράδοση διαδόθηκε σε κάθε άκρο της ηπείρου. Οι μαθητές του Βούδα χωρίστηκαν σε δύο κυρίαρχες σχολές: στους Βουδιστές Theravada, οι οποίοι κήρυσσαν στη νοτιοανατολική Ασία και τους βουδιστές Mahayana, οι οποίοι έδρασαν στην Κίνα και τη βορειοανατολική Ασία.

Σήμερα απαριθμούνται περίπου μισό έως ενάμιση δισεκατομμύρια Βουδιστές σε ανατολή και δύση, άνθρωποι που ασπάζονται τα διδάγματα του Βούδα, αναζητώντας μία περισσότερο διαφωτισμένη και συμπονετική πνευματική κατάσταση.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι η διδασκαλία του Βούδα είναι σημαντική και επηρεάζει τους ανθρώπους ανεξαρτήτως της πνευματικής τους ταυτότητας. Όπως ο ίδιος ο Βούδας, όλοι οι άνθρωποι ερχόμαστε στον κόσμο χωρίς να συνειδητοποιούμε το μέγεθος του πόνου που συνοδεύει την ανθρώπινη ζωή, αδύναμοι να συλλάβουμε ότι οι δυστυχίες, οι ασθένειες και ο θάνατος θα επέλθουν μοιραία.

Μεγαλώνοντας, η πραγματικότητα αυτή μοιάζει τόσο ανυπόφορη, ώστε να οδηγεί τους ανθρώπους σε πλήρη άρνηση.

Τα διδάγματα του Βούδα μάς θυμίζουν τη σημασία της ειλικρινούς αντιμετώπισης του πόνου. Οφείλουμε να κάνουμε το καλύτερο δυνατό ώστε ν’ απελευθερωθούμε από τα δεσμά των επιθυμιών μας, ν’ αναγνωρίσουμε ότι ο πόνος μας μπορεί να θεωρηθεί ως κομμάτι της πανανθρώπινης σύνδεσής μας αφυπνίζοντας έτσι τη συμπόνια και την ευγένεια μέσα μας.

Πηγή: The School of Life

Συντάκτης: Saky Koulibaly,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.