Το ποίημα «Μονοτονία» του Κ.Π. Καβάφη εκφράζει την αίσθηση της επανάληψης και της ακινησίας, της καθημερινής ρουτίνας που καταπίνει την …
Αργύρης Χιόνης: Ο ποιητής της σιωπής και της επιστροφής στη φύση
Ο Αργύρης Χιόνης (1943–2011) υπήρξε ένας από τους πιο ουσιαστικούς Έλληνες ποιητές και συγγραφείς της μεταπολεμικής γενιάς.
Η ζωή και το έργο του διατρέχονται από την αίσθηση της σιωπής, της απουσίας, της μεταμόρφωσης – όχι ως αισθητικά τεχνάσματα, αλλά ως τρόπος ύπαρξης. Με μια πορεία που ξεκινά από τις συνοικίες της Αθήνας και φτάνει στα λογοτεχνικά σαλόνια της Ολλανδίας, ο Χιόνης, στο απόγειο της σταδιοδρομίας του, επέλεξε να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αφιερωθεί στη γη και την ποίηση. Αυτή η απόφαση σηματοδοτεί όχι απλώς μια αλλαγή ζωής, αλλά μια φιλοσοφική και ηθική στάση που καθρεφτίζεται στο σύνολο του έργου του.
Γεννημένος στα Σεπόλια το 1943, από γονείς νησιώτες εσωτερικούς μετανάστες, ο Χιόνης είχε από νωρίς επαφή με τον λαϊκό προφορικό λόγο, όπως εκφραζόταν μέσα από τις μαντινάδες και τα τραγούδια της μητέρας του.
Στα 14 του ξεκίνησε να γράφει ποίηση σε παραδοσιακό στίχο, ενώ στα 23 του κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή, Απόπειρες φωτός (1966). Λίγο αργότερα, η επιβολή της δικτατορίας τον οδήγησε στο εξωτερικό, αρχικά στο Παρίσι και έπειτα στο Άμστερνταμ, όπου έζησε για περισσότερο από οκτώ χρόνια.
Η επιστροφή του στην Ελλάδα το 1977 δεν ήταν απλώς μια επανένταξη στην πατρίδα, αλλά ένα κομβικό σημείο στην κοσμοαντίληψή του.
Ακολούθησε μια περίοδος μεταφραστικού και ραδιοφωνικού έργου, ενώ εργάστηκε ως μεταφραστής στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις Βρυξέλλες όπου έμεινε για 10 χρόνια,. Το 1992 όμως, παίρνοντας μια απόφαση που ίσως για πολλούς να φάνηκε παράξενη ή ριψοκίνδυνη, εγκατέλειψε την «ασφάλεια» της μισθωτής εργασίας και μετακόμισε στο Θροφαρί, ένα μικρό ορεινό χωριό στην Κορινθία.
Εκεί, με σχεδόν ασκητική αφοσίωση, αφιερώθηκε στην καλλιέργεια της γης και την ποίηση. Η επιλογή αυτή δεν ήταν φυγή από τον κόσμο, αλλά μια επιστροφή στις θεμελιώδεις αξίες της ζωής και της δημιουργίας. Η φύση έγινε μέρος του έργου του – όχι ως ρομαντική αναπαράσταση, αλλά ως σιωπηλός συνομιλητής και πηγή βάθους.
Η εργογραφία του είναι εκτενής και πολυδιάστατη. Εκτός από ποίηση, έγραψε διηγήματα, θεατρικά, παιδικά παραμύθια και αφηγήματα που συνδυάζουν το φανταστικό με το στοχαστικό. Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του είναι οι συλλογές Ο ακίνητος δρομέας (1996), Η φωνή της σιωπής (2006), Όντα και μη όντα (2006) και Το οριζόντιο ύψος (2008), για το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος. Η γραφή του συνδυάζει λεπτή ειρωνεία, φιλοσοφική παρατήρηση και ένα έντονο αίσθημα υπαρξιακής αγωνίας, ενώ ταυτόχρονα παραμένει γήινη και διαυγής.
Ιδιαίτερη θέση στο έργο του κατέχει η μετάφραση. Ο Χιόνης μετέφρασε ποίηση και πεζογραφία από τα γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά και ολλανδικά, με εξαιρετική ευαισθησία. Μετέφερε στα ελληνικά έργα των Octavio Paz, Howard Fast, Jeffrey Archer, Russel Edson, Roberto Juarroz, Henri Michaux, Nikanor Parra αλλά και το Περηφάνια και Προκατάληψη της Jane Austen. Παράλληλα, μεταφράσεις έργων του κυκλοφόρησαν σε ολλανδικά, αγγλικά και άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.
Το 2006 εξέδωσε τη συγκεντρωτική συλλογή Η φωνή της σιωπής, περιλαμβάνοντας ποιήματα που γράφτηκαν από το 1966 έως το 2000. Στον πρόλογο της έκδοσης αυτής, με τυπική αυτοσαρκαστική διάθεση, σημείωνε:
«Αν και είμαι μόλις 63 ετών και έχω εκτίσει μόνο 40 χρόνια ποίησης, αποφάσισα να προβώ στη συγκεντρωτική αυτή έκδοση των ποιημάτων μου, φοβούμενος ότι, επειδή οι θεοί αγαπούν τους νέους, δεν θα έχω τον απαιτούμενο χρόνο για να δώσω στη δουλειά μου τη μορφή που θα έπρεπε να έχει, πριν παραδοθεί στην αιωνιότητα. Αν δεν το κάνω αυτό εγώ, θα το κάνει, ίσως, κάποιος συμπαθής τυμβωρύχος (βλέπε φιλόλογος), όταν δεν θα ‘μαι πια εδώ και δεν θα μπορώ να του τραβήξω το αυτί για τις τυχόν αυθαίρετες (τι άλλο θα μπορούσαν να είναι;) αναπαλαιώσεις….»
Ο Αργύρης Χιόνης πέθανε ανήμερα των Χριστουγέννων του 2011 στην Αθήνα, όπου είχε μεταβεί για να περάσει τις γιορτές με φίλους. Άφησε πίσω του ένα έργο στοχαστικό, εσωστρεφές και, την ίδια στιγμή, έντονα πολιτισμικά παρόν.
Η απόφασή του να αποσυρθεί στο Θροφαρί δεν ήταν απόρριψη του κόσμου, αλλά μια επιστροφή στον βαθύτερο ρυθμό της ύπαρξης. Ο Χιόνης δεν αποσύρθηκε απλώς από τη δημόσια ζωή· αναχώρησε για να ακούσει τη «φωνή της σιωπής» — μια φωνή που εξακολουθεί να μιλά με καθαρότητα, ουσία και αξιοπρέπεια.
