Η γλώσσα του σώματος και το ψέμα: Επιστημονικά σημάδια που αποκαλύπτουν την αλήθεια

Μπορείς πραγματικά να καταλάβεις αν κάποιος λέει ψέματα μόνο παρατηρώντας τη γλώσσα του σώματός του; Σύμφωνα με ψυχολόγους και ερευνητές, ναι — αλλά όχι με τον τρόπο που δείχνουν οι ταινίες. 

Ξέχασε τα θεαματικά τικ ή τον ιδρώτα. Τα αληθινά σημάδια είναι διακριτικά, αλλά όταν ερμηνευθούν σωστά, αποκαλύπτουν περισσότερα από ένα ψέμα — ξεγυμνώνουν την ανθρώπινη ψυχολογία.

Γιατί η γλώσσα του σώματος έχει σημασία στην ανίχνευση του ψέματος

Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν επικοινωνώντας όχι μόνο με λόγια, αλλά και με στάση σώματος, κινήσεις, εκφράσεις και τόνους φωνής. Σύμφωνα με την έρευνα του Δρ. Albert Mehrabian, όταν εμπλέκονται συναισθήματα, μόνο το 7% της επικοινωνίας είναι λεκτικό, ενώ το 55% είναι γλώσσα σώματος και το 38% είναι ο τόνος της φωνής. Αυτό δε σημαίνει ότι κάθε κίνηση είναι ψέμα ή αλήθεια, αλλά δείχνει πόσο ασυνείδητα επικοινωνούμε πέρα από τα λόγια.

Μελέτες από πανεπιστήμια όπως το University of California και την Μονάδα Ανάλυσης Συμπεριφοράς του FBI δείχνουν ότι η γλώσσα του σώματος είναι ένα αξιόπιστο υποστηρικτικό εργαλείο στην ανίχνευση της απάτης — ειδικά όταν συνδυάζεται με αλλαγές στη βασική συμπεριφορά.

Επιστημονικά επιβεβαιωμένα σημάδια ψέματος στη γλώσσα του σώματος

Ασυμφωνία λόγου και κινήσεων

Όταν κάποιος λέει “ναι” αλλά κουνά το κεφάλι “όχι”, είναι ένα ισχυρό σημάδι ασυνείδητης σύγκρουσης. Έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ δείχνει ότι οι ψεύτες συχνά δυσκολεύονται να συγχρονίσουν λόγο και σώμα.

Παράδειγμα: Κάποιος λέει «είμαι καλά» ενώ σφίγγει το σαγόνι και αποφεύγει το βλέμμα.

Υπερβολική οπτική επαφή

Αντίθετα με το στερεότυπο, οι ψεύτες δεν αποφεύγουν πάντα το βλέμμα — πολλοί το διατηρούν έντονα για να δείχνουν ειλικρινείς. Το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν διαπίστωσε ότι οι ψεύτες συχνά υπερβάλλουν στη βλεμματική επαφή.

Παράδειγμα: Κοιτάζουν ασταμάτητα στα μάτια ενώ αφηγούνται κάτι αμφίβολο.

Καθυστέρηση στην απάντηση

Οι ειλικρινείς απαντήσεις είναι άμεσες. Τα ψέματα απαιτούν “κατασκευή”. Έρευνα στο Applied Cognitive Psychology έδειξε ότι ακόμη και 1–2 δευτερόλεπτα παύσης μπορεί να υποδηλώνουν ψέμα.

Παράδειγμα: Ένα άτομο καθυστερεί να απαντήσει σε απλή ερώτηση για το πού βρισκόταν.

Ακινησία ή υπερβολική νευρικότητα

Οι ψεύτες μπορεί να μένουν εντελώς ακίνητοι προσπαθώντας να ελέγξουν το σώμα τους, ή αντίθετα να κουνιούνται νευρικά λόγω άγχους. Έρευνα του Vrij και συνεργατών (2012) αναφέρει αυτή τη διττή συμπεριφορά.

