3+1 facts που δεν γνώριζες για την Αρχαία Σπάρτη!

Με τις ιστορικές γνώσεις που μας παρείχε το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, σίγουρα δε θα φανταζόμασταν ποτέ ότι πολλές εξ’ αυτών δεν ισχύουν, ή ότι εξυπηρετούν ακόμα και πολιτικές σκοπιμότητες… Σ’ αυτό το άρθρο θα ανακαλύψεις τι πραγματικά ήταν η Αρχαία Σπάρτη. 

Το συμβατικό ιστορικό αφήγημα παρουσιάζει τους Λακεδαιμόνιους – τους οποίους αποτελούν οι Σπαρτιάτες και οι περίοικοι (ελεύθεροι κάτοικοι άλλων οικισμών της σπαρτιατικής επικράτειας) – τουλάχιστον ως τον Σκρουτζ Μακ Ντακ της εποχής. Λακωνισμός, ολιγαρχία, μέλανας ζωμός, ψωμί που το πέταγες στον τοίχο κι άνοιγε ο τοίχος και πάνω από όλα∙ πανίσχυρη πολεμική μηχανή ξακουστή σε όλο τον ελλαδικό χώρο.

Η αλήθεια είναι πως το μόνο επάγγελμα που επιτρεπόταν ήταν αυτό του επαγγελματία στρατιώτη, ενώ ένα σωρό θεσμοί και δομές όπως τα συσσίτια, η περίφημη αγωγή που λάμβαναν, η ξενηλασία – η μετοίκηση ή η διαμονή ξένων για αρκετό καιρό στην Σπάρτη απαγορευόταν, ούτως ώστε να μην διαρρεύσουν πληροφορίες για κρατικά και στρατιωτικά ζητήματα –, η Κρυπτεία (μυστική υπηρεσία αντικατασκοπίας), η σεμνή τέχνη της προπαγάνδας την οποία ασκούσαν εξαίρετα, εξυπηρετούσαν τον μοναδικό σκοπό του κοινωνικοπολιτικού συστήματος∙ την στρατιωτική αποτελεσματικότητα. 

Παρ’ όλα αυτά, πληθώρα αρχαίων πηγών επιβεβαιώνουν την σταθερή ύπαρξη οικονομικών ανισοτήτων στην κοινωνία και την φιλοχρηματία πολλών Σπαρτιατών, ενώ η λιτότητα δεν επεκτάθηκε ποτέ στις γυναίκες και εμφανίζεται σκληρή περί τα 550-404 π.Χ. Μάλιστα, ένα φεγγάρι επιδίδονταν και στις αρματοδρομίες, ένα αρκετά ακριβό σπορ (σαν το τέννις σήμερα).

Κάτι που σίγουρα δεν θα περίμενε κανείς, είναι ότι κατά πάσα πιθανότητα ο διάσημος Λυκούργος (ο κυριούλης που έκανε τις μεταρρυθμίσεις) δεν υφίστατο καν σαν ιστορικό πρόσωπο (βλ. Toynbee 1969). Ο Λυκούργος είναι μία μυστηριώδης προσωπικότητα, στην Σπάρτη υποτίθεται λατρεύτηκε σαν Θεός και το πρόσωπό του τυλίγεται από ένα πέπλο μύθου. Βέβαια, αν ρωτάτε εμένα, η ύπαρξη του Λυκούργου ήταν ανθρώπινη επινόηση εξαιτίας της αρχέγονης ανάγκης των ανθρώπων να πιστεύουν σε ένα συγκεκριμένο ιδεώδες, το οποίο θα έχουν ως ανώτατο νόμο που θα υπακούν πιστά, αλλά περί ορέξεως κολοκυθόπιτα.

Ένα χαρακτηριστικό του εθνικού στιλ στην στρατηγική τους ήταν ο συντηρητισμός. Εφόσον ουσιαστική εξουσία ασκούσαν 28 ηλικιωμένοι γέροντες, γνωστοί και ως το σώμα της Γερουσίας και ελλόχευε συνεχώς ο κίνδυνος επανάστασης των ειλώτων, ήταν φυσικό να υπάρχει συντηρητισμός κι επιφυλακτικότητα. Επίσης, οι Σπαρτιάτες ήταν ιδιαίτερα θρησκόληπτοι. Θα μου πεις τώρα, πού το πάω; Μπορεί οι Σπαρτιάτες να το κούραζαν το θέμα σχετικά με το αν θα έπρεπε να στείλουν κάπου στρατό και να προφασίζονταν αρκετές φορές θρησκευτικές εορτές για την μη ανάμειξή τους, αλλά άπαξ και αποφάσιζαν την χρήση στρατιωτικής ισχύος ενεργούσαν ταχύτατα αδιαφορώντας για θεούς και στεφανωμένους κήρυκες (βλ. εκστρατεία κατά του Άργους 388 π.Χ.), γεγονός που καταδεικνύει, αν μη τι άλλο, την ικανότητα της πολιτικής ηγεσίας να δράττεται των εμφανιζόμενων ευκαιριών προς όφελος της – όχι γιατί οι Σπαρτιάτες δεν παρουσιάζονται ιδιαίτερα έξυπνοι.  

Last but not least, γεγονός το οποίο δεν αφορά μόνο την Αρχαία Σπάρτη μα γενικότερα όλες τις αρχαίες ελληνικές πόλεις-κράτη, είναι η προτεραιότητα του εθνικού συμφέροντος. Παραδείγματος χάριν, η σειρά πάει κάπως έτσι: 

Σπάρτη=>Δωριείς=>Έλληνες

Αθήνα=>Ίωνες=>Έλληνες

Το ελληνικό «έθνος», το οποίο δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μία συλλογική ομάδα, ουδέποτε κρίθηκε ως το σημαντικότερο κι έτσι δεν έγινε ποτέ λόγος για προδοσία όταν κάποια ελληνική πολιτεία συμμαχούσε φερ’ ειπείν με τους Πέρσες. Συνεπώς, πατροπαράδοτες φράσεις του τύπου: «Εμάς εξ αρχαιοτάτων χρόνων κοιτάνε να μας διαιρέσουνε» δεν είναι διόλου αληθείς, αφού στην πραγματικότητα τότε δεν ήμασταν ποτέ ενωμένοι. 

Συντάκτης: Σπυριδούλα Γιαννοπούλου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.