Ολοένα και μεγαλύτερη διάσπαση προσοχής προκαλεί η χρήση ψηφιακών συσκευών και η διαρκής περιήγησή μας στο διαδίκτυο. Πώς αντιδρά ο …
Γιατί δεν μπορούμε να μείνουμε συγκεντρωμένοι για περισσότερο από 47 δευτερόλεπτα;
«Πριν από μερικές ημέρες είχα προγραμματίσει να μελετήσω 5 ώρες ιστορία. Έγραφα ένα τεστ την επόμενη μέρα και έκρινα σκόπιμο να το κάνω. Πάντα άκουγα ανθρώπους να λένε ότι “βοηθάει το να καταγράψεις το πρόγραμμά σου”, έτσι πήρα ένα μπορντώ στυλό και έγραψα τα κεφάλαια που ήθελα να μελετήσω.
»Έβαλα το τηλέφωνό μου σε λειτουργία πτήσης και άρχισα να μαθαίνω για το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ελλάδας. Ναι καλά ακούσατε. Αφού απομνημόνευσα περίπου 10 γραμμές, άνοιξα ξανά το τηλέφωνό μου. “Σαν επιβράβευση”, σκέφτηκα. Ήταν 18:30 όταν άρχισα να περιηγούμαι σε όλες τις διαφορετικές εφαρμογές που είχα και όταν τελείωσα ήταν 20:00».
Με αυτό τον τρόπο η 17χρονη Νεφέλη Παπαγεωργίου περιέγραψε σε ομιλία της στο 22ο Συνέδριο της Διεθνούς Οργάνωσης για την Υγεία των Εφήβων ένα φαινόμενο που συμβαίνει όχι μόνο σε συνομηλίκους της, αλλά σε όλο το φάσμα των ηλικιών, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Μια εμβύθιση στον κόσμο του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ειδικότερα, που υπονομεύει κάθε δημιουργική δραστηριότητα και προκαλεί ολοένα και μεγαλύτερη διάσπαση της προσοχής.
Και όπως εξηγεί και η ίδια η Ν. Παπαγεωργίου, «παρόμοια με την άσκοπη παρακολούθηση τηλεόρασης, η περιήγηση σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης έχει μια αναισθητική επίδραση στο μυαλό. Η δημιουργικότητα απαιτεί συχνά ισχυρή συγκέντρωση ή σχετικά ήρεμο, χαλαρό μυαλό. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εμποδίζουν και τα δύο». Κι αυτό δεν αποτελεί απλά μια εμπειρική διαπίστωση αλλά προκύπτει και από σειρά μελετών.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος και το multitasking
Συγκεκριμένα, ήταν το 2004, όταν η Γκλόρια Μαρκ, καθηγήτρια πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, παρακολούθησε εργαζόμενους κατά τη διάρκεια μιας τυπικής ημέρας στο γραφείο. Χρησιμοποιώντας ένα χρονόμετρο, σημείωνε κάθε φορά που άλλαζαν εργασία στον υπολογιστή τους. Διαπίστωσε λοιπόν ότι οι άνθρωποι αφιέρωναν κατά μέσο όρο μόλις δυόμισι λεπτά σε μια εργασία πριν πάνε στην επόμενη.
Όταν η Δρ Μαρκ επανέλαβε το πείραμα το 2012, ο μέσος χρόνος που περνούσαν οι εργαζόμενοι στο γραφείο σε μια εργασία είχε πέσει στα 75 δευτερόλεπτα. Και έκτοτε διαρκώς μειωνόταν. Και όπως γράφει συγκεκριμένα στο νέο της βιβλίο, πλέον ξοδεύουμε περίπου 47 δευτερόλεπτα σε οποιαδήποτε εργασία σε οθόνη και είναι οι ψηφιακές συσκευές που ευθύνονται για αυτή την ελλειμματική προσοχή.
