Γνωριμία με τα πομάκικα χωριά

Οι Πομάκοι είναι μία μειονότητα που κατοικεί στην οροσειρά της Ροδόπης, με την πλειοψηφία της να συγκεντρώνεται στο νομό της Ξάνθης, έπειτα στη Ροδόπη και στο νομό Έβρου οι λιγότεροι. Είναι ίσως αξιοσημείωτο ότι αποτελούν ένα τμήμα του πληθυσμού που μόνο σποραδικά έρχεται στο προσκήνιο της προσοχής.

Παρόλ’ αυτά, οι κοινότητες των Πομάκων παρουσιάζουν ενδιαφέρουσες ιδιομορφίες σε κάθε έκφανση της ζωής τους, αφού συντηρούν θρακικά έθιμα που χρονολογούνται ακόμη και 400 χρόνια πριν, με το δίκαιο το οποίο αποτελείται κυρίως από το έθιμο και την τριγλωσσία που επικρατεί στις κοινότητες των αρχαιότερων Θρακών.

Στις κοινότητες των Πομάκων, φωλιασμένες  στον ορεινό όγκο της Ροδόπης συντηρείται μία ιδιόμορφη παράδοση με μοναδική ιδιοσυστασία  που απαρτίζεται κυρίως από το Ισλάμ, τη θρησκεία των Πομάκων και τον Ελληνισμό, την καταγωγή τους που σε προκαλεί με την αρμονική του συνύπαρξη.

Τα χωριά των Πομάκων

Το πολυπληθέστερο τμήμα του Πομάκικου στοιχείου στην Ελλάδα συγκεντρώνεται στο νομό Ξάνθης. Στην Ξάνθη, ο δήμος Μύκης και οι κοινότητες Κοτύλης, Θερμών και Σατρών είναι αμιγώς πομάκικα χωριά. Πομάκικα χωριά όμως βρίσκονται και στη βορειοανατολική περιοχή του Δήμου Ξάνθης, καθώς και στη βόρεια πλευρά της κοινότητας Σελέρου. Αντιπροσωπευτικά χωριά της περιοχής είναι ο Κένταυρος, η Γλαύκη, το Ωραίο, η Κοτύλη, οι Σάτρες και ο Θέρμες.

Στη Ροδόπη, οι κοινότητες Οργάνης και Κέχρου αποτελούν τα Πομακοχώρια της περιοχής, ενώ πομάκικα χωριά υπάρχουν και στη βόρεια πλευρά του δήμου Φιλλύρας, βόρεια του δήμου Αρριανών, βόρεια του δήμου Ιάσμου και βορειανατολικά των δήμων Κομοτηνής και Σαπών. Χαρακτηριστικά, αναφέρονται τα χωριά Οργάνη, Κέχρος, Νέδα, Χλόη, Άνω Βυρσίνη και Δρύμη. Στην ανατολική Ροδόπη και στα Πομακοχώρια του Έβρου συναντάμε τους κιζιλπμάσηδες, μία αλεβίτικη αίρεση Μπεκτασήδων με ιδιαίτερα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, με αξιοσημείωτη αγάπη για τη μουσική, το χορό και την ποίηση,  που συνιστούν περίπου το 5% των Πομάκων.

Οι Πομάκοι βέβαια αποκαλούν τα χωριά τους με ονόματα διαφορετικά από αυτά που διαβάζονται στις ταμπέλες και τους επίσημους γεωγραφικούς χάρτες της σύγχρονης Ελλάδας.

Στον Έβρο, Πομακοχώρια υπάρχουν στον δήμο Ορφέα, στο δημοτικό διαμέρισμα Μικρού Δερείου στο Σουφλί, με κυριότερα χωριά το Μέγα Δέρειο, το Σιδηροχώρι, τη Ρούσσα και το Γονικό. 

Συνολικά στην Ελλάδα απαριθμούνται περίπου εκατόν εξήντα (160) πομάκικα χωριά. Πομάκικες κοινότητες διαβιούν και στη Βουλγαρία, στις επαρχίες Κάρταλι και Σμόλυαν.

Οι Πομάκοι

Καταγωγή, Θρήσκευμα,  Γλώσσα 

Οι εκδοχές που περιβάλλουν την καταγωγή των Πομάκων δεν είναι ξεκάθαρες, ούτε συγκλίνουσες.

Η εθνολογική έρευνα υποστηρίζει ότι οι σλαβόφωνοι Πομάκοι είναι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, απόγονοι αυτόχθονου πληθυσμού.

Σύμφωνα με την επικρατέστερη και πλησιέστερη στην ιστορική τεκμηρίωση θεωρία, οι Πομάκοι είναι απόγονοι αρχαίων Θρακικών φυλών. Με άλλα λόγια, αυτόχθονες Θράκες.

Οι ντόπιοι αυτοί κάτοικοι της Θράκης ονομάζονταν Αγριάνες, ονομασία που μετατράπηκε σε Αχριάνες κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Περιόδου. Η Ροδόπη, κατά την ίδια περίοδο μετονομάστηκε Αχριδώη ή Αχριδός. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού στη Ροδόπη, οι Αγριάνες υιοθέτησαν τον Χριστιανισμό, χτίζοντας εκκλησίες, παρεκκλήσια και μοναστήρια. Οι χριστιανικοί ναοί και τα μοναστήρια ήταν τόσο πολυάριθμα ώστε η Ροδόπη να ονομαστεί από τους Τούρκους αργότερα Ντεσπότ- Δεσποτοβούνι.

______________________

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Θράκη: στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης

______________________

Ο εξισλαμισμός των Πομάκων

Από ιστορικά αρχεία προκύπτει ότι στα μέσα του 17^ου αιώνα οι πρόκριτοι (σ.σ. αιρετοί τοπικοί άρχοντες στις αυτοδιοικούμενες χριστιανικές κοινότητες κατά την Τουρκοκρατία) των Πομάκων αποφάσισαν, προκειμένου να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους, τον εξισλαμισμό των Πομάκων.

Ως συνέπεια του συναινετικού αυτού εξισλαμισμού, ο Μέγας Βεζίρης Μεχμέτ Κιοπρολού  κατεδάφισε 218 εκκλησίες και 336 παρεκκλήσια, των οποίων τα ερείπια ανευρίσκονται σήμερα στα Πομακοχώρια.

Παρά τον εξισλαμισμό τους οι Πομάκοι διατήρησαν χριστιανικά έθιμα στην παράδοσή τους, όπως είναι το σταύρωμα του βρέφους πριν τον ύπνο, το σταύρωμα της ζύμης πριν το ζύμωμα, τα οποία ίσως τιμούνται έως και σήμερα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

Συντάκτης: Saky Koulibaly,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.