Η ιστορία του Τείχους του Βερολίνου
Τα ξημερώματα της 13ης Αυγούστου 1961 οι Βερολινέζοι ξύπνησαν από τους ήχους των φτυαριών που έφτιαχναν το χαρμάνι και των μυστριών που τοποθετούσαν τα τούβλα το ένα πάνω στο άλλο, για να θεμελιώσουν έναν από τους μεγαλύτερους παραλογισμούς στην ανθρώπινη ιστορία: Τη διαίρεση μιας από τις πιο ιστορικές πόλεις της Γερμανίας, του Βερολίνου, σε δύο μέρη. Χρειάστηκαν μόλις εννέα μέρες για να ανεγερθεί το τείχος του Βερολίνου, το οποίο έκτοτε εξελίχθηκε σε μνημείο για το διαχωρισμό των δύο αντίπαλων μπλοκ, του ανατολικού και του δυτικού, στην Ευρώπη.
Όσοι μιλάνε για το τείχος της ντροπής φέρνουν στο νου τις ιστορικές εικόνες του Νοεμβρίου του 1989, όταν και ουσιαστικά έπαψε να υπάρχει και το μεγαλύτερο μέρος του κατεδαφίστηκε. Εκεί, άλλωστε, επικεντρώνονται τα περισσότερα ρεπορτάζ. Λίγα γνωρίζουμε για το πώς χτίστηκε το τείχος, ποιες ανάγκες υποτίθεται ότι εξυπηρετούσε και πώς καταλήξαμε σ’ αυτή την τρέλα, να χωριστεί μία μεγαλούπολη στα δύο με το έτσι θέλω και να παραμείνει έτσι για δεκαετίες.
Οι ιστορικές ρίζες του τείχους
Ο παραλογισμός ξεκίνησε το 1945. Τότε που η τσακισμένη από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο Γερμανία παραδόθηκε στους Συμμάχους και ξέσπασε μία άνευ προηγουμένου διαμάχη σχετικά με τον διαχωρισμό της σε ζώνες κατοχής. Η χώρα ολόκληρη χωρίστηκε στα τέσσερα και καθεμιά από τις μεγάλες νικήτριες χώρες (ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Βρετανία και Γαλλία) ανέλαβε τη διακυβέρνηση ενός συγκεκριμένου κομματιού. Τι θα γινόταν, όμως, με την πρωτεύουσα; Το Βερολίνο, λόγω της θέσης του στα ανατολικά της χώρας, βρισκόταν όλο μέσα στην σοβιετική ζώνη κατοχής και καθεμιά από τις νικήτριες δυνάμεις αξίωνε να ασκεί διοίκηση και σ’ ένα κομμάτι του Βερολίνου εκτός από τη χώρα. Έτσι ακόμα και οι συνοικίες του Βερολίνου χωρίστηκαν στα τέσσερα.
Όλα αυτά, βέβαια, θα ήταν τυπική διαδικασία αν η Γερμανία ενωνόταν πάλι στα κομμάτια που την αποτελούσαν πριν τον πόλεμο. Αλλά όπως όλοι γνωρίζουμε δεν έγινε έτσι. Τα τρία από τα τέσσερα κομμάτια (αμερικάνικο, βρετανικό και γαλλικό) ενώθηκαν το 1949 για να σχηματίσουν την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Δυτική) και το σοβιετικό… ξέμεινε μόνο του και μετασχηματίστηκε σε άλλο κράτος, τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (Ανατολική). Οι τρεις τομείς του Βερολίνου που ελέγχονταν από τις δυτικές χώρες αποτέλεσαν κομμάτι της Δυτικής Γερμανίας, παρ’ ό,τι σαν έδαφος βρίσκονταν εξ ολοκλήρου περικυκλωμένες από την Ανατολική Γερμανία!