Παράδειγμα: Χέρια σταυρωμένα, σώμα ακίνητο ή συνεχές παίξιμο με τα δάχτυλα.

Άγγιγμα σε πρόσωπο, μύτη ή λαιμό

Το άγγιγμα αυτών των περιοχών συνδέεται με αυξημένο στρες, άρα και πιθανή εξαπάτηση. Το “φαινόμενο Πινόκιο” — ένας όρος από Ιταλούς επιστήμονες — δείχνει ότι το ψέμα αυξάνει τη θερμοκρασία της μύτης.

Παράδειγμα: Κάποιος τρίβει τη μύτη ή ξύνει τον λαιμό όσο μιλάει.

Συρρίκνωση στάσης σώματος

Οι ψεύτες τείνουν να “μαζεύονται”, υποσυνείδητα αποσύρονται. Ο ειδικός Joe Navarro (FBI) το αποδίδει σε αρχέγονο μηχανισμό αυτοπροστασίας.

Παράδειγμα: Κυρτωμένοι ώμοι, σταυρωμένα πόδια ή απομάκρυνση από τον συνομιλητή.

Υπερβολή ή ασάφεια στις λεπτομέρειες

Οι ψεύτες είτε υπεραναλύουν για να φανούν αληθινοί είτε αποφεύγουν τις λεπτομέρειες για να μην εκτεθούν. Έρευνα του 2010 δείχνει αυτή την ασυνέπεια σε κατασκευασμένες ιστορίες.

Παράδειγμα: «Ήμουν στο καφέ στην Πανόρμου στις 3:15 με μέτριο λάτε» — σε αντίθεση με το ασαφές «ήμουν κάπου έξω».

Μικροεκφράσεις

Είναι στιγμιαίες εκφράσεις συναισθήματος που δεν μπορούν να κατασταλούν. Ο Δρ. Paul Ekman έδειξε ότι φευγαλέες εκφράσεις φόβου, αποστροφής ή ενοχής μπορεί να προδώσουν τον ψεύτη.

Παράδειγμα: Ένα φευγαλέο βλέμμα φόβου πριν κάποιος χαμογελάσει και πει «είμαι χαρούμενος».

Τι να μην υποθέσεις

Κανένα από τα παραπάνω σημάδια, από μόνο του, δεν επιβεβαιώνει ψέμα. Χρειάζεται να παρατηρήσεις τα συμφραζόμενα, τη συνολική συμπεριφορά και να λάβεις υπόψεις την κατανόηση του ατόμου. Το άγχος, η ντροπαλότητα ή άλλοι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν παρόμοιες κινήσεις.

Οι ειδικοί βασίζονται σε «ομάδες σημάτων» και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όχι σε μεμονωμένες κινήσεις.

Παράδειγμα: Η υπόθεση Bill Clinton

Στην υπόθεση Monica Lewinsky, ο Bill Clinton είχε δηλώσει: «Δεν είχα σεξουαλικές σχέσεις με αυτή τη γυναίκα». Αναλυτές παρατήρησαν σφιγμένο σαγόνι, καθάρισμα λαιμού και δείξιμο με το δάχτυλο — σημάδια άγχους ή πιθανής εξαπάτησης. Δεν αποδεικνύουν ενοχή, αλλά δείχνουν πώς τα σημάδια μπορούν να συγκεντρωθούν και να ερμηνευθούν.

Τελικές σκέψεις

Η γλώσσα του σώματος είναι ένα παράθυρο στο υποσυνείδητο — αλλά δεν είναι ανιχνευτής ψεύδους από μόνη της. Πρέπει να διαβάζεται με ενσυναίσθηση, προσοχή και σε συνδυασμό με άλλες ενδείξεις. Μαθαίνοντας να παρατηρούμε αυτά τα σημάδια, δεν αποκαλύπτουμε απλώς τα ψέματα — γινόμαστε καλύτεροι παρατηρητές της ανθρώπινης φύσης.

Συντάκτης: Βάλια Αλεξοπούλου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr