Η έκθεση του αρχαιολογικού μουσείου για το 2021

«Δι’ αυτά πολεμήσαμεν… Αρχαιότητες και Ελληνική Επανάσταση» είναι ο τίτλος της έκθεσης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Γιορτάζοντας το 1821, θα υλοποιηθούν περισσότερες από 100 δράσεις στα πεδία των επιστημών, του πολιτισμού, της μουσικής, των εικαστικών και της έρευνας πρόγραμμα στην περίοδο 2020-2021. Μία από αυτές ήταν η έκθεση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Καταλαβαίνουμε ότι δεν πρόλαβαν όλοι να πάνε στην έκθεση αυτή του αρχαιολογικού μουσείου, ειδικά τώρα με τον κορωνοϊό. Εμείς είμαστε εδώ για να μοιραστούμε μαζί σας τι είδαμε στην έκθεση.           

Η σημασία της έκθεσης

Ο λόγος που γιορτάζουμε τους 2 αιώνες από την επανάσταση είναι προφανής: το 1821 είναι η χρονιά που έθεσε τις αρχές για να μπορεί ο κάθε πολίτης της νέας δομής να δρα και να σκέφτεται ελεύθερα. Έτσι, η έκθεση αυτή αποτελεί έναν φόρο τιμής στην ελευθερία, χάρη στη θυσία και τον αγώνα των προγόνων μας πριν 2 αιώνες.

Το ενωτικό και επεξηγηματικό μήνυμα της έκθεσης μεταδίδεται τιμώντας τους επαναστάτες πολεμιστές και τους δυτικότροπους διανοούμενους, τους εκκλησιαστικούς λειτουργούς αλλά και τους ξένους που συμμετείχαν σε αυτή την Επανάσταση. Η ιδρυτική πράξη της συγκρότησης του ελληνικού κράτους, ο εθνικός ξεσηκωμός των Ελλήνων επανατοποθετούνται ως δυναμικό συμβάν με εμβέλεια ευρωπαϊκή και παγκόσμια και  εξηγεί  τις φάσεις διαμόρφωσης του από τότε μέχρι σήμερα και τη σχέση του ελληνικού κράτους και της Ευρώπης. Ιδιαίτερα κρίσιμο μήνυμα την ταραγμένη περίοδο που ζούμε.

Από την άλλη, υμνούνται τα αρχαία μνημεία που έπαιξαν- και ακόμα παίζουν- καθοριστικό ρόλο διαχωρίζοντας και καθορίζοντας την ιστορική μας ταυτότητα, ενώ παράλληλα υπήρξαν μεγάλη πηγή έμπνευσης για το κίνημα του φιλελληνισμού. Οι Μεγάλοι Έλληνες Διαφωτιστές όπως ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) και ο Ρήγας Φεραίος (1757-1798) διέδωσαν το μήνυμα της εθνεγερσίας στη βάση της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού. Η έκθεση αυτή τιμά και υπογραμμίζει τις αρχαιότητες και τον ρόλο τους στην ενίσχυση του Αγώνα μέσα από το κίνημα του φιλελληνισμού, αλλά και μέσω της ενδυνάμωσης της αυτοσυνείδησης των Ελλήνων.

Περιγραφή της έκθεσης

Το θέμα της έκθεσης ήταν εμπνευσμένο από τα «Απομνημονεύματα» του Στρατηγού Μακρυγιάννη. Χωρισμένη σε πέντε ενότητες παρουσίαζε μέσα από έργα τέχνης πώς φτάσαμε στην Επανάσταση. Σε αυτό το πλαίσιο, προβάλλονται είκοσι έξι επιλεγμένες αρχαιότητες (22 μαρμάρινα γλυπτά και ανάγλυφα, 2 πήλινα αγγεία, 2 χάλκινα ειδώλια) από τις συλλογές του μουσείου σε «εκλεκτικό διάλογο» με είκοσι έξι νεότερα έργα του 18ου και 19ου αιώνα, κυρίως Ευρωπαίων δημιουργών (8 ελαιογραφίες και υδατογραφίες, 11 λυτά χαρακτικά, 4 εικονογραφημένες εκδόσεις και 3 έργα των διακοσμητικών τεχνών), γίνεται φανερή η σύνδεση της αρχαιότητας και της Ελληνικής Επανάστασης.

Το πρώτο τμήμα της έκθεσης παρουσίαζε τα επαναστατικά κινήματα που προηγήθηκαν τον 17^ο και 18^ο αιώνα, ανοίγοντας ιδεολογικά τον δρόμο για την ελληνική επανάσταση. Η Χάρτα του Ρήγα, προεπαναστατικά τοπία, ευρωπαϊκά ζωγραφικά έργα και αντικείμενα που εικονοποιούν τον φιλελληνισμό μέσα από εικονογραφικά μοτίβα του αρχαίου κόσμου, έργα σχετικά με τον Αδαμάντιο Κοραή και τον Ρήγα Φεραίο, καθώς και χαρακτηριστικές εκδόσεις που σημαδότησαν την έναρξη του φιλελληνικού ενδιαφέροντος βρίσκονταν στο επίκεντρο και πλαισιώνονταν από αρχαιότητες που ενέπνευσαν την εικαστική απόδοση της υποδουλωμένης Ελλάδας. 

Το δεύτερο μέρος αφορούσε την αρπαγή αρχαιοτήτων ως μία από τις όψεις τις οποίες η αρχαιοφιλία επέδρασε στην επίδραση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στη Δύση, έχοντας ολέθριες επιπτώσεις στην ακεραιότητα των μνημείων. Αρχαίοι κρατήρες και αμφορείς με ζωγραφισμένη τη μορφή της Νίκης, το φαινόμενο της διαρπαγής αρχαιοτήτων και η παρουσίαση κάποιων σπαραγμάτων που απέμειναν μετά τη λαφυραγώγηση των αρχαίων μνημείων στην Ακρόπολη της Αθήνας, τον θησαυρό του Ατρέα στις Μυκήνες, τον ναό της Αφαίας στην Αίγινα και τον ναό του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες της Αρκαδίας, πράξεις που συνέβαλαν στη συνειδητοποίηση του ελληνικού λαού ως προς τη σημασία των αρχαιοτήτων για τη συλλογική του ταυτότητα, είναι πτυχές που ερευνά η έκθεση του αρχαιολογικού Μουσείου.

Ύστερα, το τρίτο μέρος αφορούσε τον φιλελευθερισμό και την ευαισθητοποίηση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Τα αρχαία μνημεία επηρέασαν τα διακοσμητικά έργα τέχνης στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Το τέταρτο μέρος παρουσίαζε τη μέριμνα των Ελλήνων ήδη από την επαναστατική περίοδο για τη δημιουργία θεσμών που θα διαφύλασσαν και θα προστάτευαν τα αρχαία μνημεία συμβάλλοντας στην μελέτη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.

Η έκθεση ολοκληρωνόταν με τη θεϊκή μορφή της Νίκης, το εμβληματικό σύμβολο ενός αγώνα. Την έκθεση συμπλήρωναν ψηφιακές προβολές που παρουσιάζουν τοπία της προεπαναστατικής Ελλάδας, συνοδευόμενες από κείμενο του Σατωβριάνδου, ένθερμου υποστηρικτή του ελληνικού ζητήματος, που με τον γλαφυρό του λόγο σχολιάζει την αρμονική σχέση του φυσικού τοπίου με τις αρχαιότητες.

Συντάκτης: Μαριαλένα Κωτούλα,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.