Οι Γερμανοί βρέθηκαν ξαφνικά να ζουν μέσα σε δύο διαφορετικά κράτη, εξ ολοκλήρου τεχνητά, τα οποία συμβόλιζαν και τις δύο εντελώς διαφορετικές ιδεολογίες του Ψυχρού Πολέμου. Για κάποιον καιρό υπήρχε μία ερμαφρόδιτη κατάσταση, καθώς τα «σύνορα» των δύο κρατών ήταν χαραγμένα μόνο στους χάρτες. Ολοένα και περισσότεροι, όμως, κάτοικοι της Ανατολικής Γερμανίας αποφάσιζαν να την εγκαταλείψουν και να ζήσουν στο δυτικό κομμάτι. Περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια Γερμανοί υπολογίζεται ότι έφυγαν από την Ανατολική Γερμανία προς τη Δυτική στο διάστημα 1949-1961, οι περισσότεροι ειδικευμένοι επιστήμονες, μια διαρροή ανθρώπινου δυναμικού που κινδύνευε να τινάξει ολόκληρο το ανατολικό κράτος στον αέρα…
Οι ανατολικοί είχαν αρχίσει ήδη από το 1952 να παίρνουν τα μέτρα τους. Τότε ξεκίνησε δειλά, δειλά η χάραξη των ενδογερμανικών συνόρων με συρματοπλέγματα. Στις παραμεθόριες ζώνες επιτρεπόταν να εισέρχονται μόνο όσοι είχαν ειδική άδεια, κυρίως οι μόνιμοι κάτοικοι των περιοχών. Μετά η φύλαξη των συνόρων επεκτάθηκε και σε περιπόλους. Για το Βερολίνο, όμως, δεν μπορούσε να υπάρχει κανένα μέτρο. Πώς να τοποθετήσεις συρματοπλέγματα και περιπόλους στα… στενά μιας πόλης; Το Βερολίνο ήταν μια μεγάλη «τρύπα διαφυγής», κι άλλωστε πάνω από 50.000 Ανατολικογερμανοί εργάζονταν στο Δυτικό Βερολίνο και καθημερινά υποτίθεται ότι περνούσαν τα σύνορα…
Δεν το πίστευαν οι Δυτικοί;
Το 1961 ήταν η χρονιά με τις περισσότερες «διαρροές» από την Ανατολική στη Δυτική Γερμανία. Μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου περισσότεροι από 180.000 άνθρωποι κατέφυγαν στο δυτικό κομμάτι της Γερμανίας. Η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας αποφάσισε, με τις ευλογίες των Σοβιετικών, να προχωρήσει σε πιο δραστικά μέτρα, επειδή διαμαρτυρήθηκε ότι αν συνεχιζόταν η απώλεια ειδικευμένου προσωπικού δεν θα μπορούσε να ανταπεξέλθει στα δάνεια προς την ΕΣΣΔ…
Η προετοιμασία για το χτίσιμο του τείχους παρέμεινε ένα από τα καλύτερα κρυμμένα μυστικά. Οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες γνώριζαν αόριστα πράγματα περί μιας δυναμικής αντίδρασης της Ανατολικής Γερμανίας, αλλά δεν ήξεραν ούτε τι θα γινόταν, ούτε πότε θα γινόταν. Μερικές ημέρες μόνο πριν την ανέγερση του τείχους Ανατολικογερμανοί αξιωματούχοι γελούσαν σε συνεντεύξεις Τύπου και χαρακτήριζαν φαντασιόπληκτους τους δημοσιογράφους που έκαναν ερωτήσεις σχετικά με τον οριστικό διαχωρισμό του Βερολίνου σε δύο μέρη. Κάποιος από αυτούς, μάλιστα, είπε την παροιμιώδη φράση: «Κάτι τέτοιο είναι το ίδιο δύσκολο, όσο το να προσπαθήσουμε να χωρίσουμε τον Ατλαντικό ωκεανό σε δύο μέρη»…
Στις 4 Αυγούστου έγινε η πρώτη κίνηση. Όλοι οι πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας που εργάζονταν στο Δυτικό Βερολίνο… διαγράφηκαν από τα μητρώα της χώρας, θεωρήθηκαν ξένοι και θα υποχρεώνονταν από εδώ και στο εξής να πληρώνουν ενοίκιο και λογαριασμούς σε μάρκα Δυτικής Γερμανίας! Η αστυνομία της Ανατολικής Γερμανίας άρχισε εντατικούς ελέγχους σε αυτοκίνητα κατά μήκος των 
«συνόρων», με τη δικαιολογία ότι ψάχνει για «δραπέτες» ή, «λαθρέμπορους».
