Όταν έχετε ζήσει ένα σοκαριστικό γεγονός, όπως ένα φοβερό αυτοκινητιστικό δυστύχημα ή την απώλεια ενός αγαπημένου σας προσώπου, η ζωή …
Ένα τραύμα στην παιδική ηλικία τραυματίζει και την ενήλικη ζωή
«Ευρήματά μας αποδεικνύουν ότι το πρώιμο τραύμα ενός παιδιού επηρεάζει την ψυχική και τη σωματική υγεία του καθόλη τη διάρκεια της ζωής του, αλλά και των επόμενων γενεών. Βιολογικά, αυτό παρατηρείται σε παράγοντες όπως ο μεταβολισμός των λιπιδίων και τα επίπεδα γλυκόζης», λέει η Isabelle Mansuy, καθηγήτρια νευροεπιγενετικής στο Ινστιτούτο Έρευνας Εγκεφάλου του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης και στο Ινστιτούτο Νευροεπιστημών της Ζυρίχης.
Οι ερευνητές αναφέρουν ότι πειραματικές έρευνες με ποντίκια δείχνουν ότι αυτές οι δυνητικά επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία, δηλαδή το πώς επηρεάζει το τραύμα τον οργανισμό, περνούν και στην επόμενη γενιά, καθώς εντόπισαν έναν βιολογικό μηχανισμό μέσω του οποίου οι τραυματικές εμπειρίες ενσωματώνονται στα γεννητικά κύτταρα.
Οι άνθρωποι που ζουν τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία συχνά υποφέρουν από μακροχρόνιες συνέπειες, που επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία τους. Τα παιδιά και τα εγγόνια τους μπορούν ενδεχομένως να επηρεαστούν κι αυτά.
Το σώμα μας, έχει αποδειχτεί ότι έχει «μνήμη», δηλαδή «συγκρατεί» γεγονότα σε διάφορες μορφές και τα μεταφέρει μέσω DNA ή άλλων βιολογικών παραγόντων. (αυτό συμβαίνει, όμως δεν συμβαίνει πάντα και σε όλους με τον ίδιο τρόπο). Γεγονός παραμένει οτι με τα μέσα που διαθέτουμε σήμερα, η ανίχνευση τέτοιων διαταραχών είναι πολύ δύσκολη.
Σε αυτήν η συγκεκριμένη μορφή «κληρονομικότητας», σπέρμα και ωάρια μεταβιβάζουν πληροφορίες στους απογόνους όχι μέσω της ακολουθίας DNA όπως στην κλασική γενετική κληρονομικότητα, αλλά μάλλον μέσω βιολογικών παραγόντων που αφορούν το επιγονιδίωμα – ένα δίκτυο «διακοπτών» που ενεργοποιούν και απενεργοποιούν γονίδια ανάλογα με τις ανάγκες του κυττάρου, και δείχνουν να παίζουν σημαντικό ρόλο σε ασθένειες όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, δηλαδή τροποποιούν το γονιδίωμα που είναι το σύνολο του γενετικού υλικού που βρίσκεται σ΄ ένα κύτταρο ή φέρεται σ΄ ένα άτομο. Πιο απλά: «παίζουν» με τα γονίδια και την κληρονομικότητα.
Το ερώτημα είναι, πώς τα εγκεφαλικά ή άλλου είδους «σήματα» που προκαλούνται από τραυματικά γεγονότα ενσωματώνονται στα γεννητικά κύτταρα;
«Υποθέτουμε ότι παράγοντες κυκλοφορίας στο αίμα παίζουν ρόλο», λέει η I. Mansuy, καθώς μαζί με τους συνεργάτες της απέδειξαν ότι το παιδικό τραύμα έχει μια δια βίου επίδραση στη σύνθεση του αίματος και αυτές οι αλλαγές ή μεταλλάξεις μεταβιβάζονται και στην επόμενη γενιά. «Τα ευρήματα αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ιατρική, καθώς αυτή είναι η πρώτη φορά που αποδεικνύεται επιστημονικά η σύνδεση μεταξύ πρώιμου τραύματος και μεταβολικών διαταραχών στο ίδιο το άτομο και στους απογόνους του», λέει η Mansuy.
