Ανατόλ Φρανς: η εκκλησία τον απαγόρευσε και ο Θεός του έδωσε το Νόμπελ

Ο Φρανς το ’21 πήρε το Νόμπελ λογοτεχνίας και το ’22 το Βατικανό τον «απαγόρευσε». Έτσι και κάποιοι άγγελοι και ο αρχηγός τους Εωσφόρος θέλουν τους ανθρώπους διαβασμένους κι ελεύθερους ακόμα κι από τον Θεό. Ποιο είναι το καλύτερο για τον άνθρωπο, όμως, τελικά;

Η λογοτεχνία και γενικότερα οι τέχνες λειτούργησαν και σαν μέσα αφύπνισης. Κάποιοι  όμως θέλουν τις μάζες «κοιμισμένες». Ο Φρανς το ’21 πήρε το Νόμπελ λογοτεχνίας και το ’22 το Βατικανό τον «απαγόρευσε». Έτσι και κάποιοι άγγελοι και ο αρχηγός τους Εωσφόρος θέλουν τους ανθρώπους διαβασμένους κι ελεύθερους ακόμα κι από τον θεό. Ποιο είναι το καλύτερο για τον άνθρωπο, όμως, τελικά;

Ανατόλ Φρανς, ο «απαγορευμένος» νομπελίστας

Η εκκλησία θα πει «πίστευε και μη ερεύνα». Ένας λογοτέχνης θα πει «έρχεται πάντα κάποια στιγμή που η περιέργεια γίνεται αμαρτία. Κι ο διάβολος ανέκαθεν έπαιρνε το μέρος των σοφών». Και η περιέργεια οδήγησε τον λογοτέχνη Ανατόλ Φρανς στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών, τον έχρισε διδάκτορα της Ελληνικής Φιλοσοφικής Σχολής, τον βράβευσε με Νόμπελ το 1921 και τον κατέταξε στη λίστα με τους «απαγορευμένους» του Βατικανού το 1922.

Γενικά έγραφε. Και πολλά από τα γραπτά του ενοχλούσαν. Και ένα από τα τελευταία του βιβλία ενόχλησε λίγο παραπάνω. Ο λόγος για το «Η ανταρσία των αγγέλων». Οκ, και μόνο ο τίτλος προκαλεί. Προκαλεί τους πιστούς. Και όλοι κάπου πιστεύουμε, αν όχι σε κάποιο θεό τότε στη λογική, στη φύση, στο σύμπαν, στην επιστήμη, στο χρήμα, κάπου. Αλλά εδώ μιλάμε για αγγέλους, άρα λογικά και για τον Θεό. Αυτόν της Π. Διαθήκης. Τι γίνεται με αυτόν και τους αγγέλους, λοιπόν;

Τυφλή πίστη ή αμαρτωλή γνώση

Το βιβλίο θίγει ένα θέμα που ακροβατεί στην κόψη ενός ξυραφιού που αποκόβει την λογική και γνώση από την τυφλή πίστη. Όμως εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν λογοτέχνη, όπως γράφω πιο πάνω, και καταξιωμένο μάλιστα για τον τρόπο γραφής παρουσίασης των απόψεών του. Και τι μας λέει; Λέει μήπως ο θεός δεν θέλει τους ανθρώπους και πολύ διαβασμένους ώστε να μην κινδυνεύει η θέση του στις καρδιές τους. Η θέση, η «καρέκλα». Αυτό θίγει ο λογοτέχνης.

 Η θέση είναι δύναμη. Κι η γνώση είναι δύναμη. Κι η περιέργεια σκότωσε τη γάτα. Κι η γάτα είναι ο θεός, όχι ο περίεργος. Κι η περιέργεια γίνεται αμαρτία. Κι η αμαρτία γίνεται σοφία. Άρα οι σοφοί είναι αμαρτωλοί. Κι οι αμαρτωλοί έχουν την εύνοια του Εωσφόρου. Αυτός λατρεύει το ανθρώπινο γένος, του αρέσει να βλέπει τους θνητούς να εξελίσσονται, να χτίζουν, να μεγαλουργούν. Και κάποιοι άγγελοι είναι με το μέρος του, με το μέρος της γνώσης και της προόδου. Και κόβουν τα φτερά τους, κατεβαίνουν στη γη. Περνιούνται για άνθρωποι. Αλλά δεν αγαπούν πια. Τώρα μάχονται για τον άνθρωπο. Μάχονται για την εξέλιξή του. Για τον έρωτα, την γνώση. Και τάσσονται στο πλευρό του Εωσφόρου. Να ρίξουν τον θεό. Αυτό θέλουν κι ετοιμάζουν. 

Μια αστεία παρομοίωση της ανθρώπινης αλαζονείας 

Κι αν όλα αυτά σας ακούγονται κάπως, τότε θα κλείσω λέγοντάς σας πως ένας άγγελος είναι καλός στο καράτε, ένας άλλος δουλεύει ως ιερόδουλη και πως ένας άνθρωπος βυθίζεται σε μια καθημερινά προοδευτική ατυχία γιατί ο φύλακας άγγελός του έχει άλλες υποχρεώσεις πλέον. Ετοιμάζεται για τη μάχη.

Μια άκρως διασκεδαστική παρομοίωση της όποιας μορφής της απολυταρχίας. Μια αστεία ιστορία με τάσεις αφύπνισης. Μιας αφύπνισης που σώζει τελικά τον Εωσφόρο από το να γίνει θεός στη θέση του θεού. Κάπου στο βιβλίο λέει «ο πόλεμος είναι μια επιχείρηση. Πάντοτε ήταν». Κι ο διάβολος τελικά αποδεικνύεται λίγος. Αντιθέτως οι άνθρωποι… και δη οι «σοφοί».  

Συντάκτης: Νίκος Σέρβος,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.