Ο Αύγουστος επιλέχθηκε επίτηδες για την ανέγερση του τείχους. Οι Ανατολικοί θεώρησαν (και σωστά, όπως αποδείχτηκε) ότι η αντίδραση των δυτικών δυνάμεων θα ήταν πολύ πιο νωθρή έναν καλοκαιρινό μήνα, όπου οι ηγέτες τις περισσότερες φορές βρίσκονται σε διακοπές. Το πρωί της 13ης Αυγούστου Ανατολικογερμανοί αστυνομικοί κατευθύνθηκαν προς τα σπίτια όλων των οικοδόμων (!) του ανατολικού τομέα του Βερολίνου και τους… επίταξαν να κατασκευάσουν το τείχος. Η ανέγερση έγινε με τη συνοδεία αστυνομικών και στρατιωτών…
Οι Ανατολικογερμανοί πανικοβλήθηκαν όταν κατάλαβαν ότι θα έμεναν εγκλωβισμένοι. Ακόμα και 85 αστυνομικοί, που ήταν επιφορτισμένοι να επιτηρούν το τείχος, λιποτάκτησαν τις πρώτες ημέρες. Άνθρωποι που έβλεπαν μπροστά στα μάτια τους να ορθώνονται τα τούβλα έτρεχαν μακριά από τις περιπόλους, περνούσαν με μια δρασκελιά τα σύνορα και βρισκόταν σε άλλη χώρα.
Η αντίδραση των δυτικών ήταν κάτι παραπάνω από αργή. Σχεδόν 20 ώρες πέρασαν μέχρι την εμφάνιση στρατιωτικών περιπόλων στα σύνορα από τη δυτική πλευρά και περίπου 40 μέχρι να δοθεί γραπτή διαμαρτυρία στον σοβιετικό στρατιωτικό διοικητή του ανατολικού τομέα του Βερολίνου. Τρεις μέρες αργότερα (!) επιδόθηκαν επίσημες νότες διαμαρτυρίας στη Μόσχα. Αυτές οι αντιδράσεις ενισχύουν τις φήμες ότι οι Σοβιετικοί είχαν ενημερώσει τη δύση για τις προθέσεις τους, αλλά αυτό πιθανότατα δεν θα το μάθουμε ποτέ.
Η διαίρεση του Βερολίνου είχε και τις αθλητικές της συνέπειες. Η Χέρτα, το καμάρι όλης της πρωτεύουσας του Βερολίνου, έμεινε… αμανάτι στον δυτικό τομέα και αυτομάτως όλοι οι κάτοικοι του Ανατολικού Βερολίνου δεν μπορούσαν να πάνε στο γήπεδο για να τη δουν. Το καθεστώς προσπάθησε να τους… αποζημιώσει με την ισχυροποίηση της Ντινάμο Βερολίνου, η οποία μονοπωλούσε τους τίτλους στην Ανατολική Γερμανία επί δεκαετίες, αλλά ποτέ δεν μίλησε στην καρδιά των Βερολινέζων.
Τις πρώτες εβδομάδες, μάλιστα, μετά την ανέγερση του τείχους συνέβησαν φοβερά πράγματα με αφορμή τους αγώνες της Χέρτα. Καθώς το γήπεδό της βρισκόταν κοντά στο τείχος, εγκλωβισμένοι οπαδοί της Χέρτα από τον ανατολικό τομέα κανόνιζαν και μαζεύονταν στο κομμάτι εκείνο του τείχους που βρισκόταν πιο κοντά στο γήπεδο και… άκουγαν την ατμόσφαιρα του γηπέδου της αγαπημένης τους ομάδας. Πανηγύριζαν τα γκολ της, σφύριζαν για τις κακές διαιτητικές αποφάσεις, γενικώς προσπαθούσαν να ζήσουν σα να βρίσκονταν στο γήπεδο. Με τα χρόνια, πάντως, το θέμα ξέφτισε και οι συγκεντρώσεις οπαδών απαγορεύτηκαν. Οι φίλοι της Χέρτα, όμως, κράτησαν τις φανέλες και τα κασκόλ τους στα σεντούκια τους και τα… έβγαλαν στις αρχές Δεκεμβρίου του 1990, όταν έπεσε το τείχος, για να υποστηρίξουν πάλι από κοντά την αγαπημένη τους ομάδα…