Έρευνα Ι
Στη μελέτη της, η Mansuy χρησιμοποίησε ένα ποντίκι που αναπτύχθηκε στο εργαστήριό της με πρώιμο τραύμα (δεν λέει τι ή πόσα ή πόσες φορές) ώστε να μελετήσει πώς οι επιπτώσεις του τραύματος στην πρώιμη μεταγεννητική ζωή σε αρσενικά ποντίκια μεταδίδονται στους απογόνους τους.
Για να καθορίσουν εάν αυτές οι τραυματικές εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας έχουν αντίκτυπο στη σύνθεση αίματος, οι ερευνητές διεξήγαγαν πολλαπλές αναλύσεις και βρήκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ του αίματος ενήλικων τραυματισμένων ποντικιών και του αίματος ποντικιών από μια μη- τραυματισμένη ,ομάδα ελέγχου.
Οι αλλαγές στο μεταβολισμό λιπιδίων ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακές, με ορισμένους μεταβολίτες πολυακόρεστων λιπαρών οξέων να έχουν υψηλότερες συγκεντρώσεις στο αίμα των τραυματισμένων αρσενικών ποντικών.
Τι σημαίνει τώρα αυτό σε μια κανονική γλώσσα: πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη είναι ουσίες τροφίμων τις οποίες διασπά το πεπτικό σύστημα και γίνονται ενέργεια που χρησιμοποιείται άμεσα ή που αποθηκεύεται στους ιστούς του σώματος. Εάν κάτι δεν λειτούργει σωστά στον μεταβολισμό, θα υπάρξουν διαταραχές όπως πχ., η μη μετατροπή λιπιδίων σε ενέργεια με αποτέλεσμα την συσσώρευση λιπιδίων. Αυτά, «..Με τον καιρό, μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα και τους ιστούς, ειδικά τον εγκέφαλο, το περιφερικό νευρικό σύστημα, το ήπαρ, την σπλήνα και το μυελό των οστών. Πολλές από αυτές τις διαταραχές μπορεί να είναι πολύ σοβαρές ή μερικές φορές ακόμη και θανατηφόρες.».
Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ίδιες αλλαγές στους απογόνους. Ακόμη πιο εντυπωσιακό ήταν όταν η έκχυση ορού τραυματισμένων αρσενικών σε μη τραυματισμένα αρσενικά, είχε ως αποτέλεσμα οι απόγονοί τους να αναπτύξουν επίσης μεταβολικά συμπτώματα τραύματος— παρέχοντας έτσι μια άμεση σύνδεση μεταξύ των παραγόντων στο αίμα και των γεννητικών κυττάρων και επιβεβαιώνοντας την υπόθεση ότι το αίμα παραδίδει/μεταφέρει σήματα στρες/ άγχους στους γαμέτες. (τα γεννητικά κύτταρα απ τα ωάρια και σπερματοζωάρια οργανισμών).
Όπως είπε πολύ σοφά ο Ηράκλειτος: « Τα πάντα ρεί». Στην κυριολεξία!
Έρευνα ΙΙ
Στη συνέχεια, οι ερευνητές διερεύνησαν την ύπαρξη παρόμοιων επιδράσεων στον άνθρωπο. Συγκέντρωσαν μια ομάδα 25 παιδιών από ένα παιδικό χωριό SOS στο Πακιστάν τα οποία είχαν χάσει τον πατέρα τους και είχαν χωριστεί από τη μητέρα τους, και ανέλυσαν το αίμα και το σάλιο τους. Σε σύγκριση με παιδιά από οικογένειες χωρίς τραύμα, τα ορφανά έδειξαν υψηλότερο επίπεδο πολλών μεταβολιτών λιπιδίων-ακριβώς όπως τα τραυματισμένα ποντίκια. Δηλαδή μια μεγαλύτερη συσσώρευση λιπιδίων στον οργανισμό τους, που σηματοδοτεί ένα πιο πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη διάφορων ασθενειών, σωματικών αλλά και ψυχικών, που είναι δύσκολα διαγνώσιμες κι άρα δύσκολα θεραπεύσιμες.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Διαταραχή μετά από τραυματικό στρες των παιδιών
«Οι τραυματικές εμπειρίες αυτών των παιδιών είναι «συγκρίσιμες» με εκείνες στο μοντέλο του ποντικιού και ο μεταβολισμός τους δείχνει παρόμοιες αλλαγές στο αίμα», λέει η Mansuy. “Αυτό καταδεικνύει την σημασία της έρευνας σε ζώα σχετικά με τις πληροφορίες και γνώσεις που μπορούμε να αντλήσουμε για την ανθρώπινη υγεία.”.
