Έχετε σκεφτεί ποτέ να ήσασταν γονιός ενός παιδιού με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες; Ποια εκπαίδευση θα θέλατε για το παιδί σας; …
Νοητική Υστέρηση – Μέρος Α’: Ορισμός και Αιτιολογία
Η νοητική υστέρηση δεν αποτελεί νόσο, αλλά σύμπτωμα πολλών παθολογικών καταστάσεων. Το προφίλ των ατόμων διαφέρει από άτομο σε άτομο και σχετίζεται άμεσα με το δείκτη νοημοσύνης και τα ερεθίσματα του ατόμου.
Ο επικρατέστερος ορισμός για τη νοητική υστέρηση είναι αυτός του Αμερικανικού Συνδέσμου Νοητικής Καθυστέρησης (1983), ο οποίος περιγράφει την νοητική υστέρηση (Ν.Υ.) ως μία νοητική λειτουργία αρκετά κάτω του μέσου όρου, η οποία συνοδεύεται από ανεπάρκεια στην προσαρμοστική συμπεριφορά και εκδηλώνεται κατά την αναπτυξιακή περίοδο.
Η νοημοσύνη, την οποία παρουσιάζουν αρκετά μειωμένη τα άτομα με Ν.Υ., δεν είναι κάτι το συγκεκριμένο ή ενιαίο. Αντιθέτως, είναι το αποτέλεσμα πολλών εγκεφαλικών λειτουργιών. Ορισμένες εξ αυτών είναι η ικανότητα σύλληψης και ερμηνείας των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων, η μνήμη, η κριτική σκέψη, η χωροχρονική αντίληψη και η έκφραση μέσω του λόγου.
Το βασικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για τον καθορισμό της νοημοσύνης ενός ατόμου είναι ο Δείκτης Νοημοσύνης. Για να βρεθεί, χρειάζεται να διαπιστωθεί πρώτα η νοητική ηλικία. Διάφορα τεστ νοημοσύνης ή αναπτυξιακά τεστ ελέγχουν τις νοητικές ικανότητες του ατόμου κατά χρονική σειρά και αύξουσα δυσκολία. Το αποτέλεσμα διαιρείται με την χρονολογική ηλικία και το πηλίκο της διαίρεσης πολλαπλασιάζεται με το 100 για να προκύψει ο Δείκτης Νοημοσύνης.
Για να θεωρείται πώς ένα άτομο έχει Ν.Υ., πρέπει να έχει προκύψει αποτέλεσμα κατώτερο του 85 για το Δείκτη Νοημοσύνης. Από εκεί και πέρα, μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερις κατηγορίες νοητικής καθυστέρησης:
- Οριακή Νοημοσύνη – Δείκτης Νοημοσύνης από 71 έως 84. Τα παιδιά αυτά φοιτούν σε τυπικά σχολεία με την προϋπόθεση η ύλη να τους διδάσκεται με πιο αργούς ρυθμούς, αλλά και να εκπαιδεύονται στο σπίτι ενισχυτικά.
- Ελαφριά Ν.Υ. – Δείκτης Νοημοσύνης από 50 έως 70. Τα παιδιά που εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία είναι εκπαιδεύσιμα, που σημαίνει ότι ως ενήλικες θα μπορούν να απασχοληθούν σε απλές εργασίες (κυρίως χειρωνακτικές). Για να επιτευχθεί αυτό, φοιτούν σε ειδικά σχολεία.
- Μέτρια Ν.Υ. – Δείκτης Νοημοσύνης από 30 έως 49. Πολλά παιδιά αυτής της κατηγορίας εμφανίζουν συνοδές σωματικές αναπηρίες. Η όσο πιο έγκαιρη και συστηματική εκπαίδευση των παιδιών στη χρήση ειδικών μέσων μπορεί να τα καταστήσει ικανά να αυτοεξυπηρετηθούν.
- Σοβαρή Ν.Υ. – Δείκτης Νοημοσύνης από 0 έως 29. Η διάγνωση των παιδιών με σοβαρή νοητική υστέρηση γίνεται από τη βρεφική μόλις ηλικία. Εμφανίζουν σε μεγάλο ποσοστό σωματικές αναπηρίες και είναι ανίκανα να αυτοεξυπηρετηθούν, ενώ δεν μπορούν να αναπτύξουν ικανότητες ούτε σε μικρό βαθμό, ανεξαρτήτως της προσέγγισης και των μέσων.
Η αιτιολογία πίσω από την νοητική υστέρηση είναι η συνεχής αλληλεπίδραση της κληρονομικότητας και των περιβαλλοντικών παραγόντων. Τονίζεται πώς η Ν.Υ. δεν αποτελεί νόσο αυτή καθ’ αυτή, αλλά σύμπτωμα πολλαπλών παθολογικών καταστάσεων όπου υπάρχει εγκεφαλική δυσλειτουργία οφειλόμενη σε διάφορες αιτιολογίες. Οι γενετικές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες (π.χ. σύνδρομο Down), οι ενδομήτριες βλάβες (π.χ. συγγενής ερυθρά), οι περιγεννητικές βλάβες (π.χ. εγκεφαλική υποξία), και οι επίκτητες βλάβες του εγκεφάλου (π.χ. κρανιοεγκεφαλική κάκωση) συνδέονται άμεσα με την Ν.Υ.
