Διοίκηση για κέρδος ή για μακροβιότητα;
Διαβάζοντας το βιβλίο του Arie de Geus, «Εταιρία ένας ζωντανός οργανισμός – Επιβίωση σε ένα αβέβαιο περιβάλλον» των εκδόσεων Κριτική, έπεσα πάνω σε ένα ερώτημα, ή αν θέλετε δίλημμα, το οποίο δεν είχα σκεφτεί ποτέ: «Διοίκηση για κέρδος ή για μακροβιότητα;» Για να δούμε τι απαντάει ο ειδικός…
Ο de Geus ξεκινάει αυτό το κεφάλαιο με τη διαπίστωση ότι οι μαζικές απολύσεις προσωπικού συνεπάγονται για την επιχείρηση τεράστια κόστη όπως είναι η υπερφόρτωση του προσωπικού που απομένει, η απώλεια εμπιστοσύνης του προσωπικού προς την εταιρία και η αντικατάσταση του προσωπικού όταν, όπως λέμε, «ανοίξουν οι δουλειές» με νέους λιγότερο αφοσιωμένους ανθρώπους! Γιατί λοιπόν οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να επιδίδονται σε αυτές όταν η απόδοση της επένδυσης πρέπει να βελτιωθεί;
Για τον de Geus υπάρχουν δύο τύποι επιχειρήσεων και επομένως ο τρόπος διοίκησης έγκειται ακριβώς στην απάντηση στο ερώτημα, ποιος από τους δύο τύπους επιχείρησης θέλεις να είσαι; Ο πρώτος τύπος είναι η «οικονομική επιχείρηση» και όπως προδίδει και το όνομά της έχει έναν καθαρά οικονομικό σκοπό. Σε αυτό τον τύπο επιχείρησης οι άνθρωποί της είναι απλά ένα μέρος των κεφαλαιακών της πόρων και οι δαπάνες τόσο σε χρήμα, όσο και σε χρόνο ή άλλους πόρους, οφείλουν να διατηρούνται στο ελάχιστο δυνατό. Η οικονομική επιχείρηση, σύμφωνα με τον de Geus, δεν θα μπορούσε από καμία άποψη να χαρακτηρισθεί εργασιακή κοινότητα καθώς τα μέλη της συνυπάρχουν απλά από σύμπτωση και θεωρούνται ένα υποπροϊόν του κυρίαρχου σκοπού της.
Η δημιουργία μιας οικονομικής εταιρίας δεν χαρακτηρίζεται ως ηθική ή ανήθικη, αλλά εκφράζει μία απόλυτα θεμιτή επιλογή. Αυτό που τονίζεται, όμως, στο συγκεκριμένο κεφάλαιο είναι ότι ίσως το κόστος αυτής της επιλογής να είναι τελικά πιο μεγάλο από όσο με μία πρώτη ματιά φανταζόμαστε.
Οι οικονομικές εταιρείες έχουν πολύ λιγότερες επιλογές στις διοικητικές τους πρακτικές. Αρχικά, μία οικονομική επιχείρηση είναι εξαιρετικά δύσκολο να έχει «δικούς της ανθρώπους». Το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου δυναμικού είναι «οι απέξω». Και ποια είναι κατά τον συγγραφέα τα χαρακτηριστικά των απέξω; «Αισθάνονται ελάχιστη αφοσίωση προς την εταιρία και το πιο πιθανό είναι ότι δεν έχουν καμία επιθυμία να δώσουν ότι καλύτερο για αυτήν.» Έτσι λοιπόν η διοίκηση των απέξω όχι μόνο απαιτεί ενισχυμένο ιεραρχικό έλεγχο αλλά δίνει στην επιχείρηση πολύ μικρότερες πιθανότητες να αξιοποιήσει αποτελεσματικά όλες τις πνευματικές δυνατότητες των εργαζομένων της! Μάλιστα, πέρα από την αδυναμία της οικονομικής επιχείρησης να δημιουργήσει έναν οργανισμό που να μαθαίνει, αυτός ο τύπος επιχείρησης έχει μία εγγενή δυσκολία στην μετάβαση από τη μία γενιά διοίκησης στην άλλη!
Η οικονομική επιχείρηση παρομοιάζεται με μία λακκούβα με στάσιμα νερά που έχει δημιουργηθεί από τη βροχή. Όσο και αν προστίθενται νέες σταγόνες οι παλιές είναι πάντα το κέντρο και μπορεί αν μαζευτούν πολλές σταγόνες η λακκούβα να διευρυνθεί, όμως τίποτα δεν αλλάζει ιδιαίτερα…
Στον αντίποδα ο δεύτερος τύπος εταιρίας οργανώνεται πίσω από τον εξής σκοπό: τη διατήρησή της ως μίας κοινότητας που θα συνεχίσει να υπάρχει! Πρόκειται για μία εταιρία που δεν την ενδιαφέρει το κέρδος; Όχι, φυσικά! Άλλωστε πώς αλλιώς θα συνεχίσει να υπάρχει; Σε αυτόν τον τύπο επιχείρησης όμως μιλάμε για μία κοινότητα. Στόχος είναι η συνεχής ανάπτυξη των δυνατοτήτων της και η κερδοφορία αποτελεί ένα από τα μέσα με τα οποία το πετυχαίνει. Μία τέτοια επιχείρηση πρέπει να δημιουργεί πραγματικά μέλη, καθιερώνει κοινές αξίες, προσλαμβάνει ανθρώπους τους οποίους αναπτύσσει και αξιολογεί και καθιερώνει πολιτικές ευπρεπούς αποχώρησης των στελεχών από την εταιρία!
Αυτός ο τύπος επιχείρησης, γράφει ο de Geus, μιμείται τη ροή ενός ποταμού, μπορεί καμία σταγόνα να μη μένει στο ποτάμι για πολύ καιρό αλλά οι σταγόνες να διαδέχονται συνεχώς η μία την άλλη, όμως τελικά καταλήγουν στη θάλασσα. Δεν καταστρέφονται, απλώς προωθούνται! Όσο για το ίδιο το ποτάμι ζει ανεξάρτητα με το πόσο οι σταγόνες παραμένουν σε αυτό!
Κι αν αναρωτιέστε ποια επιχείρηση θα ζήσει περισσότερο η απάντηση του de Geus είναι απλή: το ποτάμι μπορεί να φουσκώσει με τη βροχή ή να κατέβει με την ζέστη αλλά θα χρειαστεί μία πραγματικά μεγάλη περίοδος ανομβρίας για να εξαφανιστεί εντελώς, ενώ οι λακκούβες έχουν συνήθως πολύ μικρή διάρκεια ζωής!