(Αυτό, όπως και όλα όσα αφορούν μια έρευνα, είναι ηθικά σχετικό και τώρα δεν είναι η ώρα του).
Παιδιά και τραύματα και αίμα
Μέχρι και 1/4 των παιδιών σε όλο τον κόσμο βιώνουν βία, κακοποίηση και παραμέληση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιες ασθένειες αργότερα στη ζωή τους, σωματικές, ψυχικές ή και τα δύο και για τις οποίες δεν βρίσκουμε τα αίτια κι άρα ούτε τον δρόμο προς την σωστή θεραπεία.
«Τα ευρήματά μας αποδεικνύουν ότι το πρώιμο τραύμα επηρεάζει τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία στην παιδική και ενήλικη ζωή και σε όλες τις μετέπειτα γενιές, πράγμα το οποίο μπορεί να παρατηρηθεί σε παράγοντες όπως ο μεταβολισμός των λιπιδίων και τα επίπεδα γλυκόζης», λέει η Mansuy. “Αυτό σπάνια λαμβάνεται υπ’ όψιν σε νοσοκομειακά και ιατρικά περιβάλλοντα.”
Η βελτίωση της κατανόησης των υποκείμενων βιολογικών διεργασιών θα μπορούσε να βοηθήσει τους γιατρούς να αποτρέψουν τις συνέπειες των πρόωρων δυσμενών εμπειριών ζωής σε ασθενείς στο μέλλον.
Ναι, θα μπορούσε, αλλά είναι ευκολότερο – πρακτικά – να το λες παρά να το κάνεις καθώς αυτό υπονοεί μια εκ βάθρου αλλαγή στη μεθοδολογία του ιστορικού ιατρικού, στο σκελετό του, στη σύνθεσή του, στις συνήθειές μας, στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε και αντιλαμβανόμαστε την βία, κοκ.
Ένα μικρό τραύμα φαίνεται τεράστιο….
Ας κρατήσουμε το εξής: ότι ένα ψυχικό τραύμα σε πολύ μικρή ηλικία (άγνωστο πόσο μικρή, και άγνωστο τι τραύμα ή πόσα τραύματα ή το ποσοστό της συσσώρευσης, άρα άγνωστο πόσοι άγνωστοι παράγοντες Χ) μπορεί να δημιουργήσει πολλαπλά προβλήματα υγείας και συμπεριφοράς στην μετέπειτα ζωή όχι μόνο του τραυματισμένου, αλλά και των απογόνων του. Να θυμόμαστε, ότι όπως ακριβώς μεταφέρει το αίμα τα στοιχεία του, έτσι ακριβώς μεταφέρουμε κι εμείς στοιχεία της συμπεριφοράς μας, καλής και κακής.
Αυτό τι μας λέει: ότι όλοι μας πιθανώς κάτι κουβαλάμε – άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο, ανάλογα με την ροή και την έκβαση της πρώιμης ζωής του καθενός και της μετέπειτα κι ό,τι κουβαλάμε, το μεταφέρουμε σε αυτούς που αγαπάμε, άμεσα (μέσω DNA κλπ) και έμμεσα μέσω της καθημερινότητάς μας.
Αυτό τι μας λέει: ότι τίποτα δεν πάει χαμένο. Αλλά θα πάνε χαμένα τα παιδιά μας εάν δεν προσέχουμε, εάν τα πληγώνουμε. Εάν ανεχόμαστε να τα «πληγώνουν» άλλοι.
Παιδιά μας, είναι τα παιδιά όλου του κόσμου! – ή θα έπρεπε να είναι. Κι αν το δούμε απ’ την πλευρά του όποιου τραυματισμένου ανθρώπου, μπορεί να αντιληφθούμε ότι κανείς μας δεν είναι «ενήλικας», ότι όλοι μας είμαστε παιδιά.
Κάπου ήταν γραμμένο: «Ένα μικρό τραύμα, είναι τεράστιο στα ‘μάτια’ ενός παιδιού.». Η μελέτη το αποδεικνύει.
Μια έρευνα δεν είναι απλά μια ευκαιρία να συγκεντρώσουμε πολύτιμες γνώσεις, αλλά και να κοιτάξουμε πέρα από αυτές, να αναλογιστούμε από την αρχή τις απόψεις μας κι αν χρειαστεί, να αναθεωρήσουμε τη στάση μας απέναντι στον κόσμο.