Όποιος έχει προσπαθήσει να μελετήσει για εξετάσεις, να γράψει μια έκθεση ή να διαβάσει ένα βιβλίο συχνά διαπιστώνει πόσο δύσκολο είναι να συγκεντρωθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς η σκέψη ταξιδεύει.
Όπως δηλώνει στην «Κ» ο Δρ Κωνσταντίνος Σιώμος, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, διδάσκων Παιδοψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου Θεσσαλίας και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Διαταραχής εθισμού στο διαδίκτυο, έρευνες έχουν καταδείξει ότι κατά την περιήγηση μας στο διαδίκτυο, δεδομένου ότι οι πληροφορίες δίνονται σε ένα πολύ-παραθυρικό περιβάλλον, ο μέσος χρήστης πρέπει να ανταπεξέλθει γνωσιακά σε πολλαπλές ταυτόχρονες εργασίες.
Επειδή όμως ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι δομημένος με συγκεκριμένο τρόπο, υπάρχουν σαφείς βιολογικοί περιορισμοί στη διενέργεια απαιτητικών γνωσιακών εργασιών. Συνεπώς, όσο περισσότερα καθήκοντα εναλλάσσει κάποιος, τόσο λιγότερο αποφασιστικές γίνονται οι δράσεις του και τόσο λιγότερη δυνατότητα έχει να σκεφτεί, ώστε να επιλύσει ένα πρόβλημα.
Επίσης, όσο πιο έντονο είναι το multitasking, τόσο εξασκούμε τους εγκεφάλους μας να δίνουν προσοχή στο άχρηστο».
Τεχνικές συγκέντρωσης
Για να ενισχύσουμε την προσοχή μας και να παρατείνουμε τον χρόνο που περνάμε μακριά από τα κινητά μας, ο Δρ Λάρι Ρόζεν, ομότιμος καθηγητής ψυχολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια,συνέστησε να κάνουμε το λεγόμενο «τεχνολογικό διάλειμμα».
- Πριν εστιάσουμε σε μια εργασία, αφιερώνουμε ένα ή δύο λεπτά για να ανοίξουμε όλες τις αγαπημένες μας εφαρμογές.
- Στη συνέχεια, ρυθμίζουμε ένα χρονόμετρο για 15 λεπτά, βάζουμε το τηλέφωνό μας σε σίγαση και το τοποθετούμε με την οθόνη προς τα κάτω.
- Όταν σβήσει το χρονόμετρο, παίρνουμε άλλο ένα ή δύο λεπτά για να ελέγξουμε το τηλέφωνό μας.
- Επαναλαμβάνουμε αυτόν τον κύκλο τρεις ή τέσσερις φορές πριν κάνουμε ένα μεγαλύτερο διάλειμμα από την εργασία μας.
Ο στόχος είναι να αυξηθεί σταδιακά ο χρόνος μεταξύ των «τεχνολογικών διαλειμμάτων», δημιουργώντας κενά 20, 30 και ακόμη και 45 λεπτών. Σύμφωνα με τον ΔρRosenθα ξέρουμε ότι είμαστε έτοιμοι να εστιάσουμε για μεγαλύτερες περιόδους όταν σβήσει ο χρονοδιακόπτης και θέλουμε να παραμείνουμε στην εργασία μας αντί να πιάσουμε τη συσκευή μας.
Πάντως, αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση είναι το ότι, σύμφωνα με τους ειδικούς, ο εγκέφαλός μας έχει την τάση να προσαρμόζεται στο στιλ της ανάγνωσης που απαιτεί το μέσο που χρησιμοποιούμε περισσότερο.
Αυτό σημαίνει ότι όταν κοιτάζουμε μια οθόνη, όπου οι πληροφορίες ανανεώνονται διαρκώς και που είναι έτσι σχεδιασμένη ώστε να μας κάνει να σκρολάρουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα προς τα κάτω, το πιθανότερο είναι ότι θα εφαρμόσουμε την ίδια επιφανειακή τεχνική διαβάσματος και όταν κρατάμε στα χέρια μας ένα βιβλίο.
