Γνωριμία με τις τράπεζες – Μέρος 1: Πιστωτικά προϊόντα.

Προ αμνημονεύτων ετών, πριν αρχίσω την καριέρα μου στον τραπεζικό κλάδο, νόμιζα πως τράπεζα είναι οι ταμίες στα γκισέ με τα μαύρα μανικέτια που φορούσαν από τον καρπό ως τον αγκώνα για να μην φθείρονται τα σακάκια τους. Όταν όμως μπήκα μέσα άνοιξε για μένα ένας καινούργιος κόσμος. Υποθέτω ότι ανάλογες είναι και οι γνώσεις των περισσοτέρων αναγνωστών της στήλης. Ας μπούμε λοιπόν τώρα μέσα σε μια τράπεζα για να την γνωρίσουμε καλύτερα, αρχίζοντας από τα πιστωτικά προϊόντα, δηλαδή τα τραπεζικά προϊόντα που ενέχουν μιας μορφής πιστωτικό κίνδυνο για την τράπεζα.

Κατ’ αρχάς, τι είναι τράπεζα; Η τράπεζα είναι ένας έμπορος χρημάτων. Δανείζεται χρήματα (α) με την μορφή των καταθέσεων που δέχεται και (β) από τις άλλες τράπεζες (το διατραπεζικό σύστημα), και δανείζει χρήματα με τη μορφή δανείων. Επί πλέον προσφέρει και άλλες διαμεσολαβητικές υπηρεσίες που θα τις δούμε στη συνέχεια.

Τα δάνεια που χορηγεί έχουν διάφορες μορφές ανάλογα με:

• τον πιστολήπτη. Έτσι έχουμε δάνεια σε επιχειρήσεις (βιομηχανικές, εμπορικές, ναυτιλιακές, κατασκευαστικές ή άλλες εταιρείες) και σε ιδιώτες (κυρίως στεγαστικά για τα οποία, λόγω της σημασίας τους στον πολύ κόσμο, θα αφιερώσουμε ειδικό άρθρο).

• την διάρκεια: (βραχυπρόθεσμα (μέχρι ένα χρόνο), μεσοπρόθεσμα (2-3 χρόνια) και μακροπρόθεσμα.

• το νόμισμα: τοπικό ή πολλαπλό, όπως στα στεγαστικά όπου πολύς κόσμος έκαψε τα χέρια του.

• Το επιτόκιο: σταθερό, π.χ. 5% σε όλη την διάρκειά του ή κυμαινόμενο π.χ. 2,5% πάνω από το Libor, όπως το αναλύσαμε εδώ. Το πώς καθορίζεται το ύψος του επιτοκίου, το εξηγήσαμε εδώ.

• Τις εξασφαλίσεις: εμπράγματες, δηλαδή εγγραφή προσημειώσεων και υποθηκών επί ακινήτων περιουσιακών στοιχείων, ή μη εμπράγματες όπου η χορήγηση στηρίζεται στην οικονομική ευρωστία της εταιρείας, όπως φαίνεται από τους ισολογισμούς (balance sheet financing).

https://www.flowmagazine.gr/metoxes_xrimatistirio_ti_einai_kai_pos_leitourgoun

Η τράπεζα, με τα εξειδικευμένα στελέχη της, αναλύει την πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη της εξετάζοντας ένα πλήθος παραμέτρων: ισολογισμοί, ταμειακές ροές, θέση στην αγορά, προηγούμενη απόδοση, ανταγωνιστές, ιδιαιτερότητες κλάδου, ικανότητες διοίκησης, προοπτικές, αν είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, κλπ. Για τους ελεγμένους ισολογισμούς και την σημασία τους έχουμε μιλήσει εδώ ενώ για τις εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες εδώ.

Την έγκριση των δανείων κάνει η Επιτροπή Πιστοδοτήσεων (Credit Committee) που αποτελείται από έμπειρα στελέχη.

Μορφή δανείου είναι και ο Αλληλόχρεος Λογαριασμός. Μη σας μπερδεύει το περίεργο όνομα του, είναι πολύ απλός. Είναι ένας λογαριασμός όπως οι άλλοι, μόνο που επιτρέπεται να «κοκκινίσει» δηλαδή να γίνει χρεωστικός μέχρι ένα προκαθορισμένο όριο, για να καλύψει τις ανάγκες επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, έχετε μια βιοτεχνία που κατασκευάζει τσάντες. Πληρώνετε κάθε τόσο τον προμηθευτή δερμάτων, που είναι η πρώτη ύλη σας, και εισπράττετε από τα καταστήματα δερματίνων ειδών που είναι οι πελάτες σας. Όμως οι ταμειακές σας ροές έσοδα / έξοδα δεν συμπίπτουν πάντοτε χρονικά: πρέπει πρώτα να πληρώσετε και μετά να εισπράξετε. Και αυτό γίνεται συχνά. Το ταμειακό κενό που δημιουργείται (το λέμε κεφάλαιο κίνησης) έρχεται να το καλύψει ο Αλληλόχρεος λογαριασμός. Η τράπεζα σάς επιτρέπει να τραβάτε χρήματα από αυτό τον λογαριασμό παραπάνω από όσα έχετε κατατεθειμένα μέχρι π.χ. 100.000 ευρώ. Έτσι χρήματα μπαίνουν και βγαίνουν καθημερινά από αυτό τον λογαριασμό, που παρουσιάζει είτε πιστωτικό (θετικό) υπόλοιπο είτε χρεωστικό (αρνητικό) αλλά μέχρι το όριο των 100.000 ευρώ. Η τράπεζα σας χρεώνει τόκο μόνο για το χρεωστικά υπόλοιπα και για τις μέρες μέσα στο χρόνο που είχατε χρεωστικά υπόλοιπα. Έτσι μένουν όλοι ευχαριστημένοι. Εξ άλλου αυτός είναι και ο σκοπός του business. Κανείς να μην αδικείται αλλά να βγαίνουν όλοι κερδισμένοι (win–win).

