Η σχέση με το κινητό και το τάμπλετ ξεκινάει πριν από το σχολείο. Οι ειδικοί της εκπαίδευσης και της παιδικής …
Η «ψηφιακή σοφία» δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανάγνωση βιβλίων στα παιδιά
Πώς το ψηφιακό αποτύπωμα στον εγκέφαλο επηρεάζει τα παιδιά και γιατί η ανάγνωση ιστοριών από έναν ενήλικα είναι αναντικατάστατη για την ανάπτυξη της γλώσσας και της κριτικής τους σκέψης;
Ας σκεφτούμε ένα σπίτι στο οποίο υπάρχουν μόνο μεμονωμένες λάμπες. Πρέπει να μπουν τα καλώδια, να δημιουργηθεί ένα κύκλωμα ρεύματος για να φωτιστεί το σπίτι. Με αυτή τη συνθήκη παρομοιάζει η Αμερικανίδα ερευνήτρια, εκπαιδευτικός και συγγραφέας Μάριαν Γουλφ την επιρροή της ανάγνωσης στον εγκέφαλο ενός παιδιού.
Από τη γέννηση μέχρι τα 5 έτη τα παιδιά αναπτύσσουν τα κομμάτια –τις μεμονωμένες λάμπες στο παραπάνω παράδειγμα– που στη συνέχεια θα δημιουργήσουν το «κύκλωμα». «Αυτά τα κομμάτια είναι ο λόγος, το γλωσσικό δίκτυο, οι λέξεις, το πώς τις χρησιμοποιείς – τα παιδιά ακόμη δεν γνωρίζουν τις λέξεις “γραμματική” ή “σύνταξη”, αλλά χτίζουν τη γραμματική τους γνώση, το πώς οι λέξεις λειτουργούν σε μια πρόταση», όπως αναφέρει. Μπορεί ακόμη να μη διαβάζουν, αλλά μέσω των παιδικών ιστοριών τα παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τι τους κάνουν οι λέξεις να νιώθουν, τι νιώθει κάποιο άλλο ον –συνήθως, αναφέρει, στις ιστορίες πρωταγωνιστούν ζώα– και έτσι ένα μικρό παιδί, πέραν της εξοικείωσης με τις λέξεις, ξεκινάει να διαμορφώνει μια αίσθηση για το πώς λειτουργούν τα συναισθήματα.
Παράλληλα, μέσω της ανάγνωσης από κάποιον ενήλικα ενός βιβλίου, τα παιδιά συνειδητοποιούν πως μια ιστορία έχει λέξεις που παραμένουν ίδιες στη σελίδα και ξεκινούν να αποκτούν μια αρχική κατανόηση των γραμμάτων και του αλφαβήτου. «Ολα αυτά συμβαίνουν πριν από τα 5 έτη», τονίζει η κ. Γουλφ. Στον κόσμο της ψηφιακής μάθησης όμως, όλα αυτά κινδυνεύουν.
Διαβάστε Επίσης: Τι συνέβη σε ένα παιδί που έμεινε 7 μήνες μακριά από οθόνες;
Ας επιστρέψουμε στο κύκλωμα. Η ανάγνωση ξεκινάει όταν το κύκλωμα αυτό έχει δημιουργηθεί, λέει η ίδια, και βοηθάει στη λειτουργική συνδεσιμότητα του εγκεφάλου. «Μέσα σε λίγα χρόνια από τη δημιουργία του εγκεφαλικού κυκλώματος ανάγνωσης, από ένα πολύ απλό γίνεται πολύ πιο σύνθετο κύκλωμα, εμβαθύνοντας στην ικανότητα να κατανοεί πληροφορίες και περιεχόμενο, ενώ αρχίζει να γίνεται νοητικά πολύ πιο εκλεπτυσμένο και τα παιδιά ξεκινούν να έρχονται σε επαφή με πολύ πιο πολύπλοκες σκέψεις», εξηγεί η κ. Γουλφ. Ενα παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται τι ξέρει ήδη και τι είναι καινούργιο, όπως και τι μπορεί να αντιληφθεί αν ενώσει καινούργιες και προϋπάρχουσες πληροφορίες, κι εκεί ξεκινάει η κριτική και η αναλυτική σκέψη. «Σας έχω περιγράψει αυτή τη διαδικασία για έναν πολύ σημαντικό λόγο», εξηγεί η κ. Γουλφ, «γιατί μέχρι την ηλικία των 10-12 ετών ένα παιδί έχει χτίσει ένα πολύ εντυπωσιακό κύκλωμα, όσο διαβάζει τόσο αρχίζει να αντιλαμβάνεται οπτικές που δεν είναι δικές του και αυτό κάνει το παιδί λιγότερο εγωκεντρικό». «Επομένως», συνεχίζει, «αυτό το κύκλωμα ανάγνωσης είναι τρομερά σημαντικό».
Παρ’ όλα αυτά το κύκλωμα είναι πλαστικό, τονίζει. Εξαρτάται από την έκθεση του παιδιού σε γνώση με την οποία μπορεί να δημιουργήσει αναλογίες. Αν τα παιδιά δεν έχουν αρχίσει να χτίζουν το λεξιλόγιό τους από τα 0 μέχρι τα 5 και από τα 5 μέχρι τα 10, αν δεν καταλαβαίνουν πώς λειτουργούν οι λέξεις, τότε αυτό το κύκλωμα γίνεται πολύ επιφανειακό και δεν μπορεί να ενεργοποιήσει πιο σύνθετες νοητικές διαδικασίες. «Ξέρουμε ότι η εκπαίδευση, το περιβάλλον ασκούν πολύ σημαντική επιρροή στο κύκλωμα, αλλά αυτό που δεν είχαμε συνειδητοποιήσει είναι πως το μέσο στο οποίο το παιδί διαβάζει επηρεάζει το πώς λειτουργεί το κύκλωμα», λέει η κ. Γουλφ.
Το κύκλωμα ανάγνωσης είναι πάρα πολύ εύπλαστο καθότι θεωρείται «πρόσφατη» εφεύρεση
Η ανάγνωση, δηλώνει, είναι ανθρώπινη εφεύρεση – «είναι μεγάλο λάθος εκπαιδευτικών και γονέων ότι το διάβασμα απλά αναδύεται φυσικά». Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της ανθρώπινης εξέλιξης, το διάβασμα, που είναι περίπου 6.000 ετών, είναι μια πρόσφατη εφεύρεση. Αυτό σημαίνει πως το κύκλωμα ανάγνωσης είναι πάρα πολύ εύπλαστο. Το μέσο στο οποίο διενεργείται η ανάγνωση επηρεάζει τον τρόπο ανάπτυξης των διαφορετικών κομματιών του κυκλώματος. Και έτσι φθάνουμε στο θέμα της ψηφιακής μάθησης, στις οθόνες κινητού, τάμπλετ και υπολογιστή και στον αντίκτυπο που έχουν στην ανάπτυξη αυτών των κομματιών των παιδικών εγκεφάλων.
Ποια είναι η κ. Γουλφ
Η διευθύντρια του Κέντρου για τη Δυσλεξία, τους Ετερογενείς Μαθητές και την Κοινωνική Δικαιοσύνη στο Σχολείο της Εκπαίδευσης και των Σπουδών Πληροφορίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (Λος Αντζελες), Μάριαν Γουλφ, έχει αφιερώσει την έρευνά της στο πώς ο εγκέφαλος μαθαίνει να διαβάζει.
