25 Νοεμβρίου: Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των γυναικών
Στις 17 Δεκεμβρίου 1999 ο ΟΗΕ ανακηρύττει την 25η Νοεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών για την ανάδειξη ενός μείζονος προβλήματος με παγκόσμια διάσταση. Η Ημέρα αυτή καθιερώθηκε από το 1981 από γυναικείες οργανώσεις ως ανάμνηση της φρικτής δολοφονίας των τριών αδελφών Μιραμπάλ, πολιτικών αγωνιστριών από την Δομινικανή Δημοκρατία, με διαταγή του δικτάτορα Τρουχίλο.
Στοιχεία
- Η βία κατά των γυναικών –ιδιαίτερα η συντροφική βία και σεξουαλική βία κατά των γυναικών– αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών.
- Πρόσφατα στοιχεία σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι το 35% των γυναικών σε όλο τον κόσμο έχει βιώσει είτε συντροφική βία είτε σεξουαλική βία στη διάρκεια της ζωής τους.
- Κατά μέσο όρο, το 30% των γυναικών που υπήρξαν σε σχέση αναφέρουν ότι έχουν βιώσει κάποια μορφή σωματικής ή σεξουαλικής βίας από τον σύντροφό τους.
- Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 38% των φόνων των γυναικών διαπράττονται από τον σύντροφό τους.
- Η βία σχετίζεται με τη σωματική, ψυχική, σεξουαλική, αναπαραγωγική υγεία και άλλα προβλήματα υγείας και μπορεί να αυξήσει την ευπάθεια στον ιό HIV.
- Οι παράγοντες κινδύνου για την ύπαρξη ενός δράστη περιλαμβάνουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, έκθεση στην παιδική κακοποίηση ή μάρτυρες βίας στην οικογένεια, βλαβερή κατανάλωση αλκοόλ, στάση αποδοχής της βίας και της ανισότητας των δύο φύλων.
- Οι παράγοντες κινδύνου για την ύπαρξη ενός θύματος σεξουαλικής βίας περιλαμβάνουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, μάρτυρες της βίας μεταξύ των γονέων, έκθεση σε κατάχρηση κατά την παιδική ηλικία και στάσεις για την αποδοχή της βίας και της ανισότητας των φύλων.
- Σε κοινωνίες υψηλού εισοδήματος, σχολικά προγράμματα για την πρόληψη της βίας μεταξύ των νέων φαίνεται να είναι αποτελεσματικά.
- Σε κοινωνίες χαμηλού εισοδήματος, άλλες στρατηγικές πρωτογενούς πρόληψης, αποτελεί η μικροχρηματοδότηση σε συνδυασμό με την κατάρτιση της ισότητας των φύλων και κοινοτικές πρωτοβουλίες που βασίζονται στην αντιμετώπιση της ανισότητας των φύλων και την επικοινωνία.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ορίζει τη βία κατά των γυναικών ως «κάθε πράξη βίας που βασίζεται στο φύλο και οδηγεί ή ενδέχεται να οδηγήσει στη σωματική, σεξουαλική ή ψυχική βλάβη ή πόνο στις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, του εξαναγκασμού ή της αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας είτε στη δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή.»
Η συντροφική βία αναφέρεται στη συμπεριφορά του συντρόφου ή τους πρώην συντρόφους, που προκαλεί σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη, συμπεριλαμβανομένης της φυσικής επιθετικότητας, σεξουαλικού εξαναγκασμού, ψυχολογική κακοποίηση και ελεγκτικές συμπεριφορές.
Η σεξουαλική βία είναι κάθε σεξουαλική πράξη, προσπάθεια να επιτύχει μια σεξουαλική πράξη ή άλλη πράξη που στρέφεται στη σεξουαλικότητα ενός ατόμου με τη χρήση καταναγκασμού από οποιοδήποτε πρόσωπο, ανεξάρτητα από τη σχέση του με το θύμα σε οποιοδήποτε περιβάλλον. Περιλαμβάνει τον βιασμό, διείσδυση στο αιδοίο ή τον πρωκτό με πέος, άλλο μέρος του σώματος ή αντικείμενο.
Πεδίο εφαρμογής του προβλήματος
Έρευνες στον γενικό πληθυσμό με βάση τις εκθέσεις των θυμάτων παρέχουν τις πιο ακριβείς εκτιμήσεις για την επικράτηση της συντροφικής βίας και σεξουαλικής βίας. Η πρώτη έκθεση «WHO Multi-country study on women’s health and domestic violence against women» (2005) διαπίστωσε μεταξύ των γυναικών ηλικίας 15-49 ετών τα εξής:
- Το 15% των γυναικών στην Ιαπωνία και 71% των γυναικών στην Αιθιοπία ανέφεραν σωματική ή/και σεξουαλική βία από τον σύντροφό τους στη διάρκεια της ζωής τους.
- Το 0,3-11,5% των γυναικών ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν σεξουαλική βία από κάποιον άλλο εκτός από έναν εταίρο από την ηλικία των 15 ετών.
- Η πρώτη σεξουαλική εμπειρία για πολλές γυναίκες αναφέρθηκε ως καταναγκαστική, το 17% των γυναικών στις αγροτικές περιοχές της Τανζανίας, το 24% στις αγροτικές περιοχές του Περού και το 30% σε αγροτικές περιοχές του Μπαγκλαντές ανέφερε ότι η πρώτη τους σεξουαλική εμπειρία ήταν καταναγκαστική.