Το κέρδος της για τα δανειακά της προϊόντα είναι η διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο που πληρώνει για τις καταθέσεις και στο επιτόκιο που εισπράττει από τα δάνεια, συν τις όποιες προμήθειες που χρεώνει.

Βέβαια, όταν χορηγεί ένα δάνειο, αναλαμβάνει ένα ρίσκο σχετικά με την αποπληρωμή του. (Βλέπε «κόκκινα δάνεια» για τα οποία θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο). Επομένως, το κέρδος που αναφέραμε πιο πάνω καλύπτει και την αμοιβή της για το ρίσκο που πήρε.

Άλλη δραστηριότητα της τράπεζας που ενέχει πιστωτικό κίνδυνο είναι η έκδοση Εγγυητικών Επιστολών. Με αυτή την επιστολή η τράπεζα εγγυάται στον αποδέκτη ότι ο πελάτης της θα εκπληρώσει εμπρόθεσμα τις υποχρεώσεις (διαφόρων μορφών) που έχει αναλάβει έναντι του αποδέκτη. Για παράδειγμα, ένας πλοιοκτήτης παραγγέλνει την κατασκευή ενός πλοίου σε ένα ναυπηγείο, πληρώνοντας τμηματικά το τίμημα σε διάφορα στάδια κατασκευής. Ο πλοιοκτήτης όμως παίρνει μια εγγυητική επιστολή από την τράπεζα του ναυπηγείου, που του εγγυάται ότι αν, για οποιονδήποτε λόγο, το ναυπηγείο αδυνατίσει να του παραδώσει το πλοίο στην συμφωνηθείσα ημερομηνία, τότε θα του επιστρέψει εντόκως τα χρήματα που πλήρωσε μέχρι τότε. Βέβαια, η τράπεζα που εξέδωσε αυτή την επιστολή έχει φροντίσει να πάρει από το ναυπηγείο ικανοποιητικές εξασφαλίσεις.

Μια ακόμη δραστηριότητα με πιστωτικό κίνδυνο είναι η έκδοση Ενέγγυων Πιστώσεων (Letter of Credit). Τι σημαίνει αυτό; Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι είσαστε εισαγωγέας και αγοράζετε 1000 ηλεκτρονικούς υπολογιστές από την Αμερική αξίας π.χ. 100.000 δολάρια. Πώς θα γίνει η ανταλλαγή; Εσείς δεν θέλετε να στείλετε προκαταβολικά τα χρήματα επειδή φοβάστε μήπως ο εξαγωγέας πάρει τα λεφτά και δεν σας στείλει τους υπολογιστές. Και ο εξαγωγέας όμως, δικαίως, δεν θέλει να φορτώσει τα εμπορεύματα στο πλοίο, επειδή φοβάται μήπως εσείς παραλάβετε το εμπόρευμα αλλά δεν του στείλετε τα χρήματα. Τι κάνουμε τώρα; Πώς θα γίνει η συναλλαγή χέρι με χέρι; Την λύση δίνει το τραπεζικό σύστημα, που διαμεσολαβεί. Η τράπεζά σας στέλνει μια Ενέγγυο Πίστωση στην τράπεζα του Αμερικανού εξαγωγέα και της λέει: «Αν ο πελάτης σου, ο εξαγωγέας, σου παραδώσει τα προσυμφωνηθέντα έγγραφα (τιμολόγια, φορτωτική κλπ, που περιγράφονται λεπτομερώς) τότε πλήρωσέ του τις 100.000 δολάρια και εγώ σου εγγυώμαι ότι θα σου τα στείλω αμέσως μόλις μου τα ζητήσεις». Έτσι λύνεται το πρόβλημα και όλοι είναι ευχαριστημένοι. Βέβαια, η τράπεζά σας έχει φροντίσει να καλυφθεί έναντι του δικού σας πιστωτικού κινδύνου ζητώντας π.χ. εκ των προτέρων την κατάθεση των 100.000 δολαρίων σε δεσμευμένο λογαριασμό.

Πιστωτικό προϊόν είναι και οι πιστωτικές κάρτες. Για τις κάρτες όμως και τις μορφές τους θα μιλήσουμε σε ξεχωριστό άρθρο μας.

Συντάκτης: Άρης Γαβριηλίδης, Συγγραφέας, Εικαστικός

Influence:

Ο Άρης Γαβριηλίδης, οικονομολόγος, πρώην  διευθυντικό στέλεχος τραπεζών και επιχειρήσεων, ασχολείται ερασιτεχνικά με το γράψιμο…