Μια πιο πρόσφατη ανάλυση του ΠΟΥ σε συνεργασία με το London School of Hygiene and Tropical Medicine and the Medical Research Council, με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα από περισσότερες από 80 χώρες, διαπιστώθηκε ότι σε παγκόσμιο επίπεδο το 35% των γυναικών έχουν βιώσει είτε σωματική ή/και σεξουαλική συντροφική βία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της βίας είναι συντροφική βία. Παγκοσμίως, σχεδόν το ένα τρίτο (30%) του συνόλου των γυναικών που έχουν μια σχέση έχουν υποστεί σωματική ή /και σεξουαλική βία από τον σύντροφό τους, σε ορισμένες περιοχές το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο. Σε παγκόσμιο επίπεδο το 38% του συνόλου των δολοφονιών των γυναικών διαπράττονται από συντρόφους.
Διεθνείς μελέτες δείχνουν ότι περίπου το 20% των γυναικών και 5-10% των ανδρών αναφέρουν ότι υπήρξαν θύματα σεξουαλικής βίας ως παιδιά.
Χαρακτηριστικά του θύτη
- Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο
- Κακοποίηση στην παιδική ηλικία
- Μάρτυρας ενδοοικογενειακής βίας
- Διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας
- Επιβλαβής χρήση του αλκοόλ
- Πολλαπλοί σύντροφοι ή υποψία από τον σύντροφο της απιστίας
- Συμπεριφορές που αποδέχονται τη βία και την ανισότητα των φύλων
Συνέπειες στην υγεία
Η σεξουαλική βία έχει σοβαρά βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα προβλήματα σωματικής, ψυχικής, σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας στους επιζώντες και στα παιδιά τους, ενώ το κόστος σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο είναι υψηλό.
Η βία κατά των γυναικών μπορεί να έχει θανατηφόρα αποτελέσματα, όπως ανθρωποκτονία ή αυτοκτονία.
Μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς, το 42% των γυναικών αναφέρουν τον τραυματισμό ως συνέπειες αυτής της βίας.
Η συντροφική βία και σεξουαλική βία μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, εκτρώσεις, γυναικολογικά προβλήματα και σεξουαλικά μεταδιδόμενες μολύνσεις, συμπεριλαμβανομένου του ιού HIV. Η ανάλυση του 2013 διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που είχαν υποστεί σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση ήταν 1,5 φορές πιο πιθανό να έχουν ένα σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα. Επίσης, είναι δύο φορές πιο πιθανό να υποβληθούν σε άμβλωση.
Η συντροφική βία κατά την εγκυμοσύνη αυξάνει, επίσης, την πιθανότητα αποβολής, θνησιγένειας, πρόωρου τοκετού και γέννηση μωρών χαμηλού βάρους.
Αυτές οι μορφές βίας μπορεί να επιφέρουν κατάθλιψη, διαταραχή μετα-τραυματικού στρες, δυσκολίες ύπνου, διατροφικές διαταραχές, συναισθηματικές διαταραχές και απόπειρες αυτοκτονίας. Η ίδια μελέτη διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που έχουν βιώσει συντροφική βία είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη και πρόβλημα αλκοολισμού. Οι επιπτώσεις στην υγεία μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, πόνο στην πλάτη, πόνο στην κοιλιά, ινομυαλγία, γαστρεντερικές διαταραχές, περιορισμένη κινητικότητα και κακή γενική υγεία.
Η σεξουαλική βία, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση του καπνίσματος, των ναρκωτικών και της κατάχρησης αλκοόλ και επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές αργότερα στη ζωή.
Πρόληψη και αντιμετώπιση
Επί του παρόντος, υπάρχουν ορισμένες παρεμβάσεις των οποίων η αποτελεσματικότητα έχει αποδειχθεί μέσα από καλά σχεδιασμένες μελέτες. Απαιτούνται περισσότεροι πόροι για την ενίσχυση της πρόληψης της σεξουαλικής βίας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτογενούς πρόληψης.
Όσον αφορά την πρωτογενή πρόληψη, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις από τις χώρες υψηλού εισοδήματος ότι τα σχολικά προγράμματα για την πρόληψη της βίας έχουν επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα. Ωστόσο, αυτά δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί για χρήση σε περιβάλλοντα με περιορισμένους πόρους. Αρκετές άλλες στρατηγικές πρωτογενούς πρόληψης είναι πολλά υποσχόμενες, όπως ο συνδυασμός μικροχρηματοδότησης με την κατάρτιση της ισότητας των φύλων, αλλαγή πολιτιστικών προτύπων των δύο φύλων. Ωστόσο, πρέπει να αξιολογηθούν περαιτέρω.
Για να επιτευχθεί μόνιμη αλλαγή είναι σημαντικό να θεσπιστεί νομοθεσία και να αναπτυχθούν ορισμένες πολιτικές:
- Αντιμετώπιση των διακρίσεων κατά των γυναικών.
- Προώθηση της ισότητας των δύο φύλων.
- Υποστήριξη των γυναικών.
- Βοήθεια να προχωρήσουμε προς πιο ειρηνικά πολιτιστικά πρότυπα.
- Μια κατάλληλη αντίδραση από τον τομέα της υγείας μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της βίας. Ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση της υγείας αποτελεί, συνεπώς, μια άλλη σημαντική στρατηγική. Για την πλήρη αντιμετώπιση των επιπτώσεων της βίας και τις ανάγκες των θυμάτων/επιζώντων απαιτεί μια πολυτομεακή απάντηση.
